การสอบไล่ภาคฤดูร้อน  ปีการศึกษา  2549

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW 2011 

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยตัวแทน นายหน้า

ข้อ  1  1.1  นายไก่มอบนายไข่ให้ไปซื้อที่ดินโดยมอบหมายเป็นหนังสือ  นายไข่ไปซื้อที่ดินนายครัวโดยตกลงทำหนังสือสัญญาจะซื้อจะขายกันเรียบร้อย  ต่อมานายครัวโอนที่ดินขายให้นายเงิน  โดยนายเงินให้ราคามากกว่าเป็นสองเท่า  ให้ท่านวินิจฉัยพร้อมทั้งยกหลักกฎหมายประกอบด้วยว่า  นายไก่จะฟ้องเพิกถอนการโอนระหว่างนายครัวกับนายเงินได้หรือไม่

1.2            นายไก่มอบนายไข่ให้ไปซื้อที่ดินโดยฝ่าฝืนข้อห้ามของกฎหมาย  ในการมอบหมายนั้น  นายไข่ไปซื้อที่ดินของนายครัวและนายไข่กับนายครัวทำหนังสือสัญญาจะซื้อจะขายกันเรียบร้อย  ต่อมา  นายไก่ผิดสัญญาซื้อขายต่อนายครัวก่อน  โดยไม่เป็นไปตามข้อตกลงตามหนังสือสัญญาจะซื้อจะขาย  นายครัวจึงโอนที่ดินแปลงดังกล่าวให้กับนายเงินซึ่งให้ราคาเท่ากันกับนายไข่  ให้ท่านวินิจฉัยพร้อมทั้งยกหลักกฎหมายประกอบด้วยว่า  นายไก่จะฟ้องเพิกถอนการโอนระหว่างนายครัวกับนายเงินได้หรือไม่  อย่างไร

1.3            หากการซื้อขายที่ดินรายนี้  นายไก่มอบหมายนายไข่ด้วยปากเปล่า  แต่ได้มอบเงินให้ไปวางประจำและการมอบหมายมิได้ทำเป็นหนังสือ  และนายไข่กับนายครัวทำหนังสือจะซื้อจะขายกันแล้วต่อมานายครัวได้โอนขายที่ดินแปลงดังกล่าวไปให้นายเงิน  นายไก่จะฟ้องเพิกถอนการโอนระหว่างนายครัวกับนายเงินได้หรือไม่

ธงคำตอบ

มาตรา  798  กิจการอันใดท่านบังคับไว้โดยกฎหมายว่าต้องทำเป็นหนังสือ  การตั้งตัวแทนเพื่อกิจการอันนั้นก็ต้องทำเป็นหนังสือด้วย

กิจการอันใดท่านบังคับไว้ว่าต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือ  การตั้งตัวแทนเพื่อกิจการอันนั้นก็ต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือด้วย

วินิจฉัย

1.1            ตามหลักประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์  มาตรา  798  แล้ว  การตั้งตัวแทนของนายไก่ถูกต้องตามหลักมาตรา  798  ทุกประการ  เพราะการตั้งตัวแทนไปซื้ออสังหาริมทรัพย์  กฎหมาย  (มาตรา  456  วรรคแรก)  บังคับว่าต้องทำเป็นหนังสือ  เมื่อสัญญาตั้งตัวแทนสมบูรณ์  นายไก่จึงสามารถฟ้องเพิกถอนการโอนระหว่างนายครัวกับนายเงินได้

1.2   ตามหลักประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์  มาตรา  798  การตั้งตัวแทนของนายไก่ฝ่าฝืนข้อห้ามของกฎหมาย  นายไก่ตั้งนายไข่ไม่ได้มอบหมายเป็นหนังสือ  หากฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งผิดสัญญากันแล้วไม่สามารถฟ้องร้องกันได้  นายไก่ตั้งนายไข่ไม่ได้มอบหมายเป็นหนังสือ  หากฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งผิดสัญญากันแล้วก็ไม่สามารถฟ้องร้องกันได้  เพราะไม่มีนิติสัมพันธ์ต่อกัน  ด้วยเหตุนี้นายไก่จึงไม่สามารุฟ้องเพิกถอนการโอนระหว่างนายครัวกับนายเงินได้

นอกจากกรณีดังกล่าว  แม้นายไก่จะไม่ได้ผิดสัญญาก่อนก็ฟ้องไม่ได้อยู่ดี  เพราะการตั้งตัวแทนฝ่าฝืนข้อห้ามกฎหมายตามมาตรา  798  ซึ่งกฎหมายบังคับว่าการตั้งตัวแทนต้องทำเป็นหนังสือ

1.3 เป็นกรณีที่ไม่อยู่ในบังคับของมาตรา  798  ดังนั้นการตั้งตัวแทนแม้ไม่ได้ทำเป็นหนังสือแต่ใช้วิธีวางประจำไว้ก็ถือว่าเป็นการตกลงกันสำเร็จแล้ว  (มาตรา  456  วรรคสอง)

สรุป 

1.1            นายไก่สามารถฟ้องเพิกถอนการโอนระหว่างนายครัวกับนายเงินได้

1.2            นายไก่ไม่สามารถฟ้องเพิกถอนการโอนระหว่างนายครัวกับนายเงินได้

1.3            นายไก่ฟ้องเพิกถอนการโอนระหว่างนายครัวกับนายเงินได้

ข้อ  2  ให้ท่านอธิบายหลักเกณฑ์ตามมาตรา  825  โดยละเอียดครบถ้วน  หากตัวแทนที่ได้รับมอบหมายโดยถูกต้องมีบำเหน็จ  แต่ได้ปฏิบัติมิชอบตามมาตรา  825  อยากทราบว่าตัวแทนที่ว่านี้จะมีความรับผิดตามกฎหมายหรือไม่  อย่างไรบ้าง

ธงคำตอบ

มาตรา  825  เป็นเรื่องตัวแทนเห็นแก่อามิสสินจ้าง  ซึ่งมีหลักกฎหมายว่า

“ถ้าตัวแทนเข้าทำสัญญากับบุคคลภายนอกโดยเห็นแก่อามิสสินจ้างเป็นทรัพย์สินใดๆ  หรือประโยชน์อย่างอื่นออันบุคคลภายนอกได้ให้เป็นลาภส่วนตัวก็ดีหรือให้คำมั่นว่าจะให้ก็ดี  ท่านว่าตัวการหาต้องผูกพันในสัญญาซึ่งตัวแทนของตนได้ทำนั้นไม่  เว้นแต่ตัวการจะได้ยินยอมด้วย”

ทั้งนี้โดยปกติแล้ว  ตัวแทนจะต้องมีความซื่อสัตย์สุจริตและรักษาผลประโยชน์ของตัวการ  แต่ถ้าตัวแทนทำกิจการแทนตัวการโดยเห็นแก่อามิสสินจ้างจากบุคคลภายนอกที่ให้ประโยชน์แก่ตน  ย่อมทำให้ตัวการได้รับความเสียหายได้  เช่น  แดงเป็นตัวแทนขายที่ดินให้ดำ  แต่ในขณะเดียวกันก็ได้รับผลประโยชน์จากผู้ซื้อเพื่อให้แดงขายที่ดินให้แก่ตนในราคาถูกเป็นการตอบแทน  กรณีนี้ย่อมทำให้ดำตัวการได้รับความเสียหายได้  เพราะได้เงินค่าขายที่ดินลดลง  กฎหมายมาตรานี้จึงบัญญัติไว้เพื่อป้องกันมิให้ตัวการได้รับความเสียหาย  กล่าวคือ  ไม่ให้การนั้นผูกพันตัวการ  เว้นแต่ตัวการจะได้ยินยอมด้วย

แต่อย่างไรก็ตาม  กรณีตามมาตรา  825  จะต้องปรากฏว่า

1       เป็นเรื่องที่ตัวแทนเข้าทำสัญญากับบุคคลภายนอกเท่านั้น

2       ต้องปรากฏว่าการทำสัญญาของตัวแทนเป็นผลมาจากการรับสินบนหรืออามิสสินจ้างจากบุคคลภายนอก  ถ้าตัวแทนทำสัญญาเรียบร้อยแล้ว  บุคคลภายนอกเห็นความดีของตัวแทนทำให้สัญญาสำเร็จลุล่วงไปด้วยดี  จึงได้มอบทรัพย์สินหรือประโยชน์อื่นใดให้ตัวแทน  และตัวแทนรับไว้  กรณีนี้ไม่ถือว่าตัวแทนรับอามิสสินจ้างจากบุคคลภายนอก  สัญญาที่ทำย่อมผูกพันตัวการ

สำหรับผลทางกฎหมาย  ในกรณีที่ตัวแทนกระทำการฝ่าฝืนมาตรา  825  คือ

 1       สัญญาที่ตัวแทนทำนั้น  ไม่ผูกพันตัวการ  ตัวแทนต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอกที่เป็นคู่สัญญาโดยลำพัง  แต่ตัวการมีสิทธิที่จะยอมรับหรือไม่ยอมรับเอาสัญญาดังกล่าวนั้นก็ได้ 

2       ตัวการมีสิทธิบอกเลิกการเป็นตัวแทนได้  ตามมาตรา  827  วรรคแรก

3       ถือว่าตัวแทนทำไม่ชอบด้วยหน้าที่ของการเป็นตัวแทน  ตัวการมีสิทธิที่จะไม่ให้บำเหน็จแก่ตัวแทน  ตามมาตรา  818  แม้ตัวแทนจะได้รับมอบหมายโดยถูกต้องมีบำเหน็จ  ตามมาตรา  803  ก็ตาม

4       ถ้าการกระทำดังกล่าวทำให้ตัวการได้รับความเสียหาย  ตัวแทนจะต้องรับผิดต่อตัวการตามมาตรา  812

ข้อ  3  การเป็นนายหน้ามีการมอบหมายได้กี่ประการ  หากการมอบหมายให้เป็นนายหน้ามิได้ตกลงกันเป็นพิเศษว่าจะให้บำเหน็จนายหน้าเท่าใด  กี่เปอร์เซ็นต์  จะถือเกณฑ์การให้บำเหน็จอย่างไร  ให้ท่านตอบพร้อมทั้งยกหลักกฎหมายและคำพิพากษาฎีกาประกอบให้ครบถ้วน

ธงคำตอบ 

มาตรา 845  วรรคแรก  บุคคลผู้ใดตกลงจะให้ค่าบำเหน็จแก่นายหน้า  เพื่อที่ชี้ช่องให้ได้เข้าทำสัญญาก็ดี  จัดการให้ได้ทำสัญญากันก็ดี ท่านว่าบุคคลผู้นั้นจะต้องรับผิดใช้ค่าบำเหน็จก็ต่อเมื่อสัญญานั้นได้ทำกันสำเร็จ  เนื่องแต่ผลแห่งการที่นายหน้าได้ชี้ช่องหรือจัดการนั้น  ถ้าสัญญาที่ได้ทำกันไว้นั้นมีเงื่อนไขเป็นเงื่อนบังคับก่อนไซร้  ท่านว่าจะเรียกร้องบำเหน็จค่านายหน้ายังหาได้ไม่จนกว่าเงื่อนไขนั้นสำเร็จแล้ว

มาตรา  846  วรรคแรก  ถ้ากิจการอันได้มอบหมายแก่นายหน้านั้น  โดยพฤติการณ์เป็นที่คาดหมายได้ว่าย่อมทำให้แต่เพื่อจะเอาค่าบำเหน็จไซร้  ท่านให้ถือว่าได้ตกลงกันโดยปริยายว่ามีค่าบำเหน็จนายหน้า

ค่าบำเหน็จนั้นถ้ามิได้กำหนดจำนวนกันไว้  ท่านให้ถือว่าได้ตกลงกันเป็นจำนวนตามธรรมเนียม

การเป็นนายหน้าเกิดขึ้นได้  2  ประการ  คือ

 1       การมอบหมายโดยตรง  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา  85

2       การมอบหมายโดยปริยาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา  846

ตามปัญหา  หากค่าบำเหน็จนายหน้าตกลงกันไม่ได้ว่าจะต้องให้เท่าใด  ก็ให้ตกลงกันเป็นธรรมเนียมตามมาตรา  846  วรรคสอง  คือร้อยละ  5  ของราคาที่ซื้อขายกันแท้จริงตามคำพิพากษาฎีกาที่  3581/2526

การสอบไล่ภาค  1  ปีการศึกษา  2550

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW 2011 

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยตัวแทน นายหน้า

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน  มี  3  ข้อ

ข้อ  1  ดำตั้งแดงเป็นตัวแทนไปกู้เงิน  โดยตั้งกันปากเปล่า  แดงไปกู้เงินขาว  10,000  บาท  โดยระบุในสัญญากู้ว่า  “กู้แทนดำ”  ต่อมาดำไม่ชำระหนี้  และขาวเห็นว่าการที่แดงอ้างว่ากู้แทนดำ  แต่การมอบอำนาจนั้น  มิได้ทำเป็นหนังสือหรือมีหลักฐานเป็นหนังสือ  จึงฟ้องแดงให้รับผิด  แดงจึงปฏิเสธความรับผิด  โดยอ้างว่าเป็นตัวแทนของดำ  ให้ท่านวินิจฉัยว่า  กรณีดังกล่าวข้ออ้างของแดงฟังขึ้นหรือไม่อย่างไร

ธงคำตอบ

มาตรา  798  กิจการอันใดท่านบังคับไว้โดยกฎหมายว่าต้องทำเป็นหนังสือ  การตั้งตัวแทนเพื่อกิจการอันนั้นก็ต้องทำเป็นหนังสือด้วย

กิจการอันใดท่านบังคับไว้ว่าต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือ  การตั้งตัวแทนเพื่อกิจการอันนั้นก็ต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือด้วย

มาตรา  820  ตัวการย่อมมีความผูกพันต่อบุคคลภายนอกในกิจการทั้งหลายอันตัวแทนหรือตัวแทนช่วงได้ทำไปภายในขอบอำนาจแห่งฐานตัวแทน

มาตรา  823  ถ้าตัวแทนกระทำการอันใดอันหนึ่งโดยปราศจากอำนาจก็ดี  หรือทำนอกทำเหนือขอบอำนาจก็ดี  ท่านว่าย่อมไม่ผูกพันตัวการเว้นแต่ตัวการจะให้สัตยาบันแก่การนั้น

ถ้าตัวการไม่ให้สัตยาบัน  ท่านว่าตัวแทนย่อมต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอกโดยลำพังตนเอง  เว้นแต่จะพิสูจน์ได้ว่าบุคคลภายนอกนั้นได้รู้อยู่ว่าตนทำการโดยปราศจากอำนาจ  หรือทำนอกเหนือขอบอำนาจ

วินิจฉัย

เป็นเรื่องการตั้งตัวแทนไปกู้ยืมเงิน  ซึ่งการกู้ยืมเงินนั้นเป็นนิติกรรมที่กฎหมายให้มีหลักฐานเป็นหนังสืออย่างใดอย่างหนึ่ง  หากเป็นการกู้ยืมเงินเกินกว่า  2,000  บาทขึ้นไป  (มาตรา  653  วรรคแรก)  เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่าดำตั้งแดงไปกู้เงินขาว  10,000  บาท  ด้วยปากเปล่า  ถือว่าการตั้งตัวแทนมิได้ทำตามบทบัญญัติของกฎหมายและฝ่าฝืนข้อห้ามตามมาตรา  798  วรรคสอง

ประเด็นที่ต้องวินิจฉัยมีว่า  แดงตัวแทนจะต้องรับผิดหรือไม่  เห็นว่า  เมื่อการตั้งตัวแทนฝ่าฝืนข้อห้าม  ตามมาตรา  798  วรรคสอง  กล่าวคือ  มิได้ทำเป็นหนังสือหรือมีหลักฐานเป็นหนังสือ  จึงเท่ากับว่าไม่มีการตั้งตัวแทนเกิดขึ้น  การที่แดงกู้เงินขาว  แม้จะระบุในสัญญากู้ว่า  “กู้แทนดำ”  จึงต้องถือว่าแดงกระทำไปโดยปราศจากอำนาจ  ผลทางกฎหมายคือ

1       ตัวการไม่ต้องผูกพันรับผิดต่อขาวบุคคลภายนอกในการกู้ยืมเงินอันแดงได้ทำไปโดยปราศจากอำนาจ  ตามมาตรา  820  แม้สัญญากู้จะระบุว่า  “กู้แทนดำ”  ก็ตาม

2       เมื่อแดงทำไปโดยปราศจากอำนาจ  และมาปรากฏว่าดำให้สัตยาบัน  แดงจึงต้องรับผิดต่อขาวบุคคลภายนอกโดยลำพังตนเอง  ตามมาตรา  823  วรรคสอง

สรุป  ข้ออ้างของแดงฟังไม่ขึ้น

ข้อ  2  นายหนึ่งเป็นเจ้าของร้านรับซื้อขายแลกเปลี่ยนคอมพิวเตอร์ที่ใช้แล้ว  นายสองได้นำคอมพิวเตอร์ของตนมาฝากนายหนึ่งขาย  1 เครื่อง  ราคา  30,000  บาท  โดนนายหนึ่งคิดค่าดำเนินการ  2,000  บาท  ต่อมาวันที่  1  กันยายน  2550  นายเอกได้ทำสัญญาซื้อเชื่อคอมพิวเตอร์เครื่องดังกล่าวไปโดยตกลงจะนำเงินมาชำระให้ในวันที่  30  กันยายน  2550  เมื่อหนี้ถึงกำหนดนายเอกไม่นำเงินมาชำระให้แก่นายหนึ่ง  นายสองจึงมาทวงเงินค่าขายคอมพิวเตอร์จากนายหนึ่ง  นายหนึ่งได้ขอผัดผ่อนไปก่อนโดยอ้างว่ายังเก็บเงินจากนายเอกไม่ได้และได้ทำสัญญากับนายสองว่า  ถ้านายเอกไม่ชำระเงิน  30,000  บาท  ตนจะรับผิดชอบเอง  หลังจากนั้นนายสองก็มาทวงเงินจากนายหนึ่งอีก  แต่นายหนึ่งก็ไม่ยอมชำระเงินให้แก่นายสองโดยอ้างว่านายเอกยังไม่นำเงินมาชำระให้แก่ตนและตนเป็นเพียงตัวแทนค้าจึงไม่ต้องรับผิดต่อนายสองตัวการ  ดังนี้  อยากทราบว่า  ข้ออ้างของนายหนึ่งฟังขึ้นหรือไม่  และนายหนึ่งจะต้องชำระเงินค่าคอมพิวเตอร์ให้แก่นายสองหรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

 มาตรา  838  วรรคแรก  ถ้าคู่สัญญาฝ่ายหนึ่งไม่ชำระหนี้ไซร้  ท่านว่าตัวแทนค้าต่างหาต้องรับผิดต่อตัวการเพื่อชำระหนี้นั้นเองไม่  เว้นแต่จะได้มีข้อกำหนดในสัญญา  หรือมีปริยายแต่ทางการที่ตัวการกับตัวแทนประพฤติต่อกันหรือมีธรรมเนียมในท้องถิ่นว่าจะต้องรับผิดถึงเพียงนั้น

วินิจฉัย

เมื่อหนี้ถึงกำหนดในวันที่  30  กันยายน  2550  นายเอกไม่นำเงินมาชำระตามหลักแล้วนายหนึ่งตัวแทนค้าต่างไม่ต้องรับผิดต่อนายสองตัวการ  ตามมาตรา  838  ตอนแรก  แต่เนื่องจากนายหนึ่งได้ทำสัญญากับนายสองว่า  ถ้านายเอกไม่ชำระเงิน  30,000  บาท  ตนจะรับผิดชอบเอง  ข้อกำหนดในสัญญาของนายหนึ่งนี้  จึงผูกพันนายหนึ่งให้ต้องรับผิดต่อนายสอง  เมื่อนายสองมาทวงเงินค่าขายคอมพิวเตอร์จากนายหนึ่ง  นายหนึ่งจะอ้างว่านายเอกไม่ชำระเงินให้แก่ตนไม่ได้  และจะอ้างว่าตนเป็นเพียงตัวแทนค้าต่างก็ไม่ได้เช่นกัน  นายหนึ่งจึงต้องชำระเงินค่าคอมพิวเตอร์ให้แก่นายสองเพราะข้อกำหนดในสัญญาของนายหนึ่งเข้าข้อยกเว้นตามมาตรา  838  วรรคแรกตอนท้าย

สรุป  ข้ออ้างของนายหนึ่งจึงฟังไม่ขึ้น และนายหนึ่งจะต้องชำระเงินค่าคอมพิวเตอร์ให้แก่นายสอง

ข้อ  3  นพดลต้องการขายที่ดิน  50-0-0  ไร่  ราคาไร่ละสี่ล้านบาทโดยให้ค่านายหน้าร้อยละสาม  สอนชัยจะหาผู้มาซื้อ  การเจรจาเกี่ยวกับการซื้อขายหลายครั้ง  จะใช้บ้านไพโรจน์เพื่อนของนภดลเป็นสถานที่นัดพบเจรจา  นพดลอยู่ร่วมเจรจาบางครั้ง  แต่ไพโรจน์ร่วมเจรจาด้วยทุกครั้งและจัดการแทนนภดลจนมีการทำสัญญาจะซื้อขายในที่สุด  เมื่อสอนชัยมาขอค่านายหน้าหกล้านบาท  นพดลไม่ยอมให้อ้างว่าไม่เคยมอบหมายให้ไพโรจน์เป็นตัวแทนในการเจรจาทำสัญญา  เพราะไม่มีการตั้งตัวแทนเป็นหนังสือหรือมีหลักฐานเป็นหนังสือข้ออ้างฟังขึ้นหรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

มาตรา  798  กิจการอันใดท่านบังคับไว้โดยกฎหมายว่าต้องทำเป็นหนังสือ  การตั้งตัวแทนเพื่อกิจการอันนั้นก็ต้องทำเป็นหนังสือด้วย

กิจการอันใดท่านบังคับไว้ว่าต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือ  การตั้งตัวแทนเพื่อกิจการอันนั้นก็ต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือด้วย

มาตรา  821  บุคคลผู้ใดเชิดชูบุคคลอีกคนหนึ่งออกแสดงเป็นตัวแทนของตนก็ดี  รู้แล้วย่อมให้บุคคลอีกคนหนึ่งเชิดตัวเขาเองออกแสดงเป็นตัวแทนของตนก็ดี  ท่านว่าบุคคลผู้นั้นจะต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอกผู้สุจริตเสมือนว่าบุคคลอีกคนหนึ่งนั้นเป็นตัวแทนของตน

มาตรา 845  วรรคแรก  บุคคลผู้ใดตกลงจะให้ค่าบำเหน็จแก่นายหน้า  เพื่อที่ชี้ช่องให้ได้เข้าทำสัญญาก็ดี  จัดการให้ได้ทำสัญญากันก็ดี ท่านว่าบุคคลผู้นั้นจะต้องรับผิดใช้ค่าบำเหน็จก็ต่อเมื่อสัญญานั้นได้ทำกันสำเร็จ  เนื่องแต่ผลแห่งการที่นายหน้าได้ชี้ช่องหรือจัดการนั้น  ถ้าสัญญาที่ได้ทำกันไว้นั้นมีเงื่อนไขเป็นเงื่อนบังคับก่อนไซร้  ท่านว่าจะเรียกร้องบำเหน็จค่านายหน้ายังหาได้ไม่จนกว่าเงื่อนไขนั้นสำเร็จแล้ว

วินิจฉัย

ประเด็นที่ต้องวินิจฉัยประการแรกมีว่า  ไพโรจน์เป็นตัวแทนของนพดลในการเจรจาเกี่ยวกับการซื้อขายที่ดิน  หรือไม่  เห็นว่า  การที่สอนชัยติดต่อกับผู้ซื้อเพื่อมาซื้อที่ดินของนพดล  ซึ่งตลอดระยะเวลาที่เจรจาติดต่อกันนั้นได้ใช้บ้านไพโรจน์เพื่อนของนภดลเป็นสถานที่นัดพบเสมอ  ทั้งไพโรจน์ก็ร่วมเจรจาด้วยทุกครั้ง  แม้บางครั้งนพดลไม่มา  แต่ไพโรจน์ก็เป็นผู้จัดการแทนนภดลจนมีการทำสัญญาจะซื้อขายที่ดินในที่สุด  ย่อมเห็นเป็นปริยายว่า  นพดลได้เชิดไพโรจน์เป็นตัวแทนในการเจรจาตกลงกับสอนชัยแทนนพดล  ทำให้ผู้ซื้อยินยอมทำสัญญาซื้อขาย  ดังนั้นพฤติการณ์ย่อมแสดงว่าไพโรจน์เป็นตัวแทนเชิด  ตามมาตรา  821  ซึ่งการเป็นตัวแทนเชิดนั้นไม่อยู่ในบังคับของมาตรา  798  การตั้งตัวแทนเชิดจึงไม่ต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือ  หรือต้องทำเป็นหนังสือแต่อย่างใด  ข้ออ้างของนพดลที่ว่าไม่เคยมอบหมายให้ไพโรจน์เป็นตัวแทนในการเจรจาทำสัญญา  เพราะไม่มีการตั้งตัวแทนเป็นหนังสือหรือมีหลักฐานเป็นหนังสือ  จึงฟังไม่ขึ้น

ประเด็นที่ต้องวินิจฉัยประการต่อมามีว่า  สอนชัยมีสิทธิได้รับค่านายหน้าหรือไม่  เห็นว่า  เมื่อสอนชัยเป็นคนกลางในการจัดให้ไพโรจน์ตัวแทนผู้ขายและผู้ซื้อได้พบปะ  สอนชัยมีความมุ่งหมายที่จะได้ค่านายหน้าเป็นสำคัญ  หากไม่ได้ค่านายหน้าตอบแทนเป็นผลประโยชน์แล้ว  การดำเนินการใดๆที่ผ่านมา  ตลอดทั้งการทำสัญญาจะซื้อขายที่ดินอาจจะไม่เกิดขึ้น  เมื่อนายหน้าได้มีการชี้ช่องจัดการให้คู่สัญญาทำสัญญากันสำเร็จ  แม้สอนชัยจะตกลงค่านายหน้าเฉพาะแต่นภดลเท่านั้น  แต่เมื่อไพโรจน์เป็นตัวแทนของนพดล  ข้อตกลงเรื่องค่านายหน้าจึงมีผลถึงไพโรจน์ด้วย  ดังนั้นสอนชัยผู้เป็นนายหน้าจึงมีสิทธิได้รับค่านายหน้าในอัตราร้อยละ  3  ตามมาตรา  845  วรรคแรก  นพดลจะปฏิเสธไม่ได้ 

สรุป  ข้ออ้างฟังไม่ขึ้น  นพดลต้องจ่ายค่านายหน้าแก่สอนชัย

การสอบไล่ภาค  2  ปีการศึกษา  2550

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW 2011

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยตัวแทน นายหน้า

 คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน  มี  3  ข้อ

ข้อ  1  ก  มอบ  ข  ให้หาซื้อที่ดินเพื่อนำมาจัดสรรแบ่งขาย  ข  ซื้อที่ดินของตนเองโดย  ก  มิได้ยินยอมด้วย  เมื่อ  ข  ได้ที่ดินมาแล้วได้นำที่ดินมาจัดสรรแบ่งขาย  ขายดีจนหมดสิ้น  ก  ได้สมประโยชน์  ดังนี้  ให้ท่านวินิจฉัยว่า  ข  จะได้บำเหน็จหรือไม่อย่างไร  ให้ท่านวินิจฉัยโดยยกหลักกฎหมายประกอบมาให้ชัดแจ้ง

ธงคำตอบ

มาตรา  805  ตัวแทนนั้น  เมื่อไม่ได้รับความยินยอมของตัวการ  จะเข้าทำนิติกรรมอันใดในนามของตัวการทำกับตนเองในนามของตนเอง หรือในฐานเป็นตัวแทนของบุคคลภายนอกหาได้ไม่  เว้นแต่นิติกรรมนั้นมีเฉพาะแต่การชำระหนี้

มาตรา  818  การในหน้าที่ตัวแทนส่วนใดตัวแทนได้ทำมิชอบในส่วนนั้น  ท่านว่าตัวแทนไม่มีสิทธิจะได้บำเหน็จ

วินิจฉัย

ตามหลักมาตรา  805  ดังกล่าวนั้น  จะเห็นได้ว่าตัวแทนจะต้องทำการเพื่อตัวการแต่เพียงผู้เดียวเสมือนหนึ่งตัวการกระทำการนั้นด้วยตนเอง  ย่อมไม่นำเอาประโยชน์ผู้อื่นเข้ามาขัดกับประโยชน์ของตน  ดังนั้นจึงห้ามมิให้ตัวแทนทำนิติกรรมกับตัวการไม่ว่าจะทำในนามของตนเองหรือทำในฐานะเป็นตัวแทนของบุคคลภายนอก  แต่ทั้งนี้ก็มีข้อยกเว้นใน  2  กรณี  คือ

1       เมื่อได้รับความยินยอมจากตัวการ  หรือ

2       นิติกรรมนั้นมีเฉพาะแต่การชำระหนี้

ดังนั้น  หากตัวแทนกระทำการฝ่าฝืนมาตรา  805  ถือว่าตัวแทนกระทำโดยปราศจากอำนาจมิชอบด้วยการเป็นตัวแทน  สัญญาที่ตัวแทนทำกับบุคคลภายนอกจึงไม่ผูกพันตัวการ  และเป็นผลทำให้ตัวแทนขาดสิทธิที่จะได้รับบำเหน็จ  แม้จะมีข้อสัญญาหรือธรรมเนียมให้ตัวแทนได้รับบำเหน็จก็ตาม

ก  มอบหมายให้  ข  ไปซื้อที่ดินเพื่อนำมาจัดสรรแบ่งขาย  จะถือว่า  ก  ยินยอมให้  ข  ซื้อที่ดินของตนได้ด้วยนั้นหาได้ไม่  เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏโดยชัดแจ้งว่า  ข  ซื้อที่ดินของตนโดย  ก  มิได้ยินยอมด้วย  จึงเป็นการที่  ข  ตัวแทนเข้าทำนิติกรรมในนามของตัวการทำกับตนเองในนามของตนเอง  อันเป็นการฝ่าฝืนข้อห้ามตามกฎหมาย  มาตรา  805  ถือว่าเป็นการอันมิชอบด้วยการเป็นตัวแทน  ในกรณีนี้  ข  จะไม่ได้รับบำเหน็จ  ตามมาตรา  818  ที่ว่าการใดที่ตัวแทนทำไม่ถูก  จะไม่ได้บำเหน็จ

แต่อย่างไรก็ตาม  เมื่อ  ข  ได้นำที่ดินที่ซื้อมาจากการฝ่าฝืนข้อห้ามตามมาตรา  805  มาจัดสรรแบ่งขาย  และขายจนหมด  ถือได้ว่า  ก  ตัวการได้สมประโยชน์  ในกรณีหลังนี้  ข  ทำชอบด้วยการเป็นตัวแทน  จึงมีสิทธิได้รับบำเหน็จ  ตามมาตรา  818

สรุป 

กรณีซื้อที่ดินโดยตัวการไม่ยินยอม  ข  ไม่มีสิทธิได้รับบำเหน็จตัวแทน

กรณีที่  ข  นำที่ดินมาจัดสรรแบ่งขายจนสมประโยชน์ตัวการ  ข  มีสิทธิได้รับบำเหน็จตัวแทน

ข้อ  2  นายหนึ่งเปิดร้านซื้อขายรถยนต์มือสองอยู่ที่ถนนรัชดา  นายสองมีรถยนต์ยี่ห้อ  TOYOTA  อยู่  1  คัน  ซึ่งใช้มาแล้วเป็นเวลา  10  ปี  นายสองต้องการขายรถยนต์คันดังกล่าวเพื่อซื้อรถยนต์คันใหม่  จึงได้นำรถยนต์ของตนไปฝากนายหนึ่งขายโดยกำหนดให้ขายในราคา  200,000  บาท  โดยตกลงกันว่าถ้าขายได้ตามราคาที่ตกลงกันนายสองจะให้ค่าตอบแทนแก่นายหนึ่งเป็นเงินจำนวน  20,000  บาท  และตกลงให้นายหนึ่งซื้อรถยนต์ยี่ห้อ  Honda  ซึ่งใช้งานมาแล้วประมาณ  3  ปี  ให้ตน  1  คันในราคา  450,000  บาท  และจะให้ค่าตอบแทนแก่นายหนึ่งจำนวน  20,000  บาทเช่นกัน  รวมเงินค่าตอบแทนทั้งซื้อและขายเป็นเงินจำนวน  40,000  บาท  ปรากฏว่านายหนึ่งได้ขายรถยนต์ของนายสองได้ในราคา  220,000  บาท  และได้ซื้อรถยนต์คันใหม่ให้แก่สองในราคา  400,000  เงินที่ขายรถยนต์คันดังกล่าวได้สูงกว่าที่นายสองกำหนด  20,000  บาท  และเงินที่ซื้อต่ำกว่าที่นายสองกำหนดจำนวน  50,000  บาท  นายหนึ่งได้ถือเอาเป็นประโยชน์ของตนทั้งหมด  ดังนี้  ให้ท่านวินิจฉัยว่าการกระทำของนายหนึ่งชอบด้วยกฎหมายหรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

มาตรา  840  ถ้าตัวแทนค้าต่างได้ทำการขายได้ราคาสูงกว่าที่ตัวการกำหนด  หรือทำการซื้อได้ราคาต่ำกว่าที่ตัวการกำหนดไซร้  ท่านว่าตัวแทนหาอาจจะถือเอาเป็นประโยชน์ของตนได้ไม่  ต้องคิดให้แก่ตัวการ

วินิจฉัย

ตัวแทนค้าต่างมีหน้าที่ต้องงคืนเงินหรือคืนประโยชน์ให้แก่ตัวการในกรณีดังต่อไปนี้

1       ได้ทำการขายทรัพย์สินได้ในราคาสูงกว่าที่ตัวการกำหนด

2       ได้ทำการซื้อทรัพย์สินได้ในราคาต่ำกว่าที่ตัวการกำหนดไว้

ดังนั้นตัวแทนจึงไม่อาจยึดถือเอาเงินในส่วนดังกล่าวไว้เป็นประโยชน์ต่อตนได้

นายสองได้ให้นายหนึ่งขายรถยนต์ของตนในราคา  200,000  บาท  แต่นายหนึ่งขายรถยนต์คันนั้นไปในราคา  220,000  บาท  นายหนึ่งจึงขายได้สูงกว่าราคาที่นายสองกำหนดไว้เป็นเงินจำนวน  20,000  บาท  และนายสองได้ให้นายหนึ่งซื้อรถยนต์คันใหม่ให้แก่ตน  1  คัน  ในราคา  450,000  บาท  แต่นายหนึ่งซื้อรถยนต์คันใหม่ได้ในราคา  400,000  บาท  ซึ่งต่ำกว่าราคาที่นายสองกำหนดไว้เป็นจำนวน  50,000 บาท  เงินที่เหลือจากการขายได้สูงกว่าและเงินที่เหลือจากการซื้อต่ำกว่ารวมเป็นเงิน  70,000  บาท  นายหนึ่งไม่มีสิทธิที่จะถือเอาเป็นประโยชน์แก่ตน  ต้องคิดคนเงินจำนวนดังกล่าวให้แก่นายสองตัวการทั้งหมดตามมาตรา  840  เมื่อปรากฏว่านายหนึ่งได้ถือเอาเงินจำนวน 70,000  บาท  เป็นของตนทั้งหมด  ดังนั้น  การกระทำของนายหนึ่งจึงไม่ชอบด้วยกฎหมาย

สรุป  การกระทำของนายหนึ่งไม่ชอบด้วยกฎหมาย  มาตรา  840

ข้อ  3  ก  มอบ  ข  ให้ขายที่ดินโดยตกลงว่าจะให้บำเหน็จ  ข  นำเสนอขาย  ค  ค  ตกลงซื้อเป็นเงิน  1,000,000  ล้านบาท  ก  โอนที่ดินให้  ค  เรียบร้อยแล้ว  หลังจากนั้น  ก  ได้จ่ายบำเหน็จนายหน้าให้  ข  ร้อยละ  2  ของยอดขายจริง  แต่  ข  ปฏิเสธโดยอ้างว่า  ก  ให้บำเหน็จนายหน้าน้อยเกินไป  ซึ่ง  ก  น่าจะต้องจ่ายร้อยละ  5  ของยอดขาย  สุดท้ายตกลงกันไม่ได้  ข  จึงฟ้องเรียกบำเหน็จร้อยละ  5 จาก  ก  ถ้าท่านเป็นศาล  ท่านจะสั่งให้  ก  จ่ายบำเหน็จนายหน้าให้กับ  ข  ร้อยละเท่าใดจึงจะถูกต้อง  (ให้ท่านตอบพร้อมยกหลักกฎหมายและหลักฎีกาประกอบด้วย)

ธงคำตอบ

มาตรา  846  วรรคสอง  ค่าบำเหน็จนั้นถ้ามิได้กำหนดจำนวนกันไว้  ท่านให้ถือว่าได้ตกลงกันเป็นจำนวนตามธรรมเนียม

วินิจฉัย

กรณีที่ได้มีการตกลงกันว่าจะให้บำเหน็จนายหน้า  แต่มิได้กำหนดจำนวนค่าบำเหน็จนายหน้ากันไว้  ตามมาตรา  846  วรรคสอง  ให้ถือว่าคู่สัญญาได้ตกลงกันเป็นจำนวนตามธรรมเนียมที่เคยมีบุคคลอื่นปฏิบัติกันมา  ดังนั้นค่าบำเหน็จนายหน้าที่คู่สัญญาตกลงกันเป็นพิเศษจะต้องกำหนดกันไว้โดยชัดแจ้ง  มิฉะนั้นจะต้องถือว่าตกลงกันเป็นจำนวนตามธรรมเนียม  ตามบทบัญญัติมาตรา  846  วรรคสอง

ทั้งนี้มีคำพิพากษาศาลฎีกาที่  3581/2526  วางหลักของจำนวนตามธรรมเนียม  ตามนัยมาตรา  846  วรรคสอง  ว่า  เมื่อไม่อาจฟังเป็นยุติได้ว่ามีการตกลงกำหนดค่าบำเหน็จนายหน้ากันไว้เท่าใดแน่นอน  จึงต้องถือเอาอัตราตามธรรมเนียมการซื้อขายทรัพย์สินต่างๆ  โดยทั่วไปแล้วหมายถึงร้อยละ  5  ของราคาที่ซื้อขายกันแท้จริง

ก  มอบหมายให้  ข  เป็นนายหน้าขายที่ดินโดยตกลงว่าจะให้บำเหน็จ  แต่ไม่ปรากฏข้อเท็จจริงว่ามีการกำหนดจำนวนค่าบำเหน็จนายหน้ากันไว้ว่าจะต้องจ่ายเท่าใด  จึงต้องถือว่าตกลงกันเป็นจำนวนตามธรรมเนียมตามมาตรา  846  วรรคสอง  ประกอบแนวคำพิพากษาศาลฎีกาข้างต้น  คือ  ต้องจ่ายบำเหน็จนายหน้าให้กับ  ข  ร้อยละ  5   ของราคาที่ขายกันจริง

การที่  ข  มาฟ้องเรียกบำเหน็จร้อยละ  5  จาก  ก  นั้น  ถ้าข้าพเจ้าเป็นศาล  จะสั่งให้  ก  จ่ายบำเหน็จนายหน้าให้กับ  ข  ร้อยละ  5  ของราคาที่ขายกันจริงตามที่  ข  ฟ้องจึงจะถูกต้อง

สรุป  ถ้าข้าพเจ้าเป็นศาล  จะสั่งให้  ก  จ่ายบำเหน็จนายหน้าร้อยละ  5  ของราคาที่ขายกันจริง 

การสอบไล่ภาคฤดูร้อน  ปีการศึกษา  2550

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW 2011 

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยตัวแทน นายหน้า

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน  มี  3  ข้อ

ข้อ  1  ก  ต้องการเซ็นชื่อในใบมอบอำนาจให้ตัวแทนไปจำนอที่ดิน  โดยไม่กรอกข้อความลงในใบมอบอำนาจ

ข  ตัวแทนกรอกข้อความเองโดยกรอกข้อความว่า  นำที่ดินไปขายฝาก  ซึ่งเป็นการผิดวัตถุประสงค์ของ  ก  ตัวการ  ข  นำไปขายฝากให้  ค  และ  ค  รับซื้อฝากไว้โดยสุจริต  เมื่อ  ก  ทราบเรื่อง  ก  จึงฟ้องเพิกถอนสัญญาขายฝากนั้น  และฟ้อง  ข  ว่า  ข  ปลอมเอกสารและใช้เอกสารปลอม  ศาลพิพากษา ว่า  ข  ผิดตามที่  ก  ฟ้อง  ดังนี้ให้ท่านวินิจฉัยว่า

1)  การกระทำครั้งนี้ของ  ข  ผูกพัน  ก  ตัวการหรือไม่  ก  จะปฏิเสธความรับผิดต่อ  ค  ผู้ซึ่งรับซื้อฝากไว้โดยสุจริตได้หรือไม่

2)  เมื่อศาลพิพากษาว่า  ข  ผิดปลอมเอกสารและใช้เอกสารปลอม  ก  จะฟ้องเพิกถอนสัญญาที่  ข  ทำกับ  ค  ได้หรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

มาตรา  821  บุคคลผู้ใดเชิดบุคคลอีกคนหนึ่งออกแสดงเป็นตัวแทนของตนก็ดี  รู้แล้วย่อมให้บุคคลอีกคนหนึ่งเชิดตัวเขาเองออกแสดงเป็นตัวแทนของตนก็ดี  ท่านว่าบุคคลผู้นั้นจะต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอกผู้สุจริตเสมือนว่าบุคคลอีกคนหนึ่งนั้นเป็นตัวแทนของตน

มาตรา  822  ถ้าตัวแทนทำการอันใดเกินอำนาจตัวแทน  แต่ทางปฏิบัติของตัวการทำให้บุคคลภายนอกมีมูลเหตุอันสมควรจะเชื่อว่าการอันนั้นอยู่ภายในขอบอำนาจของตัวแทน  ท่านให้ใช้บทบัญญัติมาตราก่อนนี้เป็นบทบังคับแล้วแต่กรณี

วินิจฉัย

1)  การที่  ก  ลงลายมือชื่อในใบมอบอำนาจให้ตัวแทนไปจำนองที่ดิน  โดยไม่กรอกข้อความลงในใบอำนาจ  เป็นการกระทำโดยประมาทเลินเล่อยอมเสี่ยงภัยในการกระทำของตนเองอย่างร้ายแรง  เมื่อ  ข  นำใบมอบอำนาจไปกรอกข้อความเป็นให้ขายฝาก  ซึ่งเป็นผิดวัตถุประสงค์ของ  ก  เป็นกรณีเข้าลักษณะความรับผิดของตัวการต่อบุคคลภายนอก  ตามมาตรา  822  ซึ่งเป็นเรื่องที่ตัวแทน  คือ  ข  ทำการเกินอำนาจตัวแทน  แต่ทางปฏิบัติของตัวการทำให้บุคคลภายนอกมีเหตุอันสมควรจะเชื่อว่า  การนั้นอยู่ภายในขอบอำนาจของตัวแทน  เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่า  ค  รับซื้อฝากไว้โดยสุจริต   และเสียค่าตอบแทน  สัญญาขายฝากจึงผูกพันตัวการ  ก  ตัวการจึงต้องผูกพันรับผิดต่อ  ค  ซึ่งเป็นบุคคลภายนอกผู้สุจริต  จะปฏิเสธความรับผิดโดยอ้างเอาความประมาทเลินเล่อของตนมาเป็นเหตุให้พ้นความรับผิดไม่ได้  ตามมาตรา  822  ประกอบมาตรา  821

และในกรณีนี้  ก  เจ้าของที่ดิน  จะฟ้องขอให้เพิกถอนสัญญาขายฝากที่ดินหรือใช้สิทธิติดตามเอาที่ดินคืนด้วยเหตุผลว่า  ข  กระทำการเกินขอบอำนาจตัวแทนไม่ได้  ถือเป็นการใช้สิทธิโดยไม่สุจริต  ก  ไม่มีอำนาจฟ้อง  หากให้ฟ้องกันได้  ค  ผู้ซื้อโดยสุจริตจะเสียหายเป็นอย่างมาก  และความเสียหายนี้ก็เกิดจากความประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรงของ  ก  โดยตรง  จะนำหลักผู้รับโอนไม่มีสิทธิดีกว่าผู้โอนมาใช้ให้เกิดความเสียหายแก่  ค  ไม่ได้

 2)    เมื่อ  ค  รับซื้อฝากโดยสุจริตเสียค่าตอบแทน  โดยชอบด้วยกฎหมายแล้ว  แม้ว่า  ข  ผู้กรอกข้อความจะถูกศาลพิพากษาลงโทษในคดีอาญาฐานปลอมเอกสารและใช้เอกสารปลอม  ก  จะนำเหตุดังกล่าวนี้ไปฟ้องเพิกถอนสัญญาขายฝากระหว่าง  ข  กับ  ค  ผู้รับซื้อฝากโดยสุจริตไม่ได้  เพราะ  ค  ซึ่งเป็นบุคคลภายนอกได้กระทำไปโดยสุจริต  ไม่รู้เหตุของการทำนอกของอำนาจของตัวแทนแต่อย่างใด  สิทธิของ  ค  ย่อมไม่เสียไป  หากก  ต้องการได้ที่ดินคืน  ก็ต้องชำระสินไถ่ตามกฎหมาย

สรุป 

1)    การกระทำของ  ข  ผูกพัน  ก  และ  ก  จะปฏิเสธความรับผิดไม่ได้

2)    ก  จะฟ้องเพิกถอนสัญญาขายฝากที่  ข  ทำกับ  ค  ไม่ได้

ข้อ  2  ก  มอบ  ข  ให้เป็นตัวแทนไปฟ้องคดีพร้อมทั้งให้อำนาจในการถอนฟ้องและยอมความได้ด้วย  ระหว่างคดีอยู่ระหว่างพิจารณา  ก ได้ตายลง  ข  ไม่ทราบว่า  ก  ตาย  ข  ได้ทำสัญญายอมไปกับจำเลยทายาทของตัวการได้โต้แย้งว่า  ข  ไม่มีอำนาจทำสัญญายอมเพราะ  ก  ตาย  ทำให้สัญญาระงับแล้ว  ดังนี้  ข้ออ้างของทายาทฟังขึ้นหรือไม่  เพราะเหตุใดประการหนึ่ง

อีกประการหนึ่ง  เนื่องจากการตายของ  ก  ตัวการ  ทายาทได้บอกกล่าวแก่  ข  ว่า  ก  ได้ตายแล้ว  ข  ยังทำสัญญายอมความให้กับจำเลย  ดังนี้  ข  จะมีอำนาจทำสัญญายอมความหรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

มาตรา  826  วรรคสอง  อนึ่งสัญญาตัวแทนย่อมระงับสิ้นไป  เมื่อคู่สัญญาฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งตายหรือตกเป็นผู้ไร้ความสามารถหรือล้มละลาย เว้นแต่จะปรากฏว่าขัดกับข้อสัญญาหรือสภาพแห่งกิจการนั้น

มาตรา  830  อันเหตุที่จะทำให้สัญญาตัวแทนระงับสิ้นไปนั้นจะเกิดแต่ตัวการหรือตัวแทนก็ตาม  ท่านห้ามมิให้ยกขึ้นเป็นข้อต่อสู้คู่สัญญาอีกฝ่ายหนึ่ง  จนกว่าจะได้บอกกล่าวเหตุนั้นๆไปยังคู่สัญญาฝ่ายนั้นแล้ว  หรือจนกว่าคู่สัญญาฝ่ายนั้นจะได้ทราบเหตุแล้ว

วินิจฉัย

ประเด็นที่ต้องวินิจฉัยมีว่า  ข้ออ้างของทายาทของตัวการที่ว่า  ข  ไม่มีอำนาจทำสัญญายอมความนั้นฟังขึ้นหรือไม่  เห็นว่า  โดยหลักแล้วหากตัวการหรือตัวแทนฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งถึงแก่ความตาย  สัญญาตัวแทนย่อมระงับสิ้นไป  ตามมาตรา  826  วรรคสอง  เว้นเสียแต่ว่าจะได้มีการตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่น  หรือโดยสภาพของงานนั้น  ความตายไม่มีผลต่อการงานที่จะกระทำต่อไปแต่อย่างใด

แต่อย่างไรก็ตาม  แม้สัญญาตัวแทนจะระงับลงแล้วก็ตาม  แต่จะมีผลต่ออีกฝ่ายหนึ่งเมื่อได้มีการบอกกล่าวให้ตัวแทนหรือตัวการทราบแล้วแต่กรณี  หรือจนกว่าตัวแทนหรือตัวการจะทราบเหตุนั้นแล้ว  ไม่เช่นนั้นแล้วการระงับของสัญญาตัวแทนจะยังไม่มีผลต่อคู่สัญญา  ต้องห้ามมิให้ยกขึ้นเป็นข้อต่อสู้คู่สัญญาอีกฝ่ายหนึ่ง  ดังนั้นกรณีตามอุทาหรณ์ประการแรกนั้น  ทายาทของตัวการจึงไม่สามารถยกเหตุแห่งความตายของ  ก  ตัวการมาต่อสู้  ข  ตัวแทนซึ่งทำสัญญายอมความไปกับจำเลยว่า  ข  ไม่มีอำนาจทำไม่ได้  เพราะ  ข  ไม่รู้เหตุการณ์ของ  ก  โดยสุจริต  ตามมาตรา  830  ประกอบมาตรา  826

ส่วนกรณีตามประการที่สองนั้น  ทายาทได้บอกกล่าวเหตุแห่งความตายของ  ก  ตัวการ  แก่  ข  ตัวแทนแล้ว  ข  ยังทำสัญญายอมความกับจำเลยต่อไปอีกถือว่า  ข  ไม่มีอำนาจทำได้  เพราะการตายของ  ก  ทำให้สัญญาระงับ  และ  ข  ได้รู้แล้วโดยการบอกกล่าวของทายาท ตามมาตรา  830  ประกอบมาตรา  826

สรุป  ประการแรก  ข้ออ้างของทายาทฟังไม่ขึ้น  ส่วนประการที่สอง  ข  ตัวแทนไม่มีอำนาจทำสัญญายอมความ

ข้อ  3  ในกรณีที่มีผู้ขายที่ดิน  และนายหน้า  มิได้ตกลงกันไว้เป็นพิเศษว่าจะจ่ายค่านายหน้ากันเท่าใด  และนายหน้าได้นำคดีมาฟ้องศาลเพื่อเรียกค่านายหน้า  ถ้าท่านเป็นศาล  ท่านจะพิจารณาตัดสินคดีนี้อย่างไร  จะนำหลักกฎหมายหลักใดมาเป็นหลักในการตัดสิน  การจ่ายบำเหน็จนายหน้า  (ให้ท่านตอบพร้อมยกหลักกฎหมายและหลักฎีกาประกอบในการตอบด้วย)

ธงคำตอบ

มาตรา  846  วรรคสอง  ค่าบำเหน็จนั้นถ้ามิได้กำหนดจำนวนกันไว้  ท่านให้ถือว่าได้ตกลงกันเป็นจำนวนตามธรรมเนียม

วินิจฉัย

ค่าบำเหน็จ  คือ  ค่าตอบแทนจากการเป็นนายหน้าที่ชี้ช่องให้บุคคลที่แต่งตั้งนายหน้าได้เข้าทำสัญญากับอีกฝ่ายหนึ่งโดยอ้อม  หรือได้จัดการให้บุคคลที่แต่งตั้งนายหน้าได้เข้าทำสัญญากับอีกฝ่ายหนึ่งได้สำเร็จโดยตรง  ค่าบำเหน็จนี้อาจเป็นเงิน  ที่ดิน  หรือทรัพย์สินอื่นก็ได้ อาจกำหนดบำเหน็จหรือค่าตอบแทนไว้หลายส่วนก็ได้

แต่อย่างไรก็ตาม  จะใช้ค่าบำเหน็จนายหน้าก็ต่อเมื่อได้มีการตกลงกันของคู่สัญญาแล้ว  จะเป็นการตกลงโดยตรงหรือโดยปริยายก็ได้  สำหรับจำนวนค่านายหน้าหรือบำเหน็จค่านายหน้านั้น  แยกพิจารณาเป็น  2  กรณี  คือ

1       ได้กำหนดจำนวนค่าบำเหน็จนายหน้าโดยชัดแจ้ง

2       ไม่ได้กำหนดจำนวนค่าบำเหน็จนายหน้าไว้

สำหรับกรณีที่ไม่ได้กำหนดจำนวนค่าบำเหน็จนายหน้ากันไว้  ตามมาตรา  846  วรรคสอง  ให้ถือว่าคู่สัญญาได้ตกลงกันเป็นจำนวนตามธรรมเนียมที่เคยมีบุคคลอื่นปฏิบัติกันมา  ดังนั้นค่าบำเหน็จนายหน้าที่คู่สัญญาตกลงกันเป็นพิเศษจะต้องกำหนดกันไว้โดยชัดแจ้ง  มิฉะนั้นจะต้องถือว่าตกลงกันเป็นจำนวนตามธรรมเนียมตามบทบัญญัติมาตรา  846  วรรคสอง

ทั้งนี้มีคำพิพากษาศาลฎีกาที่  3581/2526  วางหลักของจำนวนตามธรรมเนียม  ตามนัยมาตรา  846  วรรคสอง  ว่า  เมื่อไม่อาจฟังเป็นยุติได้ว่ามีการตกลงกำหนดค่าบำเหน็จนายหน้ากันไว้เท่าใดแน่นอน  จึงต้องถือเอาอัตราตามธรรมเนียมการซื้อขายทรัพย์สินต่างๆ  โดยทั่วไปแล้วหมายถึงร้อยละ  5  ของราคาที่ซื้อขายกันแท้จริง

สรุป  ถ้าข้าพเจ้าเป็นศาล  จะใช้หลักกฎหมายมาตรา  846  วรรคสอง  และคำพิพากษาศาลฎีกาที่  3581/2526  ที่ให้ถือเอาอัตราตามธรรมเนียม  คือ  ร้อยละ  5  ของราคาซื้อขายกันแท้จริง  มาเป็นแนวทางพิจารณา

การสอบไล่ภาค  1  ปีการศึกษา  2551

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW 2011 กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยตัวแทน นายหน้า

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน  มี  3  ข้อ  

ข้อ 1.  ก.มอบ ข. ให้เป็นตัวแทนรับมอบอำนาจทั่วไป แต่มิได้มีการมอบหมายกันเป็นหนังสือ และตัวการก็ไปเที่ยวยุโรป  ขณะที่ ก.ตัวการอยู่ยุโรปนั้น ทางบริษัทได้มีปัญหาเกิดขึ้นโดย ข.ตัวแทนได้ไปตรวจสอบความเรียบร้อย ปรากฏว่า ข.พบว่า มีลูกค้าบางรายของบริษัทยังมิได้ชำระหนี้ให้กับบริษัท เป็นเงินถึง 300,000 บาท  ข.ติดต่อ ก. ตัวการไม่ได้  และถ้าไม่ฟ้องลูกหนี้เสีย จะทำให้คดีขาดอายุความฟ้องร้อง  จะทำให้เรียกเก็บเงิน 300,000 บาทไม่ได้  ข.จึงตัดสินใจใช้เหตุฉุกเฉินตั้ง ค. เป็นตัวแทนช่วงเพื่อฟ้องคดี  ให้ท่านวินิจฉัยว่า การกระทำใด ๆ ที่ ค. ทำไปนั้น จะผูกพันตัวการหรือไม่อย่างไร

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW 2011 

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยตัวแทน นายหน้า

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน  มี  3  ข้อ

ข้อ  1  อุไรวรรณ  อยากออกเงินกู้เพื่อกินดอกเบี้ย  แต่ไม่อยากให้ใครทราบว่าเป็นเจ้าของเงิน  จึงมอบหมายให้สมชายเป็นผู้ออกเงินกู้แทน  แต่การตั้งตัวแทนมิได้ทำเป็นหนังสือหรือมีหลักฐานเป็นหนังสือ  อุไรวรรณมาสะดุดพฤติกรรมของสมชายที่มักจะนำเงินที่ตนมอบไว้ใช้ในกิจการและเงินที่ผู้กู้ชำระไปใช้เป็นส่วนตัว  ทำให้เกิดความเสียหายต่อกิจการ  อุไรวรรณจึงนำเรื่องนี้มาปรึกษาท่านว่าจะต้องทำอย่างไร  ให้แนะนำ

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  798  กิจการอันใดท่านบังคับไว้โดยกฎหมายว่าต้องทำเป็นหนังสือ  การตั้งตัวแทนเพื่อกิจการอันนั้นก็ต้องทำเป็นหนังสือด้วย

กิจการอันใดท่านบังคับไว้ว่าต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือ  การตั้งตัวแทนเพื่อกิจการอันนั้นก็ต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือด้วย

มาตรา  806  ตัวการซึ่งมิได้เผยชื่อจะกลับแสดงตนให้ปรากฏและ เข้ารับเอาสัญญาใด ๆ ซึ่งตัวแทนได้ทำไว้แทนตนก็ได้ แต่ถ้าตัวการ ผู้ใดได้ยอมให้ตัวแทนของตนทำการออกหน้าเป็นตัวการไซร้ ท่านว่า ตัวการผู้นั้นหาอาจจะทำให้เสื่อมเสียถึงสิทธิของบุคคลภายนอกอัน เขามีต่อตัวแทนและเขาขวนขวายได้มาแต่ก่อนที่รู้ว่าเป็นตัวแทนนั้น ได้ไม่

มาตรา 810  เงินและทรัพย์สินอย่างอื่นบรรดาที่ตัวแทนได้รับไว้ เกี่ยวด้วยการเป็นตัวแทนนั้น ท่านว่าตัวแทนต้องส่งให้แก่ตัวการจงสิ้น

อนึ่ง สิทธิทั้งหลายซึ่งตัวแทนขวนขวายได้มาในนามของตนเอง แต่โดยฐานที่ทำการแทนตัวการนั้น ตัวแทนก็ต้องโอนให้แก่ตัวการจงสิ้น

มาตรา  811  ถ้าตัวแทนเอาเงินซึ่งควรจะได้ส่งแก่ตัวการ  หรือซึ่งควรจะใช้ในกิจกรรมของตัวการนั้นไปใช้สอยเป็นประโยชน์ตนเสีย  ท่านว่าตัวแทนต้องเสียดอกเบี้ยในเงินนั้นนับแต่วันที่ได้เอาไปใช้

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW 2011 

กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยตัวแทน นายหน้า

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน  มี  3  ข้อ

ข้อ  1

ก.       มอบหมายให้  ข.  ไปกู้เงินโดยมิได้มีหลักฐานเป็นหนังสือ  ข.  ไปกู้เงิน  ค.  500,000  บาท  โดย  ข.  ทำสัญญาเงินกู้ไว้เป็นหลักฐานในฐานะผู้กู้  และเขียนในสัญญากู้ว่ากู้แทน  ก  ดังนี้  ถามว่า

(1)  ข  มีสิทธิลงชื่อในสัญญากู้หรือไม่  และถ้า  ข  ลงชื่อในสัญญากู้แล้ว  การกระทำของ  ข  เป็นอย่างไร

(2) การกระทำของ  ข  ผูกพันตัวการหรือไม่  ค  จะฟ้อง  ก  ให้รับผิดได้หรือไม่  เพราะในสัญญา  ข  เขียนว่ากู้แทน  ก

(3) พอสรุปได้ว่า  ค  จะฟ้องใครให้รับผิดชดใช้เงินกู้ครั้งนี้ระหว่าง  ก  และ  ข

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  653  วรรคแรก  การกู้ยืมเงินกว่าสองพันบาทขึ้นไปนั้น  ถ้ามิได้มีหลักฐานแห่งการกู้ยืมเป็นหนังสืออย่างใดอย่างหนึ่งลงลายมือชื่อผู้ยืมเป็นสำคัญ  จะฟ้องร้องให้บังคับคดีหาได้ไม่

มาตรา  798  กิจการอันใดท่านบังคับไว้โดยกฎหมายว่าต้องทำเป็นหนังสือ  การตั้งตัวแทนเพื่อกิจการอันนั้นก็ต้องทำเป็นหนังสือด้วย

กิจการอันใดท่านบังคับไว้ว่าต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือ  การตั้งตัวแทนเพื่อกิจการอันนั้นก็ต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือด้วย

มาตรา  823  ถ้าตัวแทนกระทำการอันใดอันหนึ่งโดยปราศจากอำนาจก็ดี  หรือทำนอกทำเหนือขอบอำนาจก็ดี  ท่านว่าย่อมไม่ผูกพันตัวการเว้นแต่ตัวการจะให้สัตยาบันแก่การนั้น

ถ้าตัวการไม่ให้สัตยาบัน  ท่านว่าตัวแทนย่อมต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอกโดยลำพังตนเอง  เว้นแต่จะพิสูจน์ได้ว่าบุคคลภายนอกนั้นได้รู้อยู่ว่าตนทำการโดยปราศจากอำนาจ  หรือทำนอกเหนือขอบอำนาจ

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ 

(1)  การกู้ยืมเงินเกินกว่า  2,000  บาทขึ้นไปนั้น  บทบัญญัติมาตรา  653  วรรคแรก  บังคับว่า  ต้องมีหลักฐานเป็นหนังสืออย่างใดอย่างหนึ่งลงลายมือชื่อผู้ยืมเป็นสำคัญ  จึงจะใช้ฟ้องร้องบังคับคดีตามกฎหมายได้  เมื่อกฎหมายบังคับให้ต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือ  การตั้งตัวแทนเพื่อไปทำสัญญากู้จึงต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือด้วย  เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่า  ก  มอบหมายให้  ข  ไปกู้เงินโดยไม่มีหลักฐานเป็นหนังสือ  เช่นนี้  ข  ย่อมไม่มีสิทธิลงชื่อในสัญญากู้เงินนั้น  เพราะ  ก  ตั้ง  ข  เป็นตัวแทนไปกู้เงินโดยฝ่าฝืนบทบัญญัติมาตรา  798  วรรคสอง  ดังนั้นการที่  ข  ลงชื่อไปก็เท่ากับว่า  ข  ลงชื่อโดยปราศจากอำนาจตามมาตรา  823  วรรคแรก

(2)  เมื่อการตั้งตัวแทนฝ่าฝืนบทบัญญัติของกฎหมาย  จึงมีผลเท่ากับว่าไม่มีการมอบหมายหรือตั้งตัวแทนให้ไปทำสัญญากู้ยืม  การที่  ข  ไปกู้ยืมเงิน  ค  สัญญากู้ยืมนั้นย่อมไม่ผูกพัน  ก  ตัวการแต่อย่างใด  เพราะเป็นการกระทำโดยปราศจากอำนาจดังที่กล่าวไปแล้วข้างต้น  แต่อย่างไรก็ตามกรณีนี้ถ้า  ก  ตัวการให้สัตยาบัน  สัญญากู้ยืมเงินดังกล่าวก็อาจผูกพัน  ก  ได้ตามมาตรา  823  วรรคแรกตอนท้าย  แต่เมื่อข้อเท็จจริงไม่ปรากฏว่า  ก  ให้สัตยาบันแก่การกู้ยืมเงินนั้น  ข  จึงต้องรับผิดต่อ  ค  บุคคลภายนอกโดยลำพังตนเองตามมาตรา  823  วรรคท้าย  แม้สัญญากู้ยืมจะระบุว่าเป็นการที่  ข  กู้แทน  ก  ก็ตาม

(3) เมื่อสัญญากู้ยืมไม่ผูกพัน  ก  และ  ข  ต้องรับผิดโดยลำพังแล้ว  ค  จึงมีสิทธิฟ้องเรียกให้  ข  รับผิดชดใช้เงินตามสัญญากู้ได้คนเดียวเท่านั้น  กรณีนี้ถือว่า  ข  อยู่ในฐานะคู่สัญญากู้ยืมเงินตามมาตรา  653  วรรคแรกโดยตรง

สรุป

(1)  ข.  ไม่มีสิทธิลงชื่อในสัญญากู้  ถ้าลงไปก็เป็นการกระทำโดยปราศจากอำนาจ

(2) การกระทำของ  ข  ไม่ผูกพันตัวการ  ค  ฟ้อง  ก  รับผิดไม่ได้

(3)   ค  ฟ้อง  ข  ให้รับผิดได้คนเดียวเท่านั้น

ข้อ  2  นายแดงเป็นเจ้าของกิจการเปิดร้านซื้อและขายรถยนต์ประเภทที่ใช้แล้วอยู่แถวถนนรัชดา  นายดำต้องการซื้อรถยนต์ใช้แล้วหนึ่งคันในราคาไม่เกิน  300,000  บาท  จึงได้ตกลงรายละเอียดเกี่ยวกับรถยนต์ที่ต้องการซื้อกับนายแดง  และได้ตกลงกันว่าถ้าซื้อรถยนต์ได้แล้วจะให้ค่าบำเหน็จแก่นายแดงเป็นจำนวนเงิน  20,000  บาท ต่อมานายแดงได้ทำสัญญาซื้อรถยนต์ตามที่นายดำต้องการจากนายเขียวหนึ่งคันในราคา  290,000  บาท และนายเขียวได้นำรถยนต์มาส่งมอบให้แก่นายดำในวันที่  3  กันยายน  2552  แต่นายดำไม่ยอมชำระเงินค่ารถยนต์ให้แก่นายเขียว  ดังนี้ให้ท่านวินิจฉัยว่า  นายเขียวจะฟ้องนายแดงตัวแทนค้าต่างหรือฟ้องนายดำให้รับผิดในเงินจำนวนดังกล่าว  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  837  ในการที่ตัวแทนค้าต่างทำการขายหรือซื้อหรือจัดทำกิจการค้าขายอย่างอื่นต่างตัวการนั้น  ท่านว่าตัวแทนค้าต่างย่อมได้ซึ่งสิทธิอันมีต่อคู่สัญญาอีกฝ่ายหนึ่งในกิจการเช่นนั้น  และตัวแทนค้าต่างย่อมเป็นผู้ต้องผูกพันต่อคู่สัญญาฝ่ายนั้นด้วย

วินิจฉัย

โดยหลักแล้ว  เมื่อตัวแทนค้าต่างได้ทำการขาย  ทำการซื้อ  ทำกิจการค้าขายอย่างอื่นแทนตัวการตามที่ได้รับมอบหมายแล้ว  ตัวแทนค้าต่างกับบุคคลภายนอกที่เป็นคู่สัญญาย่อมมีความผูกพันกันที่จะต้องปฏิบัติตามสัญญานั้นจนกว่าจะได้มีการปฏิบัติตามสัญญาครบถ้วนแล้ว ดังนั้นหากมีข้อพิพาทเกิดขึ้นระหว่างตัวแทนค้าต่างกับบุคคลภายนอกที่เป็นคู่สัญญา  ตัวแทนค้าต่างกับบุคคลภายนอกต้องว่ากล่าวกันเอง  โดยที่

(ก)    ถ้าบุคคลภายนอกซึ่งเป็นคู่สัญญาได้ปฏิบัติผิดสัญญา  ตัวแทนค้าต่างย่อมฟ้องร้องบุคคลภายนอกได้

(ข)   ถ้าตัวแทนค้าต่างไม่ปฏิบัติตามสัญญา  บุคคลภายนอกซึ่งเป็นคู่สัญญาย่อมมีอำนาจฟ้องร้องบังคับตัวแทนค้าต่างได้

ทั้งนี้เพราะบุคคลภายนอกกับตัวแทนค้าต่างเป็นคู่สัญญากันโดยตรง  หากบุคคลภายนอกซึ่งเป็นคู่สัญญาทราบว่าตัวแทนค้าต่างได้กระทำกิจการนั้นแทนตัวการแล้ว  บุคคลภายนอกย่อมมีสิทธิฟ้องร้องเรียกบังคับตัวการได้  และเป็นผลให้ตัวแทนค้าต่างที่ทำสัญญากับบุคคลภายนอกนั้นหลุดพ้นจากความรับผิดทันที  หรือจะฟ้องบังคับได้ทั้งตัวการและตัวแทนค้าต่างได้ในคดีเดียวกัน

กรณีตามอุทาหรณ์  เมื่อนายแดงเป็นตัวแทนค้าต่างของนายดำได้ทำสัญญาซื้อรถยนต์จากนายเขียวในนามของตนเองแทนนายดำตัวการ นายแดงตัวแทนค้าต่างย่อมมีสิทธิและหน้าที่ในฐานะคู่สัญญาและย่อมเป็นผู้ต้องผูกพันต่อนายเขียวคู่สัญญานั้นด้วย  ตามมาตรา  837

ดังนั้น  เมื่อนายดำตัวการไม่ยอมชำระค่ารถยนต์จำนวน  290,000  บาทให้แก่นายเขียวบุคคลภายนอก  นายเขียวย่อมฟ้องร้องนายแดงตัวแทนค้าต่างในฐานะคู่สัญญาให้ต้องรับผิดในจำนวนเงินดังกล่าวได้

สรุป  นายเขียวมีสิทธิฟ้องนายแดงตัวแทนค้าต่างให้รับผิดในจำนวนเงินดังกล่าวได้

ข้อ  3  นายเอกต้องการจะขายที่ดินของตนหนึ่งแปลงที่จังหวัดปทุมธานี  จึงได้บอกกับนายโทน้องชายว่า  ถ้าขายได้จะนำเงินไปซื้อตึกแถวหนึ่งห้องเพื่อให้คนเช่า  หลังจากนั้นนายเอกได้นำป้ายไปติดประกาศขายพร้อมทั้งเบอร์โทรศัพท์ในที่ดินแปลงดังกล่าว  ส่วนนายโทไม่ทราบว่านายเอกไปติดประกาศขายแต่อยากให้พี่ชายขายที่ดินได้จึงไปตกลงกับนายตรีให้เป็นนายหน้าหาคนมาซื้อที่ดิน  ถ้าขายได้จะให้ค่าบำเหน็จ  3  หมื่นบาท  ต่อมานายตรีได้จัดการพานายแก้วไปพบนายเอก  นายแก้วได้ตกลงซื้อที่ดินแปลงดังกล่าวในราคา  4  ล้านบาท  และทั้งสองได้ไปจดทะเบียนโอนกรรมสิทธิ์ที่สำนักงานที่ดินเรียบร้อยแล้ว  นายตรีจึงไปขอค่าบำเหน็จ  3  หมื่นบาทจากนายเอก  ดังนี้ให้ท่านวินิจฉัยว่า  นายเอกจะต้องจ่ายค่าบำเหน็จจำนวนดังกล่าวให้แก่นายตรีหรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 845  วรรคแรก บุคคลผู้ใดตกลงจะให้ค่าบำเหน็จแก่นายหน้า  เพื่อที่ชี้ช่องให้ได้เข้าทำสัญญาก็ดี  จัดการให้ได้ทำสัญญากันก็ดี ท่านว่าบุคคลผู้นั้นจะต้องรับผิดใช้ค่าบำเหน็จก็ต่อเมื่อสัญญานั้นได้ทำกันสำเร็จ  เนื่องแต่ผลแห่งการที่นายหน้าได้ชี้ช่องหรือจัดการนั้น  ถ้าสัญญาที่ได้ทำกันไว้นั้นมีเงื่อนไขเป็นเงื่อนบังคับก่อนไซร้  ท่านว่าจะเรียกร้องบำเหน็จค่านายหน้ายังหาได้ไม่จนกว่าเงื่อนไขนั้นสำเร็จแล้ว

มาตรา  846  วรรคแรก  ถ้ากิจการอันได้มอบหมายแก่นายหน้านั้น  โดยพฤติการณ์เป็นที่คาดหมายได้ว่าย่อมทำให้แต่เพื่อจะเอาค่าบำเหน็จไซร้  ท่านให้ถือว่าได้ตกลงกันโดยปริยายว่ามีค่าบำเหน็จนายหน้า

วินิจฉัย

บุคคลจะต้องรับผิดให้ค่าบำเหน็จนายหน้าแก่ผู้ใดก็ต่อเมื่อได้ตกลงกันไว้กับผู้นั้นโดยชัดแจ้งประการหนึ่ง  หรือถ้าไม่ได้ตกลงกันไว้โดยชัดแจ้งก็จะต้องรับผิดต่อเมื่อกิจการอันได้มอบหมายแก่ผู้นั้นเป็นที่คาดหมายได้ว่า  ผู้นั้นย่อมทำให้ก็แต่เพื่อจะเอาค่าบำเหน็จเท่านั้น  ถ้าไม่มีการตกลงกันหรือไม่มีการมอบหมายกิจการแก่กัน  ก็ไม่จำต้องให้ค่าบำเหน็จนายหน้า  กล่าวอีกนัยหนึ่งก็คือ  นายหน้าที่จะได้รับบำเหน็จหรือค่านายหน้านั้นในเบื้องต้นจะต้องมีสัญญานายหน้าต่อกันโดยชัดแจ้งตามมาตรา  845  หรือมีสัญญาต่อกันโดยปริยายตามมาตรา  846  ผู้ใดจะอ้างตนเป็นนายหน้าฝ่ายเดียว  เรียกร้องเอาค่าบำเหน็จโดยอีกฝ่ายหนึ่งมิได้มีสัญญาด้วยแต่อย่างหนึ่งอย่างใดเลยนั้น  หามีกฎหมายสนับสนุนให้เรียกร้องได้ไม่  ฉะนั้น  ไม่ว่าบุคคลธรรมดาหรือนิติบุคคล  จะหาประโยชน์จากการเป็นนายหน้าเป็นปกติธุระหรือไม่ก็ตาม  หากต้องการประโยชน์คือบำเหน็จค่านายหน้าจากผู้ใดจะต้องมีสัญญากับผู้นั้นโดยชัดแจ้งหรือโดยปริยายอย่างใดอย่างหนึ่งด้วย  จะกระทำไปฝ่ายเดียวโดยอีกฝ่ายหนึ่งมิได้ตกลงรับรู้ด้วยอย่างใดแล้วมาอ้างว่าเป็นนายหน้าเรียกร้องเอาบำเหน็จย่อมไม่ได้อยู่เอง

กรณีตามอุทาหรณ์  ประเด็นที่ต้องวินิจฉัยมีว่า  นายเอกจะต้องจ่ายค่าบำเหน็จจำนวน  3  หมื่นบาทให้แก่นายตรีหรือไม่  เห็นว่า  การที่นายโทตกลงให้นายตรีเป็นนายหน้าขายที่ดินของนายเอกพี่ชายโดยนายเอกไม่ได้มอบหมาย  จึงเป็นเพียงข้อตกลงระหว่างนายโทกับนายตรี  นายตรีจึงไม่ใช่นายหน้าของนายเอก  ทั้งสองจึงไม่มีนิติสัมพันธ์ต่อกัน  ดังนั้นแม้นายตรีจะจัดการพานายแก้วไปพบนายเอกและได้ทำสัญญาซื้อขายจนสำเร็จ  แต่เมื่อนายตรีไม่ใช่บุคคลที่นายเอกตั้งให้เป็นนายหน้าแล้ว  นายตรีย่อมไม่มีสิทธิจะได้รับบำเหน็จจากนายเอก  กรณีไม่ต้องด้วยบทบัญญัติมาตรา  845  วรรคแรก  นายเอกจึงไม่ต้องจ่ายค่าบำเหน็จจำนวนดังกล่าวให้แก่นายตรี  (ฎ. 724/2540)

สรุป  นายเอกไม่ต้องจ่ายค่าบำเหน็จจำนวนดังกล่าวให้แก่นายตรี

การสอบไล่ภาคฤดูร้อน  ปีการศึกษา  2552

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW 2011 

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน  มี  3  ข้อ

ข้อ  1  นาย  ก  มอบหมายนาย  ข  ให้มีอำนาจทำสัญญาให้เช่าซื้อรถยนต์โดยมิได้มอบหมายเป็นหนังสือ  ต่อมามีนาย  ค  มาขอเช่าซื้อรถยนต์  โดยนาย  ข  ได้ทำสัญญาให้เช่าซื้อกับนาย  ค  ไป  และนาย  ค  ได้วางเงินดาวน์ไว้  300,000  บาท  ดังนี้  ให้ท่านวินิจฉัยว่า

1.1            นาย  ข  มีอำนาจทำสัญญาให้เช่าซื้อได้หรือไม่  เพราะเหตุใด

1.2            สัญญาให้เช่าซื้อที่นาย  ข  ทำไป  มีผลเป็นเช่นไร

1.3            เงินดาวน์ที่นาย  ค  มอบให้ไว้กับนาย  ข  นั้น  นาย  ข  จะต้องโอนคืนตัวการหรือไม่  เพราะเหตุใด

1.4            หากนาย  ข  ไม่คืน  นาย  ก  ฟ้องนาย  ข  ให้คืน  นาย  ข  อ้างว่านาย  ก  ไม่มีสิทธิฟ้อง  เพราะนาย  ก  ตั้งนาย  ข  เป็นตัวแทนมิได้ทำเป็นหนังสือ  ดังนี้ข้ออ้างของนาย  ข  ฟังขึ้นหรือไม่  เพราะเหตุใด

ให้ท่านวินิจฉัยเป็นข้อๆ  พร้อมทั้งยกหลักกฎหมายประกอบด้วยทุกข้อ

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  152  การใดมิได้ทำให้ถูกต้องตามแบบที่กฎหมายบังคับไว้  การนั้นเป็นโมฆะ

มาตรา  572  วรรคสอง  สัญญาเช่าซื้อนั้นถ้าไม่ทำเป็นหนังสือ  ท่านว่าเป็นโมฆะ

มาตรา  798  กิจการอันใดท่านบังคับไว้โดยกฎหมายว่าต้องทำเป็นหนังสือ  การตั้งตัวแทนเพื่อกิจการอันนั้นก็ต้องทำเป็นหนังสือด้วย

มาตรา 810  เงินและทรัพย์สินอย่างอื่นบรรดาที่ตัวแทนได้รับไว้ เกี่ยวด้วยการเป็นตัวแทนนั้น ท่านว่าตัวแทนต้องส่งให้แก่ตัวการจงสิ้น

วินิจฉัย

ตามอุทาหรณ์  การที่นาย  ก  มอบหมายให้นาย  ข  มีอำนาจทำสัญญาให้เช่าซื้อรถยนต์โดยมิได้มอบหมายเป็นหนังสือ  และต่อมามีนาย ค  มาขอเช่าซื้อรถยนต์โดยได้วางเงินดาวน์ไว้  300,000  บาท  และนาย  ข  ได้ทำสัญญาให้เช่าซื้อกับนาย ค  ไป  

1.1            ตามข้อเท็จจริงดังกล่าว  นาย  ข  มีอำนาจทำสัญญาให้เช่าซื้อหรือไม่  เห็นว่า  เมื่อการทำสัญญาให้เช่าซื้อนั้นเป็นกิจการที่กฎหมายบังคับไว้ว่าต้องทำเป็นหนังสือ  (มาตรา  572  วรรคสอง)  ดังนั้น  การตั้งตัวแทนเพื่อไปทำสัญญาให้เช่าซื้อจึงต้องทำเป็นหนังสือด้วย  ตามมาตรา  798  วรรคแรก  เมื่อการตั้งตัวแทนของนาย  ก  ที่ให้นาย  ข  เป็นตัวแทนไปทำสัญญาให้เช่าซื้อรถยนต์มิได้ทำเป็นหนังสือ  จึงเป็นการฝ่าฝืนกฎหมายมาตรา  798  วรรคแรก  ดังนั้นนาย  ข  จึงไม่มีอำนาจทำสัญญาให้เช่าซื้อ

1.2            เมื่อนาย  ข  ไม่มีอำนาจทำสัญญาให้เช่าซื้อ  ดังนั้นเมื่อนาย  ข  ได้ไปทำสัญญาให้เช่าซื้อรถยนต์กับนาย  ค  สัญญาให้เช่าซื้อดังกล่าวจึงมีผลเป็นโมฆะ  ตามมาตรา  152  ที่มีหลักว่า  การใดมิได้ทำให้ถูกต้องตามแบบที่กฎหมายบังคับไว้  การนั้นเป็นโมฆะ

1.3            แม้การตั้งตัวแทนระหว่างนาย  ก  กับนาย  ข  จะมิได้ทำเป็นหนังสือ  แต่เงินดาวน์ที่นาย  ข  รับไว้จากนาย  ค  300,000  บาทนั้น  เป็นเงินที่นาย  ข  รับไว้ในฐานะตัวแทนของนาย  ก  ซึ่งเป็นตัวการ  ดังนั้นนาย  ข  จึงต้องโอนคืนให้แก่ตัวการคือนาย  ก  ตามมาตรา  810  วรรคแรก

1.4            หากนาย  ข  ไม่โอนคืนเงิน  300,000  บาท  นั้นให้แก่นาย  ก  นาย  ก  ย่อมสามารถฟ้องให้นาย  ข  โอนคืนได้  การที่นาย  ข  อ้างว่า  นาย  ก  ตั้งนาย  ข  เป็นตัวแทน  มิได้ทำเป็นหนังสือตามมาตรา  798  วรรคแรกนั้น  ข้ออ้างของนาย  ข  ฟังไม่ขึ้น  เพราะระหว่างนาย  ก  ตัวการกับนาย  ข  ตัวแทนนั้น  แม้สัญญาตั้งตัวแทนจะมิได้ทำเป็นหนังสือก็สามารถฟ้องร้องบังคับคดีกันได้  เพราะถือว่าเป็นข้อยกเว้นของมาตรา  798

สรุป

1.1  นาย  ข  ไม่มีอำนาจทำสัญญาให้เช่าซื้อ

1.2  สัญญาให้เช่าซื้อที่นาย  ข  ทำไปมีผลเป็นโมฆะ

1.3  เงินดาวน์ที่นาย  ค  มอบให้ไว้กับนาย  ข  นั้น  นาย  ข  จะต้องโอนคืนตัวการ

1.4  ข้ออ้างของนาย  ข  ที่ว่าการตั้งตัวแทนมิได้ทำเป็นหนังสือฟังไม่ขึ้น

ข้อ  2  นาย  ก  มอบหมายนาย  ข  ให้ซื้อบ้านไม้สักทรงไทย  1  หลัง  ในราคาที่แพงมาก  นาย  ก  ไม่อยากให้ใครรู้ว่านาย  ก  มีเงินมาก จึงให้ซื้อโดยใส่ชื่อนาย  ข  เป็นเจ้าของไปก่อน  หลังจากนั้น  3  ปี  นาย  ก  จึงให้นาย  ข  โอนบ้านหลังดังกล่าวมาให้นาย  ก  นาย  ข  ไม่โอนให้โดยอ้างว่าบ้านเป็นชื่อของนาย  ข  ดังนี้  ให้ท่านวินิจฉัยพร้อมทั้งยกหลักกฎหมายประกอบด้วยว่า  นาย  ข  จะต้องโอนบ้านให้นาย  ก  หรือไม่  และหากนาย  ข  ไม่โอน  นาย  ก  จะฟ้องให้นาย  ข  โอนได้หรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา  806  ตัวการซึ่งมิได้เผยชื่อจะกลับแสดงตนให้ปรากฏและ เข้ารับเอาสัญญาใด ๆ ซึ่งตัวแทนได้ทำไว้แทนตนก็ได้ แต่ถ้าตัวการ ผู้ใดได้ยอมให้ตัวแทนของตนทำการออกหน้าเป็นตัวการไซร้ ท่านว่า ตัวการผู้นั้นหาอาจจะทำให้เสื่อมเสียถึงสิทธิของบุคคลภายนอกอันเขามีต่อตัวแทนและเขาขวนขวายได้มาแต่ก่อนที่รู้ว่าเป็นตัวแทนนั้น ได้ไม่

มาตรา 810  เงินและทรัพย์สินอย่างอื่นบรรดาที่ตัวแทนได้รับไว้ เกี่ยวด้วยการเป็นตัวแทนนั้น ท่านว่าตัวแทนต้องส่งให้แก่ตัวการจงสิ้น

อนึ่ง สิทธิทั้งหลายซึ่งตัวแทนขวนขวายได้มาในนามของตนเอง แต่โดยฐานที่ทำการแทนตัวการนั้น ตัวแทนก็ต้องโอนให้แก่ตัวการจงสิ้น

วินิจฉัย

ตามอุทาหรณ์  การที่นาย  ก  มอบหมายให้นาย  ข  ซื้อบ้านไม้สักทรงไทย  1  หลังให้แก่ตน  แต่นาย  ก  ไม่อยากให้ใครรู้ว่าตนมีเงินมาก  จึงให้ซื้อโดยใส่ชื่อของนาย  ข  เป็นเจ้าของไปก่อนนั้น  กรณีดังกล่าวถือว่าเป็นเรื่องของตัวการซึ่งมิได้เปิดเผยชื่อตามมาตรา  806  โดยนาย  ก  ตัวการซึ่งมิได้เปิดเผยชื่อได้มอบหมายให้นาย  ข  ตัวแทน  ออกหน้าเป็นตัวการ  ดังนั้น  การที่นาย  ข  ได้ไปซื้อบ้านหลังดังกล่าว  แม้นาย  ข  จะได้ซื้อบ้านในนามของนาย  ข  เอง  แต่ก็เป็นการกระทำที่ได้รับมอบหมายจากนาย  ก  ให้กระทำแทนนาย  ก  และเมื่อนาย  ก  ต้องการให้นาย  ข  โอนบ้านหลังดังกล่าวมาให้นาย  ก  นาย  ข  จึงต้องโอนบ้านหลังนั้นคืนให้แก่นาย  ก  ตามมาตรา  810  ซึ่งมีหลักว่า  เงินและทรัพย์สินที่ตัวแทนได้รับไว้เกี่ยวด้วยการเป็นตัวแทนนั้น  ตัวแทนต้องส่งให้แก่ตัวการจงสิ้นและหากนาย  ข  ไม่โอน  นาย  ก ย่อมสามารถฟ้องให้นาย  ข  โอนบ้านให้แก่ตนได้

สรุป  นาย  ข  จะต้องโอนบ้านให้นาย  ก  และหากนาย  ข  ไม่โอน  นาย  ก  ฟ้องให้นาย  ข  โอนได้

ข้อ  3  นาย  ก  มอบหมายให้นาย  ข  ขายที่ดินให้  และตกลงกันว่าจะให้บำเหน็จ  แต่นาย  ข  จะต้องขายให้ได้ภายในระยะเวลาปี  พ.ศ.2553  แต่นาย  ข  มาขายที่ดินได้ในเดือนมีนาคม  พ.ศ.2554  ดังนี้  ให้ท่านวินิจฉัยพร้อมทั้งยกหลักกฎหมายประกอบด้วยว่า  นาย  ก  จะต้องจ่ายค่าบำเหน็จให้นาย  ข  หรือไม่  เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

หลักกฎหมาย  ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 845  วรรคแรก บุคคลผู้ใดตกลงจะให้ค่าบำเหน็จแก่นายหน้า  เพื่อที่ชี้ช่องให้ได้เข้าทำสัญญาก็ดี  จัดการให้ได้ทำสัญญากันก็ดี ท่านว่าบุคคลผู้นั้นจะต้องรับผิดใช้ค่าบำเหน็จก็ต่อเมื่อสัญญานั้นได้ทำกันสำเร็จ  เนื่องแต่ผลแห่งการที่นายหน้าได้ชี้ช่องหรือจัดการนั้น  ถ้าสัญญาที่ได้ทำกันไว้นั้นมีเงื่อนไขเป็นเงื่อนบังคับก่อนไซร้  ท่านว่าจะเรียกร้องบำเหน็จค่านายหน้ายังหาได้ไม่จนกว่าเงื่อนไขนั้นสำเร็จแล้ว

วินิจฉัย

จากบทบัญญัติมาตรา  845  วรรคแรก  จะเห็นได้ว่า  ลักษณะของสัญญานายหน้านั้น  คือสัญญาซึ่งบุคคลคนหนึ่งตกลงให้นายหน้าเป็นผู้ชี้ช่องทาง  หรือจัดการจนเขาได้ทำสัญญากับบุคลภายนอก  และนายหน้ารับกระทำการตามนั้น  และเมื่อนายหน้าได้ชี้ช่องหรือจัดการจนเขาได้เข้าทำสัญญากันแล้ว  นายหน้าย่อมจะได้รับค่าบำเหน็จ

แต่อย่างไรก็ตาม  ถ้าสัญญานายหน้านั้นมีการกำหนดระยะเวลาไว้เป็นที่แน่นอนว่านายหน้าจะต้องกระทำการให้เสร็จภายในกำหนดระยะเวลานั้น  นายหน้าจะมีสิทธิได้รับค่าบำเหน็จก็ต่อเมื่อได้กระทำการให้เสร็จภายในกำหนดระยะเวลานั้นด้วย  (ฎ. 827/2523)

ตามอุทาหรณ์  การที่นาย  ก  มอบหมายให้นาย  ข  ขายที่ดินให้  และตกลงกันว่าจะให้บำเหน็จแต่นาย  ข  จะต้องขายให้ได้ภายในระยะเวลาปี  พ.ศ.2553  นั้น  แสดงให้เห็นเจตนาของคู่สัญญาว่าได้กำหนดระยะเวลาไว้แน่นอนแล้วว่าจะต้องขายที่ดินให้ได้ภายในสิ้นปี  พ.ศ.2553  และหากไม่มีการผ่อนเวลาย่อมถือได้ว่าสัญญาดังกล่าวได้สิ้นสุดลง

ดังนั้นเมื่อภายในระยะเวลาปี  พ.ศ.2553  นาย  ข  ยังขายที่ดินไม่ได้โดยนาย  ข  มาขายได้เมื่อเดือนมีนาคม  พ.ศ.2554  จึงล่วงเลยเวลาที่ได้ตกลงกันไว้  เท่ากับว่า  นาย  ข  ขายที่ดินไม่ได้ตามระยะเวลาที่ตกลงไว้กับนาย  ก  จึงถือว่าสัญญานายหน้าดังกล่าวได้สิ้นสุดลงแล้ว  นาย  ก  จึงไม่ต้องจ่ายค่าบำเหน็จให้นาย  ข  ตามมาตรา  845 

สรุป  นาย  ก  ไม่ต้องจ่ายค่าบำเหน็จให้นาย  ข

การสอบไล่ภาค  1  ปีการศึกษา  2553

ข้อสอบกระบวนวิชา  LAW 2011 

คำแนะนำ  ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน  มี  3  ข้อ

ข้อ  1  ก  ตกลงให้  ข  ทำการอย่างหนึ่งแทนตน  โดยให้  ข  ออกหน้าเป็นตัวการ  ข  ได้ทำการนั้นกับ  ค  โดย  ค  เข้าใจโดยสุจริตว่า  ข คือเจ้าของกิจการที่  ค  เข้ากระทำด้วย  ต่อมา  ค  ได้รับความเสียหายจาก  ข  ค  จึงฟ้อง  ข  ให้รับผิด  ข  ปฏิเสธความรับผิดโดยอ้างว่า  ข  เป็นเพียงตัวแทนทำแทน  ก  ตัวการได้หรือไม่  เพราะเหตุใด  ประการหนึ่ง

อีกประการหนึ่ง  จากโจทย์ข้างต้นว่า  ภายหลังจาก  ค  ทำสัญญากับ  ข  แล้ว  ค  รู้ว่า  ข  เป็นเพียงตัวแทน  และ  ก  เป็นตัวการ  เมื่อ  ค  ได้รับความเสียหายจาก  ข  ค  จะฟ้อง  ก  ให้รับผิดในความเสียหายที่เกิดขึ้นได้หรือไม่  เพราะเหตุใด  และ  ก  จะปฏิเสธความรับผิดว่าตนตั้ง  ข  เป็นตัวแทนมิได้ทำเป็นหนังสือ  ค  ไม่มีอำนาจฟ้อง  ข้ออ้างของ  ก  ฟังขึ้นหรือไม่

ธงคำตอบ