การสอบไล่ภาคฤดูร้อน ปีการศึกษา 2555

ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 3002 กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยหุ้นส่วน บริษัทฯ

คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ (คะแนนเต็มข้อละ 25 คะแนน)

ข้อ 1. เอก โท และตรี ตกลงเข้าหุ้นส่วนกันโดยลงหุ้นกันคนละ 1 ล้านบาท จัดตั้งเป็นห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคล (จดทะเบียน) มีเอกเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการ ห้างหุ้นส่วนนี้มีวัตถุประสงค์ค้าขายวัสดุก่อสร้าง ดําเนินกิจการมาได้สองปีเศษก็ขาดเงินสดหมุนเวียน เอกจึงได้ไปกู้ยืมเงินจากธนาคารมาสองล้านบาท เพื่อนํามาเป็นทุนหมุนเวียนในห้างฯ ต่อมาตรีได้โอนหุ้นของตนทั้งหมดให้จัตวา และได้จดทะเบียน ออกจากห้างหุ้นส่วนไปโดยจดทะเบียนให้จัตวาเข้ามาเป็นหุ้นส่วนแทน ซึ่งเอกและโทก็ไม่ขัดข้อง ตรีได้ออกมาจากห้างฯ เป็นเวลาสามปีกว่าแล้ว หนี้เงินกู้ที่ธนาคารเป็นเจ้าหนี้ก็ได้ถึงกําหนดชําระ แต่ห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคลไม่มีเงินชําระหนี้ ดังนี้ ธนาคารจะฟ้องเอก, โท ตรี และจัตวา ให้รับผิด ได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1050 “การใด ๆ อันผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งได้จัดทําไปในทางที่เป็นธรรมดา การค้าขายของห้างหุ้นส่วนนั้น ท่านว่าผู้เป็นหุ้นส่วนหมดทุกคนย่อมมีความผูกพันในการนั้น ๆ ด้วย และจะต้องรับผิด ร่วมกันโดยไม่จํากัดจํานวนในการชําระหนี้ อันได้ก่อให้เกิดขึ้นเพราะจัดการไปเช่นนั้น”

มาตรา 1051 “ผู้เป็นหุ้นส่วนซึ่งออกจากหุ้นส่วนไปแล้วยังคงต้องรับผิดในหนี้ซึ่งห้างหุ้นส่วน ได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่ตนได้ออกจากหุ้นส่วนไป”

มาตรา 1052 “บุคคลผู้เข้าเป็นหุ้นส่วนในห้างหุ้นส่วนย่อมต้องรับผิดในหนี้ใด ๆ ซึ่งห้างหุ้นส่วน ได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่ตนเข้ามาเป็นหุ้นส่วนด้วย”

มาตรา 1068 “ความรับผิดของผู้เป็นหุ้นส่วนในห้างหุ้นส่วนจดทะเบียน อันเกี่ยวแก่หนี้ซึ่ง ห้างหุ้นส่วนได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่ตนออกจากหุ้นส่วนนั้น ย่อมมีจํากัดเพียงสองปีนับแต่เมื่อออกจากหุ้นส่วน”

วินิจฉัย

ตามบทบัญญัติมาตรา 1050 ได้บัญญัติไว้ว่า ในกรณีของห้างหุ้นส่วนสามัญนั้น ผู้เป็นหุ้นส่วน ทุกคนจะต้องร่วมกันรับผิดในบรรดาหนี้สินที่ผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งได้ก่อให้เกิดขึ้นเนื่องจากการที่ได้จัดทําไป ในทางที่เป็นธรรมดาการค้าขายของห้างหุ้นส่วนโดยไม่จํากัดจํานวน และนอกจากนั้นผู้เป็นหุ้นส่วนซึ่งได้ออกจาก หุ้นส่วนไปแล้ว ก็ยังคงต้องรับผิดในหนี้ซึ่งห้างหุ้นส่วนได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่ตนได้ออกจากหุ้นส่วนไปด้วยตาม มาตรา 1051 และบุคคลผู้เข้ามาเป็นหุ้นส่วนใหม่ในห้างหุ้นส่วนย่อมต้องรับผิดในหนี้ ซึ่งห้างหุ้นส่วนได้ก่อให้เกิดขึ้น ก่อนที่ตนเข้ามาเป็นหุ้นส่วนด้วยตามมาตรา 1052

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่เอกได้ไปกู้ยืมเงินจากธนาคารเพื่อนํามาเป็นทุนหมุนเวียนในห้างฯ นั้น ถือว่าเป็นกรณีที่เอกได้จัดทําไปในทางที่เป็นธรรมดาการค้าขายของห้างหุ้นส่วน ดังนั้น ผู้เป็นหุ้นส่วนทุกคนจึงต้อง ร่วมกันรับผิดในหนี้รายนี้ตามมาตรา 1050

สําหรับตรีนั้น แม้จะได้โอนหุ้นของตนทั้งหมดให้จัตวาและได้จดทะเบียนออกจากห้างหุ้นส่วนไป โดยหลักแล้วก็จะต้องรับผิดในหนี้เงินกู้รายนี้ เพราะเป็นหนี้ที่เกิดขึ้นก่อนที่ตรีจะได้ออกจากการเป็นหุ้นส่วนตามมาตรา 1051 แต่เมื่อห้างหุ้นส่วนดังกล่าวเป็นห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคล (จดทะเบียน) และตรีได้ออกจากการเป็น หุ้นส่วนไปเป็นเวลาสามปีกว่าคือเกินสองปีแล้ว ดังนั้นตรีจึงไม่ต้องรับผิดในหนี้เงินกู้รายนี้อีกต่อไปตามมาตรา 1068

ส่วนจัตวานั้น เมื่อได้เข้ามาเป็นหุ้นส่วนแทนตรี จึงมีผลตามมาตรา 1052 คือ จัตวาจะต้องรับผิด ในหนี้เงินกู้รายนี้ที่เกิดขึ้นก่อนที่ตนจะเข้ามาเป็นหุ้นส่วนด้วย ดังนั้นเมื่อหนี้เงินกู้รายนี้ได้ถึงกําหนดชําระ แต่ห้างฯ ไม่มีเงินชําระหนี้ ธนาคารซึ่งเป็นเจ้าหนี้ย่อมมีสิทธิฟ้องให้เอก โท และจัตวา รับผิดในหนี้เงินกู้รายนี้ได้ แต่จะฟ้อง ให้ตรีรับผิดไม่ได้

สรุป ธนาคารสามารถฟ้องเอก โท และจัตวา ให้รับผิดได้ แต่จะฟ้องให้ตรีรับผิดไม่ได้

ข้อ 2. สมบัติ และสําอางตกลงเข้าหุ้นส่วนกันโดยจะต้องลงหุ้นกันคนละหนึ่งล้านบาท เพื่อจัดตั้งเป็นห้างหุ้นส่วนจํากัด ทั้งนี้ สมบัติได้นําเงินมาลงหุ้นครบถ้วนหนึ่งล้านบาทแล้ว และขอเป็นหุ้นส่วน จําพวกจํากัดความรับผิด ส่วนสําอางยังมิได้นําเงินมาลงหุ้นเลย แต่ก่อนที่จะจดทะเบียนจัดตั้งเป็น ห้างหุ้นส่วนจํากัด สําอางได้ไปกู้ยืมเงินจากธนาคารมาเป็นการส่วนตัวหนึ่งล้านบาท และได้นําเงินนั้น มาเป็นทุนของตนในการลงหุ้นกับสมบัติ และได้ไปจดทะเบียนจัดตั้งเป็นห้างหุ้นส่วนจํากัด โดยสําอาง เป็นหุ้นส่วนจําพวกไม่จํากัดความรับผิดและเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการห้างหุ้นส่วนนี้ดําเนินกิจการมาได้ ห้าปีเศษแล้ว แต่สําอางก็ยังมิได้ชําระหนี้เงินกู้รายนี้ ธนาคารเห็นว่า สมบัติเป็นหุ้นส่วนร่วมกับสําอาง และสําอางได้กู้ยืมเงินก่อนจดทะเบียนจัดตั้งเป็นห้างหุ้นส่วนจํากัด ดังนั้น สมบัติควรต้องรับผิดด้วย เพราะถือว่าขณะนั้นห้างหุ้นส่วนจํากัดยังมิได้จดทะเบียน ผู้เป็นหุ้นส่วนทุกคนจึงต้องรับผิดเหมือน บุคคลเป็นหุ้นส่วนในห้างหุ้นส่วนสามัญ ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1079 ธนาคาร จึงทวงถามให้สมบัติชําระหนี้ที่สําอางได้กู้ยืมมา พร้อมด้วยดอกเบี้ยร้อยละสิบห้าบาทต่อปี ดังนี้

ถ้าสมบัติมาปรึกษากับท่านว่า จะต้องรับผิดในหนี้ดังกล่าวหรือไม่ ท่านจะแนะนําสมบัติอย่างไร

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1079 “อันห้างหุ้นส่วนจํากัดนั้น ถ้ายังมิได้จดทะเบียนอยู่ตราบใด ท่านให้ถือว่าเป็น ห้างหุ้นส่วนสามัญ ซึ่งผู้เป็นหุ้นส่วนทั้งหมดย่อมต้องรับผิดร่วมกันในบรรดาหนี้ของห้างหุ้นส่วนโดยไม่มีจํากัดจํานวน จนกว่าจะได้จดทะเบียน”

วินิจฉัย

ตามบทบัญญัติมาตรา 1079 นั้น กฎหมายได้กําหนดไว้ว่า ห้างหุ้นส่วนจํากัดนั้น ถ้าตราบใดที่ยังไม่ได้ จดทะเบียนเป็นห้างหุ้นส่วนจํากัด ให้ถือว่าเป็นเพียงห้างหุ้นส่วนสามัญซึ่งผู้เป็นหุ้นส่วนทุกคนในห้างหุ้นส่วนนั้นจะต้อง ร่วมกันรับผิดในบรรดา “หนี้ของห้างหุ้นส่วน” และโดยไม่จํากัดจํานวนจนกว่าห้างหุ้นส่วนจํากัดนั้นจะได้จดทะเบียน

ตามอุทาหรณ์ ประเด็นที่ต้องวินิจฉัยมีว่า การที่สําอางได้ไปกู้ยืมเงินจากธนาคารนั้นเป็นหนี้สินของ ห้างหุ้นส่วนหรือไม่ เห็นว่า การที่สําอางได้ไปกู้เงินจากธนาคารมาหนึ่งล้านบาทเพื่อนํามาลงหุ้นในห้างหุ้นส่วนจํากัดนั้น การกู้เงินดังกล่าวเป็นกรณีที่สําอางได้กระทําเป็นการส่วนตัว จึงถือว่าเป็นเรื่องส่วนตัวของสําอางโดยแท้ เพราะ สําอางได้นําเงินนั้นมาเป็นทุนของตนในการลงหุ้นกับสมบัติ หนี้สินดังกล่าวจึงมิใช่หนี้สินของห้างหุ้นส่วนจํากัด ที่เกิดก่อนการจดทะเบียนจัดตั้งเป็นห้างหุ้นส่วนจํากัด กรณีจึงไม่ต้องด้วยบทบัญญัติมาตรา 1079 ที่สมบัติจะต้อง ร่วมรับผิดด้วย ดังนั้นธนาคารจะทวงถามให้สมบัติร่วมรับผิดโดยการชําระหนี้ที่สําอางได้กู้ยืมมาไม่ได้

สรุป ถ้าสมบัติมาปรึกษาข้าพเจ้า ข้าพเจ้าจะแนะนําแก่สมบัติว่า สมบัติไม่ต้องรับผิดในหนี้รายนี้ แต่อย่างใด ตามเหตุผลและหลักกฎหมายดังกล่าวข้างต้น

ข้อ 3. ที่ประชุมผู้ถือหุ้นของบริษัท ใบเตย จํากัด ได้ประชุมกันเพื่อลงมติเลือกกรรมการใหม่ที่หมดวาระแต่ก่อนที่จะลงมติ นายแสดและนายสีผู้ถือหุ้นจํานวนหุ้นข้างมากในบริษัท ได้ร้องขอต่อประธาน ในที่ประชุมให้ลงมติลับ แต่นายหมึกและผู้ถือหุ้นอีก 18 คน ต้องการให้ลงคะแนนโดยเปิดเผย ประธานในที่ประชุมจึงได้สั่งให้ลงคะแนนโดยเปิดเผยตามเสียงส่วนใหญ่ของผู้ถือหุ้น

ดังนี้ ถ้านายแสด และนายสีไม่พอใจมติที่เลือกกรรมการบริษัทในครั้งนี้ จึงได้มาปรึกษาท่านว่า มติดังกล่าวนี้ชอบด้วย กฎหมายหรือไม่ และควรจะทําอย่างไรต่อไป ให้ท่านแนะนํานายแสดและนายสีด้วย

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1190 “ในการประชุมใหญ่ฯ ข้อมติอันเสนอให้ลงคะแนนท่านให้ตัดสินด้วยวิธีชูมือ เว้นแต่ เมื่อก่อนหรือในเวลาที่แสดงผลแห่งการชูมือนั้น จะได้มีผู้ถือหุ้นสองคนเป็นอย่างน้อยติดใจร้องขอให้ลงคะแนนลับ”

มาตรา 1195 “การประชุมใหญ่นั้นถ้าได้นัดเรียกหรือได้ประชุมกันหรือได้ลงมติฝ่าฝืนบทบัญญัติ ในลักษณะนี้ก็ดี หรือฝ่าฝืนข้อบังคับของบริษัทก็ดี เมื่อกรรมการหรือผู้ถือหุ้นคนหนึ่งคนใดร้องขึ้นแล้ว ให้ศาลเพิกถอน มติของที่ประชุมใหญ่อันผิดระเบียบนั้นเสีย แต่ต้องร้องขอภายในกําหนดเดือนหนึ่งนับแต่วันลงมตินั้น”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ ประเด็นที่ต้องวินิจฉัยมีว่า มติของที่ประชุมผู้ถือหุ้นของบริษัท ใบเตย จํากัด ที่ได้ลงมติโดยเปิดเผยนั้นชอบด้วยกฎหมายหรือไม่ และถ้าไม่ชอบด้วยกฎหมาย ผู้ถือหุ้นที่ไม่พอใจมติของที่ประชุมนั้น จะต้องดําเนินการอย่างไร

กรณีนี้เห็นว่า การที่บริษัท ใบเตย จํากัด ได้ประชุมกันเพื่อลงมติเลือกกรรมการใหม่ที่หมดวาระ แต่ก่อนที่จะลงมติ เมื่อนายแสดและนายสีผู้ถือหุ้นสองคนได้ร้องขอให้ลงมติลับนั้น ย่อมถือว่าเป็นสิทธิของผู้ถือหุ้น สองคนที่จะร้องขอให้ลงคะแนนลับได้ตามมาตรา 1190 และเมื่อนายแสดและนายสีได้ร้องขอให้ลงคะแนนลับ ประธานในที่ประชุมต้องสั่งให้ลงคะแนนลับแม้ผู้ถือหุ้นอีกฝ่ายหนึ่งที่มีจํานวนคนข้างมากต้องการให้ลงคะแนน โดยเปิดเผยก็ตาม ประธานในที่ประชุมก็จะสั่งให้ลงคะแนนโดยเปิดเผยไม่ได้ ดังนั้นเมื่อข้อเท็จจริงตามอุทาหรณ์ ประธานในที่ประชุมได้สั่งให้ลงคะแนนโดยเปิดเผย การลงคะแนนโดยเปิดเผยจึงไม่ชอบด้วยกฎหมาย นายแสด และนายสีจึงสามารถร้องขอต่อศาลเพื่อให้เพิกถอนมตินั้นได้ แต่ต้องร้องขอภายในหนึ่งเดือนนับแต่วันลงมตินั้น ตามมาตรา 1195

สรุป

มติโดยการลงคะแนนโดยเปิดเผยนั้นไม่ชอบด้วยกฎหมาย นายแสดและนายสีสามารถ ร้องขอต่อศาลเพื่อให้เพิกถอนมตินั้นได้ภายในหนึ่งเดือนนับแต่วันลงมตินั้น

การสอบไล่ภาค 2 ปีการศึกษา 2555

ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 3002 กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยหุ้นส่วน บริษัทฯ

คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ (คะแนนเต็มข้อละ 25 คะแนน)

ข้อ 1. สมพร และสมบัติเป็นพี่น้องกัน ได้ตกลงเข้าหุ้นส่วนกัน โดยตั้งเป็นห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคล(จดทะเบียน) และนําชื่อสมศักดิ์ซึ่งเป็นบิดาของบุคคลทั้งสองเป็นชื่อห้างหุ้นส่วน ห้างหุ้นส่วนนี้ ดําเนินกิจการไปได้สองปีก็ขาดเงินสดหมุนเวียน สมพรซึ่งเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการ จึงได้กู้ยืมเงินจาก ธนาคารมาใช้ในกิจการของห้างหุ้นส่วนสามัญสมศักดิ์พาณิชย์ (นิติบุคคล) และห้างฯ ยังเป็นหนี้ค่าจ้าง พนักงานของห้างฯ อีกด้วย ดังนี้ ถามว่าถ้าห้างหุ้นส่วนสามัญสมศักดิ์พาณิชย์ (นิติบุคคล) ไม่ชําระหนี้ เงินกู้ต่อธนาคาร และไม่มีเงินจ่ายค่าจ้างให้พนักงานของห้างฯ ธนาคารก็ดี พนักงานของห้างฯ ก็ดี จะเรียกร้องให้สมศักดิ์ซึ่งเป็นบิดาของหุ้นส่วนทั้งสองชําระหนี้ร่วมกับสมพรและสมบัติได้หรือไม่เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1050 “การใด ๆ อันผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งได้จัดทําไปในทางที่เป็นธรรมดา การค้าขายของห้างหุ้นส่วนนั้น ท่านว่าผู้เป็นหุ้นส่วนหมดทุกคนย่อมมีความผูกพันในการนั้น ๆ ด้วย และจะต้องรับผิดร่วมกันโดยไม่จํากัดจํานวนในการชําระหนี้ อันได้ก่อให้เกิดขึ้นเพราะจัดการไปเช่นนั้น”

มาตรา 1054 วรรคแรก “บุคคลใดแสดงตนว่าเป็นหุ้นส่วนด้วยวาจาก็ดี ด้วยลายลักษณ์อักษร ก็ดี ด้วยกิริยาก็ดี ด้วยยินยอมให้เขาใช้ชื่อตนเป็นชื่อห้างหุ้นส่วนก็ดี หรือรู้แล้วไม่คัดค้านปล่อยให้เขาแสดงว่าตน เป็นหุ้นส่วนก็ดี ท่านว่าบุคคลนั้นย่อมต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอกในบรรดาหนี้ของห้างหุ้นส่วนเสมือนเป็นหุ้นส่วน

วินิจฉัย

ตามมาตรา 1050 ได้บัญญัติให้ผู้เป็นหุ้นส่วนทุกคนในห้างหุ้นส่วนสามัญ จะต้องร่วมกันรับผิด และโดยไม่จํากัดจํานวนในบรรดาหนี้สินที่ผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งได้ก่อให้เกิดขึ้นเนื่องจากการที่ได้จัดทําไป ในทางที่เป็นธรรมดาการค้าขายของห้างหุ้นส่วนนั้น

และตามมาตรา 1054 วรรคแรก ได้บัญญัติให้บุคคลที่ไม่ได้เป็นหุ้นส่วน แต่ได้แสดงตนว่า เป็นหุ้นส่วน หรือยินยอมให้เขาใช้ชื่อตนเป็นชื่อห้างหุ้นส่วน หรือรู้แล้วไม่คัดค้านปล่อยให้เขาแสดงว่าตนเป็นหุ้นส่วน จะต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอกในบรรดาหนี้ของห้างหุ้นส่วนเสมือนว่าตนเป็นหุ้นส่วน และต้องรับผิดก็แต่เฉพาะ ในกรณีที่บุคคลภายนอกถูกหลอกลวง หรือหลงผิดเข้าใจว่าบุคคลนั้นเป็นหุ้นส่วน และหนี้ของห้างหุ้นส่วนได้เกิดขึ้น และเป็นผลโดยตรงจากการที่บุคคลนั้นได้แสดงตนว่าเป็นหุ้นส่วนหรือยินยอมให้เขาใช้ชื่อของตนเป็นชื่อห้างหุ้นส่วน หรือปล่อยให้เขาแสดงว่าตนเป็นหุ้นส่วนด้วย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่สมศักดิ์ได้ยินยอมให้สมพรและสมบัติบุตรทั้งสองใช้ชื่อของตนเป็น ชื่อห้างหุ้นส่วน สมศักดิ์จะต้องรับผิดในหนี้สินของห้างฯ อย่างไรหรือไม่ แยกพิจารณาได้ดังนี้

1 กรณีหนี้เงินกู้ การที่สมพรซึ่งเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการ ได้กู้ยืมเงินจากธนาคารมาใช้ใน กิจการของห้างฯ ถือว่าหนี้เงินกู้ดังกล่าว เป็นหนี้ที่เกิดจากการที่หุ้นส่วนได้จัดทําไปในทางที่เป็นธรรมดาการค้าขาย ของห้างหุ้นส่วน ดังนั้นผู้เป็นหุ้นส่วนทุกคนจึงต้องร่วมกันรับผิดตามมาตรา 1050 และบุคคลที่ได้ยินยอมให้ใช้ ชื่อของตนเป็นชื่อห้างฯ ก็ต้องร่วมรับผิดด้วย ดังนั้นสมศักดิ์จึงต้องรับผิดในหนี้เงินกู้รายนี้ด้วยตามมาตรา 1054 วรรคแรก

2 กรณีหนี้ค่าจ้าง ที่ห้างฯ ค้างชําระแก่พนักงาน หนี้รายนี้เป็นหนี้ที่เกิดจากสัญญาจ้าง ระหว่างนายจ้างและลูกจ้างที่ทําไว้ต่อกัน ไม่ใช่หนี้ที่เกิดจากการที่บุคคลภายนอกถูกหลอกลวง หรือหลงผิดว่า สมศักดิ์เป็นหุ้นส่วน และไม่ใช่หนี้ที่เกิดขึ้นและเป็นผลโดยตรงจากการที่สมศักดิ์ได้ยินยอมให้ใช้ชื่อตนเป็นชื่อห้างฯ ดังนั้นสมศักดิ์จึงไม่ต้องรับผิดในหนี้ค่าจ้างดังกล่าว อีกทั้งสมศักดิ์ก็มิได้เป็นนายจ้างของพนักงานของห้างฯ แต่อย่างใด บุคคลที่จะต้องรับผิดในหนี้ค่าจ้างดังกล่าว คือ สมพรและสมบัติซึ่งเป็นนายจ้าง

สรุป

ธนาคารสามารถเรียกร้องให้สมศักดิ์ร่วมรับผิดในการชําระหนี้เงินกู้ร่วมกับสมพรและ สมบัติได้ แต่พนักงานของห้างฯ จะเรียกร้องให้สมศักดิ์ชําระหนี้ร่วมกับสมพรและสมศักดิ์ไม่ได้

ข้อ 2. สมร และศรี ตกลงเข้าทุนกัน โดยตั้งเป็นห้างหุ้นส่วนจํากัด โดยใช้ชื่อว่าห้างหุ้นส่วนจํากัดศรีสมร โดยศรีเป็นหุ้นส่วนจําพวกไม่จํากัดความรับผิดและเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการ ส่วนสมรเป็นหุ้นส่วน จําพวกจํากัดความรับผิด ห้างหุ้นส่วนนี้จดทะเบียนจัดตั้งเรียบร้อยแล้ว ดําเนินกิจการมาได้ห้าปีเศษ ศรีต้องการขยายกิจการ ศรีจึงกู้ยืมเงินจากสมหมายมาดําเนินการจํานวน 5 แสนบาท สมรทราบข่าว เรื่องการกู้ยืมเงิน ก็ไม่พอใจ จึงโอนหุ้นของตนทั้งหมดให้ชมพู่และจดทะเบียนออกจากหุ้นส่วนไป พร้อมจดทะเบียนให้ชมพู่มาเป็นหุ้นส่วนแทนตน ศรีจึงได้ทําการเปลี่ยนชื่อห้างหุ้นส่วนฯ เสียใหม่ เป็นห้างหุ้นส่วนจํากัดศรีราชาพาณิชย์ หลังจากสมรออกจากห้างหุ้นส่วนไปได้หนึ่งปีเศษ หนี้เงินกู้ ก็ถึงกําหนดชําระ แต่ห้างหุ้นส่วนจํากัดศรีราชาพาณิชย์ไม่มีเงินชําระหนี้ ดังนี้ถามว่า เจ้าหนี้จะฟ้อง ให้สมรรับผิดในหนี้เงินกู้นี้ได้หรือไม่

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1051 “ผู้เป็นหุ้นส่วนซึ่งออกจากหุ้นส่วนไปแล้วยังคงต้องรับผิดในหนี้ซึ่งห้างหุ้นส่วน ได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่ตนได้ออกจากหุ้นส่วนไป”

มาตรา 1068 “ความรับผิดของผู้เป็นหุ้นส่วนในห้างหุ้นส่วนจดทะเบียน อันเกี่ยวแก่หนี้ซึ่งห้างหุ้นส่วนได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่ตนออกจากหุ้นส่วนนั้น ย่อมมีจํากัดเพียงสองปีนับแต่เมื่อออกจากหุ้นส่วน”

มาตรา 1080 วรรคแรก “บทบัญญัติว่าด้วยห้างหุ้นส่วนสามัญข้อใด ๆ หากมิได้ยกเว้นหรือ แก้ไขเปลี่ยนแปลงไปโดยบทบัญญัติแห่งหมวด 3 นี้ ท่านให้นํามาใช้บังคับแก่ห้างหุ้นส่วนจํากัดด้วย”

มาตรา 1082 วรรคแรก “ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิดคนใดยินยอมโดย แสดงออกชัดหรือโดยปริยายให้ใช้ชื่อของตนระคนเป็นชื่อห้างไซร้ ท่านว่าผู้เป็นหุ้นส่วนคนนั้นจะต้องรับผิดต่อ บุคคลภายนอกเสมือนดังว่าเป็นหุ้นส่วนจําพวกไม่จํากัดความรับผิดฉะนั้น”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่สมรซึ่งเป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิดได้ยินยอมให้ใช้ชื่อของตน ระคนเป็นชื่อของห้างหุ้นส่วนจํากัดศรีสมร สมรจึงต้องรับผิดในหนี้สินของห้างฯ เสมือนว่าตนเป็นหุ้นส่วนจําพวก ไม่จํากัดความรับผิดตามมาตรา 1082 วรรคแรก

และเมื่อห้างหุ้นส่วนจํากัดนั้นเป็นหนี้เงินกู้ยืมสมหมายจํานวน 5 แสนบาท และสมรได้โอนหุ้น ของตนทั้งหมดให้ชมพู่และจดทะเบียนออกจากหุ้นส่วนไป พร้อมจดทะเบียนให้ชมพู่มาเป็นหุ้นส่วนแทนตนนั้น กรณีนี้แม้สมรจะได้ออกจากการเป็นหุ้นส่วนไปแล้ว แต่หนี้ดังกล่าวเป็นหนี้ที่ได้เกิดขึ้นก่อนที่สมรจะได้ออกจาก หุ้นส่วนไป สมรจึงต้องรับผิดในหนี้ดังกล่าวด้วยตามมาตรา 1051 ประกอบมาตรา 1080 วรรคแรก และแม้ว่าต่อมา ห้างฯ จะได้เปลี่ยนชื่อเป็นห้างหุ้นส่วนจํากัดศรีราชาพาณิชย์ก็ตาม แต่เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่าสมรได้ออกจาก ห้างหุ้นส่วนจํากัดไปยังไม่เกินสองปี ดังนั้นสมรจึงต้องรับผิดในหนี้เงินกู้รายนี้ซึ่งได้เกิดขึ้นก่อนที่ตนจะได้ออกจาก การเป็นหุ้นส่วนไปตามมาตรา 1068 ประกอบมาตรา 1080 วรรคแรก เจ้าหนี้จึงสามารถฟ้องให้สมรรับผิดในหนี้ เงินกู้รายนี้ได้

สรุป เจ้าหนี้ฟ้องให้สมรรับผิดในหนี้เงินกู้รายนี้ได้

ข้อ 3. บริษัท นิติธรรม จํากัด ต้องการเพิ่มทุนโดยการออกหุ้นใหม่จํานวน 50,000 หุ้น จึงเรียกผู้ถือหุ้นของบริษัท จํานวน 8 คน มาประชุมใหญ่รวมกันในวันที่ 31 มกราคม 2556 โดยส่งหนังสือเรียกประชุม ไปยังผู้ถือหุ้นทุกคนทางไปรษณีย์ลงทะเบียน และประกาศโฆษณาในหนังสือพิมพ์แห่งท้องที่ฉบับหนึ่ง เมื่อวันที่ 20 มกราคม 2556 ดังนี้ ให้ท่านวินิจฉัยว่าคําบอกกล่าวเรียกประชุมใหญ่ของบริษัทกระทําโดยขั้นตอนที่ถูกต้องครบถ้วน ตามที่กําหนดในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์หรือไม่ จงอธิบาย

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1175 “คําบอกกล่าวเรียกประชุมใหญ่ให้ลงพิมพ์โฆษณาในหนังสือพิมพ์แห่งท้องที่ อย่างน้อยหนึ่งคราวก่อนวันนัดประชุมไม่น้อยกว่าเจ็ดวัน และส่งทางไปรษณีย์ตอบรับไปยังผู้ถือหุ้นทุกคนที่มีชื่อ ในทะเบียนของบริษัทก่อนวันนัดประชุมไม่น้อยกว่าเจ็ดวัน เว้นแต่เป็นคําบอกกล่าวเรียกประชุมใหญ่เพื่อลงมติ พิเศษ ให้กระทําการดังว่านั้นก่อนวันนัดประชุมไม่น้อยกว่าสิบสี่วัน

คําบอกกล่าวเรียกประชุมใหญ่นั้น ให้ระบุสถานที่ วัน เวลา และสภาพแห่งกิจการที่จะได้ ประชุมปรึกษากัน และในกรณีที่เป็นคําบอกกล่าวเรียกประชุมใหญ่เพื่อลงมติพิเศษให้ระบุข้อความที่จะนําเสนอ ให้ลงมติด้วย”

มาตรา 1220 “บริษัทจํากัดอาจเพิ่มทุนของบริษัทขึ้นได้ด้วยออกหุ้นใหม่โดยมติพิเศษของ ประชุมผู้ถือหุ้น”

วินิจฉัย

โดยหลักกฎหมายมาตรา 1220 การเพิ่มทุนของบริษัทโดยการออกหุ้นใหม่นั้น จะต้องกระทํา โดยมติพิเศษของที่ประชุมผู้ถือหุ้น ดังนั้นคําบอกกล่าวเรียกประชุมผู้ถือหุ้นจึงต้องกระทําก่อนวันนัดประชุม ไม่น้อยกว่าสิบสี่วัน และจะต้องทําตามขั้นตอนตามที่บัญญัติไว้ในมาตรา 1175 กล่าวคือต้องลงพิมพ์โฆษณา ในหนังสือพิมพ์แห่งท้องที่อย่างน้อยหนึ่งคราว และสั่งทางไปรษณีย์ตอบรับไปยังผู้ถือหุ้นทุกคนด้วย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่บริษัท นิติธรรม จํากัด ต้องการเพิ่มทุนโดยการออกหุ้นใหม่ และได้ ส่งคําบอกกล่าวเรียกประชุมใหญ่ในวันที่ 20 มกราคม 2556 เพื่อทําการประชุมในวันที่ 31 มกราคม 2556 จึงถือว่า ไม่ได้ส่งคําบอกกล่าวไม่น้อยกว่าสิบสี่วันก่อนวันนัดประชุม และในการส่งหนังสือเรียกประชุมทางไปรษณีย์ ก็ไม่ปรากฏว่าใช้วิธีส่งทางไปรษณีย์ตอบรับ แม้จะได้ทําการประกาศทางหนังสือพิมพ์แห่งท้องที่แล้วก็ตาม ดังนั้นจึงถือได้ว่า คําบอกกล่าวเรียกประชุมใหญ่ของบริษัทไม่ได้กระทําโดยถูกต้องครบถ้วนตามขั้นตอนที่กําหนด ไว้ในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

สรุป

คําบอกกล่าวเรียกประชุมใหญ่ของบริษัทกระทําโดยไม่ถูกต้องครบถ้วนตามขั้นตอนที่ กําหนดไว้ในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

การสอบไล่ภาค 1 ปีการศึกษา 2555

ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 3002 กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยหุ้นส่วน บริษัทฯ

คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ

ข้อ 1. แดงตกลงเข้าหุ้นกับเหลืองโดยตั้งเป็นห้างหุ้นส่วนสามัญจดทะเบียนมีวัตถุประสงค์เปิดกิจการเดินรถยนต์โดยสาร แดงนํารถยนต์โดยสารปรับอากาศมาลงหุ้น จํานวน 10 คัน ส่วนเหลืองนําเงิน มาลงหุ้น จํานวน 10 ล้านบาท ทั้งสองคนมีข้อตกลงกันว่าจะคิดบัญชีกําไร-ขาดทุนกันทุกสิ้นเดือน ถ้ามีกําไรก็จะแบ่งกันคนละครึ่ง ถ้าขาดทุนก็จะรับผิดร่วมกันคนละครึ่ง และเมื่อเลิกห้างฯ กันแล้ว จะคืนรถยนต์โดยสารปรับอากาศให้กับนายแดงคืนเงิน 10 ล้านบาท ให้กับนายเหลือง ต่อมาแดง ถูกฟ้องคดีให้ชําระหนี้เงินกู้ จํานวน 10 ล้านบาท ที่กู้มาเพื่อซื้อรถยนต์โดยสารปรับอากาศที่นํามาลงหุ้น ดังกล่าว ศาลพิพากษาให้แดงชําระหนี้ดังกล่าว แต่แดงไม่มีเงินชําระ

ดังนี้ถามว่าถ้าห้างหุ้นส่วนสามัญ จดทะเบียนระหว่างแดงกับเหลืองยังไม่เลิกกัน เจ้าหนี้ตามคําพิพากษาจะนําเจ้าพนักงานบังคับคดียึดรถยนต์ที่แดงนํามาลงหุ้นได้หรือไม่

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1072 “ถ้าห้างหุ้นส่วนซึ่งจดทะเบียนยังมิได้เลิกกันตราบใด เจ้าหนี้ของผู้เป็นหุ้นส่วนเฉพาะตัวย่อมใช้สิทธิได้แต่เพียงในผลกําไรหรือเงินซึ่งห้างหุ้นส่วนค้างชําระแก่ผู้เป็นหุ้นส่วนคนนั้นเท่านั้น ถ้าห้างหุ้นส่วนนั้นเลิกกันแล้ว เจ้าหนี้ย่อมใช้สิทธิได้ตลอดจนถึงหุ้นของผู้เป็นหุ้นส่วนคนนั้นอันมีในสินทรัพย์ของ ห้างหุ้นส่วน”

วินิจฉัย

ห้างหุ้นส่วนซึ่งได้จดทะเบียนแล้ว กฎหมายถือว่าเป็นนิติบุคคล มีสิทธิและหน้าที่แยก ต่างหากจากผู้เป็นหุ้นส่วน ทรัพย์สินที่ผู้เป็นหุ้นส่วนนํามาลงทุนจึงเป็นทรัพย์สินของห้างหุ้นส่วนจดทะเบียน ดังนั้นตราบใดที่ห้างหุ้นส่วนจดทะเบียนยังมิได้เลิกกัน เจ้าหนี้เฉพาะตัวของผู้เป็นหุ้นส่วนจะใช้สิทธิได้แต่เพียงผลกําไร หรือเงินซึ่งห้างหุ้นส่วนค้างชําระแก่ผู้เป็นหุ้นส่วนคนนั้นเท่านั้น ไม่มีสิทธิไปเรียกร้องเอาเงินหรือทรัพย์สินของผู้เป็น หุ้นส่วนที่ได้ไปลงทุนไว้ในห้างหุ้นส่วนจดทะเบียนนั้น (มาตรา 1072)

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่แดงได้นํารถยนต์โดยสารปรับอากาศมาลงหุ้นไว้ในห้างหุ้นส่วน สามัญจดทะเบียน จํานวน 10 คันนั้น รถยนต์ทั้ง 10 คันดังกล่าวถือว่าเป็นทรัพย์สินของห้างหุ้นส่วนแล้ว ดังนั้นเมื่อแดงถูกฟ้องคดีและถูกศาลพิพากษาให้แดงชําระหนี้แต่แดงไม่มีเงินชําระ และปรากฏข้อเท็จจริงว่าในขณะนั้น ห้างหุ้นส่วนสามัญจดทะเบียนระหว่างแดงและเหลืองยังไม่เลิกกัน เจ้าหนี้ตามคําพิพากษา ซึ่งเป็นเจ้าหนี้เฉพาะตัว ของแดงจึงไม่สามารถนําเจ้าพนักงานบังคับคดียึดรถยนต์ที่แดงนํามาลงหุ้นในห้างหุ้นส่วนนั้นได้

สรุป เจ้าหนี้ตามคําพิพากษาจะนําเจ้าพนักงานบังคับคดียึดรถยนต์ที่แดงนํามาลงนั้นไม่ได้

ข้อ 2. ห้างหุ้นส่วนจํากัดมาลาภรณ์พาณิชย์ มีนางมาลัยเป็นหุ้นส่วนจําพวกไม่จํากัดความรับผิด และเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการ นางจินตนาเป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิด ห้างหุ้นส่วนจํากัดนี้มีวัตถุประสงค์ ค้าขายเครื่องหมายประดับยศข้าราชการและพนักงานรัฐวิสาหกิจ เปิดดําเนินกิจการมาได้หลายปีแล้ว ต่อมาขาดเงินสดหมุนเวียน นางมาลัยจึงได้มอบหมายให้นางจินตนาไปกู้ยืมเงินจากนางสาวสินใจ จํานวน 2 แสนบาท เพื่อนํามาใช้ในกิจการของห้างหุ้นส่วนจํากัด แต่ก่อนที่หนี้เงินกู้จะถึงกําหนด ชําระ นางจินตนาได้โอนหุ้นของตนในห้างหุ้นส่วนจํากัดมาลาภรณ์พาณิชย์ให้แก่นางสมหมาย และได้จดทะเบียนออกจากการเป็นหุ้นส่วน และนางสมหมายเข้าเป็นหุ้นส่วนแทนที่ เมื่อวันที่ 12 กรกฎาคม 2555 ต่อมาห้างหุ้นส่วนจํากัดไม่มีเงินชําระหนี้ให้แก่นางสาวสินใจ

ดังนี้ นางสาวสินใจจะเรียกร้องให้นางจินตนารับผิดร่วมกับนางมาลัยได้หรือไม่

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1051 “ผู้เป็นหุ้นส่วนซึ่งออกจากหุ้นส่วนไปแล้วยังคงต้องรับผิดในหนี้ซึ่งห้างหุ้นส่วน ได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่ตนได้ออกจากหุ้นส่วนไป”

มาตรา 1068 “ความรับผิดของผู้เป็นหุ้นส่วนในห้างหุ้นส่วนจดทะเบียน อันเกี่ยวแก่หนี้ซึ่งห้างหุ้นส่วนได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่ตนออกจากหุ้นส่วนนั้น ย่อมมีจํากัดเพียงสองปีนับแต่เมื่อออกจากหุ้นส่วน”

มาตรา 1080 วรรคแรก “บทบัญญัติว่าด้วยห้างหุ้นส่วนสามัญข้อใด ๆ หากมิได้ยกเว้นหรือ แก้ไขเปลี่ยนแปลงไปโดยบทบัญญัติแห่งหมวด 3 นี้ ท่านให้นํามาใช้บังคับแก่ห้างหุ้นส่วนจํากัดด้วย”

มาตรา 1088 วรรคแรก “ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิดผู้ใดสอดเข้าไปเกี่ยวข้อง จัดการงานของห้างหุ้นส่วน ท่านว่าผู้นั้นจะต้องรับผิดร่วมกันในบรรดาหนี้ทั้งหลายของห้างหุ้นส่วนนั้นโดยไม่จํากัดจํานวน”

มาตรา 1095 วรรคแรก “ตราบใดห้างหุ้นส่วนจํากัดยังมิได้เลิกกัน ตราบนั้นเจ้าหนี้ของห้าง ย่อมไม่มีสิทธิจะฟ้องร้องผู้เป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิดได้”

วินิจฉัย

ตามบทบัญญัติมาตรา 1088 วรรคแรก กฎหมายได้บัญญัติไว้ว่า ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิดผู้ใดได้สอดเข้าไปเกี่ยวข้องจัดการงานของห้างหุ้นส่วนจํากัด ผู้เป็นหุ้นส่วนคนนั้นก็จะต้องรับผิดใน บรรดาหนี้ของห้างหุ้นส่วนนั้นโดยไม่จํากัดจํานวน และมีผลทําให้เจ้าหนี้ของห้างมีสิทธิที่จะฟ้องร้องผู้เป็นหุ้นส่วน จําพวกจํากัดความรับผิดคนนั้นได้ แม้ห้างหุ้นส่วนจํากัดนั้นจะยังมิได้เลิกกัน (ซึ่งถือว่าเป็นข้อยกเว้นของมาตรา 1095 วรรคแรก)

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่นางจินตนาซึ่งเป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิด ได้ไปกู้ยืมเงิน มาใช้ในกิจการของห้างหุ้นส่วนจํากัดจากนางสาวสินใจตามที่ได้รับมอบหมายจากนางมาลัยซึ่งเป็นหุ้นส่วน ผู้จัดการ การกระทําของนางจินตนาถือว่าเป็นการสอดเข้ามาจัดการงานของห้างหุ้นส่วน ดังนั้นนางจินตนาจึง ต้องรับในหนี้สินของห้างหุ้นส่วนจํากัดนั้นโดยไม่จํากัดจํานวนตามมาตรา 1088 วรรคแรก และนางสาวสินใจ สามารถฟ้องร้องให้นางจินตนารับผิดในหนี้ดังกล่าวได้ แม้ว่าห้างหุ้นส่วนจํากัดนั้นจะยังมิได้เลิกกัน

และแม้ข้อเท็จจริงจะปรากฏว่า นางจินตนาได้โอนหุ้นของตนในห้างหุ้นส่วนจํากัดให้แก่ นางสมหมาย และได้จดทะเบียนออกจากการเป็นหุ้นส่วนไปแล้วก็ตาม แต่เมื่อหนี้รายนี้เป็นหนี้ที่ได้เกิดขึ้นก่อนที่ นางจินตนาจะได้ออกจากการเป็นหุ้นส่วน นางจินตนาก็จะต้องรับผิดในหนี้รายนี้ด้วย และต้องรับผิดเป็นเวลา 2 ปี นับแต่วันที่ได้ออกจากการเป็นหุ้นส่วนตามมาตรา 1051, 1068 ประกอบกับมาตรา 1080 วรรคแรก ดังนั้นเมื่อ หนี้รายนี้ถึงกําหนด แต่ห้างหุ้นส่วนจํากัดไม่มีเงินชําระหนี้ให้แก่นางสาวสินใจ นางสาวสินใจย่อมสามารถ เรียกร้องให้นางจินตนารับผิดในหนี้ดังกล่าวร่วมกับนางมาลัยได้ เพราะนางจินตนาได้ออกจากห้างหุ้นส่วนจํากัด ไปยังไม่เกิน 2 ปี

สรุป

นางสาวสินใจเรียกร้องให้นางจินตนารับผิดร่วมกับนางมาลัยได้

ข้อ 3. สมศักดิ์เป็นกรรมการผู้จัดการ บริษัท สินเกษตร จํากัด ซึ่งมีวัตถุประสงค์ค้าขายปุ๋ยเคมีและยาปราบศัตรูพืช อรทัยซึ่งเป็นภริยาของสมศักดิ์ได้เปิดร้านขายปุ๋ยเคมีและยาปราบศัตรูพืชเช่นเดียวกัน โดยอรทัยได้ซื้อปุ๋ยเคมีและยาปราบศัตรูพืชจากบริษัท สินเกษตร จํากัด มาจําหน่าย และบางครั้ง ก็ซื้อจากบริษัทอื่นมาจําหน่ายด้วย ปรีชากรรมการบริษัทอีกคนหนึ่งเห็นว่า อรทัยประกอบกิจการ เช่นเดียวกับกิจการของบริษัท และยังตั้งอยู่ในจังหวัดระยองเช่นเดียวกัน จึงกล่าวหาว่า สมศักดิ์ ประกอบกิจการแข่งขันกับกิจการค้าของบริษัท และต้องการให้บริษัทเรียกร้องค่าสินไหมทดแทน จากสมศักดิ์

ดังนี้ ถ้าสมศักดิ์มาปรึกษาท่านว่ากรณีดังกล่าวข้างต้นนี้ ข้ออ้างของปรีชาจะถูกต้องตามหลักกฎหมายหรือไม่ และสมศักดิ์จะต้องใช้ค่าเสียหายให้แก่บริษัทหรือไม่ ให้ท่านแนะนําสมศักดิ์ด้วย

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1168 “ในอันที่จะประกอบกิจการของบริษัทนั้น กรรมการต้องใช้ความเอื้อเฟื้อสอดส่อง อย่างบุคคลค้าขายผู้ประกอบด้วยความระมัดระวัง

อนึ่ง ท่านห้ามมิให้ผู้เป็นกรรมการประกอบการค้าขายใด ๆ อันมีสภาพเป็นอย่างเดียวกัน และเป็นการแข่งขันกับการค้าขายของบริษัทนั้น ไม่ว่าทําเพื่อประโยชน์ตนหรือประโยชน์ผู้อื่น หรือไปเข้าหุ้นส่วนไม่จํากัด ความรับผิดในห้างค้าขายอื่น ซึ่งประกอบกิจการมีสภาพเป็นอย่างเดียวกันและแข่งขันกับกิจการของบริษัท โดย มิได้รับความยินยอมของที่ประชุมใหญ่ของผู้ถือหุ้น

บทบัญญัติที่กล่าวมาข้างบนนี้ให้ใช้บังคับตลอดถึงบุคคลซึ่งเป็นผู้แทนของกรรมการด้วย”

วินิจฉัย

ตามบทบัญญัติมาตรา 1168 วรรคสามและวรรคสี่ กฎหมายห้ามมิให้กรรมการและผู้แทนของ กรรมการประกอบการค้าขายใด ๆ อันมีสภาพเป็นอย่างเดียวกัน และเป็นการแข่งขันกับการค้าขายของบริษัทนั้น

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่อรทัยซึ่งเป็นภริยาของสมศักดิ์ได้เปิดร้านปุ๋ยเคมีและยาปราบศัตรูพืช เช่นเดียวกับการประกอบกิจการค้าขายตามวัตถุประสงค์ของบริษัท สินเกษตร จํากัด และตั้งอยู่ในจังหวัดระยอง เช่นเดียวกันนั้น เมื่ออรทัยเป็นเพียงภริยาของสมศักดิ์ซึ่งเป็นกรรมการผู้จัดการบริษัทฯ และมิได้เป็นผู้แทนของสมศักดิ์ ดังนั้นจะถือว่าสมศักดิ์ซึ่งเป็นกรรมการของบริษัท ประกอบกิจการแข่งขันกับกิจการของบริษัทไม่ได้ เพราะ ตามมาตรา 1168 วรรคสามนั้น ห้ามเฉพาะกรรมการของบริษัทเท่านั้น มิได้ห้ามภริยาของกรรมการแต่อย่างใด อีกทั้งลักษณะของการกระทําการค้าขายของอรทัยก็เป็นการซื้อสินค้าจากบริษัทฯ มาจําหน่ายจึงเป็นการให้ประโยชน์ แก่บริษัทฯ มิใช่ประกอบกิจการแข่งขันกับบริษัทฯ

ดังนั้นการที่ปรีชากรรมการบริษัทอีกคนหนึ่ง กล่าวหาว่าสมศักดิ์ประกอบกิจการแข่งขันกับ กิจการค้าของบริษัท และต้องการให้บริษัทเรียกร้องค่าสินไหมทดแทนจากสมศักดิ์นั้น ข้ออ้างของปรีชาจึงไม่ถูกต้อง ตามหลักกฎหมาย และสมศักดิ์ไม่ต้องใช้ค่าเสียหายให้แก่บริษัท

สรุป ถ้าสมศักดิ์มาปรึกษาข้าพเจ้า ข้าพเจ้าจะให้คําแนะนําแก่สมศักดิ์ตามที่ได้อธิบายไว้ ดังกล่าวข้างต้น

การสอบไล่ภาคฤดูร้อน ปีการศึกษา 2554

ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 3002 กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยหุ้นส่วน บริษัทฯ

คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ

ข้อ 1. นายแดงตั้งโรงสีข้าวอยู่แล้ว นายเขียวและนายขาวชวนนายแดงให้เข้าหุ้นส่วนตั้งโรงสีข้าวอีกโรงสีหนึ่งนายแดงก็ตกลงแล้วจดทะเบียนให้นายเขียวเป็นผู้จัดการโรงสีข้าวของห้างหุ้นส่วนแต่ผู้เดียว ปรากฏต่อมาว่า โรงสีข้าวนายแดงขายดีส่วนโรงสีข้าวของห้างหุ้นส่วนขายไม่ดีถึงขาดทุนไป 1 ล้านบาท ดังนี้ ห้างหุ้นส่วนจะเรียกร้องแก่นายแดงได้อย่างไร หรือไม่

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1066 ห้ามมิให้ผู้เป็นหุ้นส่วนคนหนึ่งคนใดในห้างหุ้นส่วนจดทะเบียนประกอบกิจการ อย่างหนึ่งอย่างใดอันมีสภาพเป็นอย่างเดียวกัน และเป็นการแข่งขันกับกิจการของห้างหุ้นส่วนนั้น ไม่ว่าทําเพื่อประโยชน์ตนหรือเพื่อประโยชน์ผู้อื่น หรือไปเข้าเป็นหุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดในห้างหุ้นส่วนอื่น ซึ่งประกอบกิจการ อันมีสภาพเป็นอย่างเดียวกัน และแข่งขันกับกิจการของห้างหุ้นส่วนจดทะเบียนนั้น เว้นไว้แต่จะได้รับคํายินยอม ของผู้เป็นหุ้นส่วนอื่นทั้งหมด

แต่ข้อห้ามเช่นว่ามานี้ ท่านว่าจะไม่พึงใช้ได้ ถ้าหากผู้เป็นหุ้นส่วนทั้งหลายได้รู้อยู่แล้วในเวลา เมื่อลงทะเบียนห้างหุ้นส่วนนั้นว่า ผู้เป็นหุ้นส่วนคนหนึ่งได้ทํากิจการหรือเข้าเป็นหุ้นส่วนอยู่ในห้างหุ้นส่วนอื่นอันมี วัตถุประสงค์อย่างเดียวกัน และในสัญญาเข้าหุ้นส่วนที่ทําไว้ต่อกันนั้นก็ไม่ได้บังคับให้ถอนตัวออก”

มาตรา 1067 วรรคแรก “ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดกระทําการฝ่าฝืนต่อบทบัญญัติในมาตรา ก่อนนี้ไซร้ ท่านว่าห้างหุ้นส่วนซึ่งจดทะเบียนนั้นชอบที่จะเรียกเอาผลกําไรอันผู้นั้นหาได้ทั้งหมด หรือเรียกเอา ค่าสินไหมทดแทนเพื่อความเสียหายซึ่งห้างหุ้นส่วนได้รับเพราะเหตุนั้น”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ ประเด็นที่ต้องวินิจฉัยมีว่า นายแดงได้ประกอบกิจการอันมีสภาพเป็น อย่างเดียวกัน และเป็นการแข่งขันกับกิจการของห้างหุ้นส่วนสามัญจดทะเบียนอันเป็นการฝ่าฝืนมาตรา 1066 หรือไม่ เห็นว่า การที่นายแดงได้ตั้งโรงสีข้าวอยู่ก่อนแล้ว เมื่อนายเขียวและนายขาวได้ชวนนายแดงให้เข้าหุ้นส่วนตั้งโรงสีข้าว อีกโรงสีหนึ่งซึ่งนายแดงได้ตกลงและได้จดทะเบียนให้นายเขียวเป็นผู้จัดการนั้น จะเห็นได้ว่าแม้นายแดงจะยังคง ประกอบกิจการโรงสีข้าวของตนต่อไปซึ่งเป็นกิจการอันมีสภาพเป็นอย่างเดียวกันกับกิจการของห้างหุ้นส่วน แต่เมื่อ นายเขียวและนายขาวผู้เป็นหุ้นส่วนก็รู้อยู่แล้วว่านายแดงได้ตั้งโรงสีข้าวอยู่ก่อนแล้ว และในสัญญาจัดตั้ง ห้างหุ้นส่วนนั้นก็ไม่ได้บังคับให้นายแดงเลิกกิจการ ดังนั้น จะถือว่าการกระทําของนายแดงเป็นการประกอบกิจการ แข่งขันกับกิจการของห้างหุ้นส่วนไม่ได้ตามมาตรา 1066 วรรคสอง

และเมื่อไม่ถือว่านายแดงได้กระทําการฝ่าฝืนต่อบทบัญญัติมาตรา 1066 วรรคแรก ดังนั้น ห้างหุ้นส่วนจะใช้สิทธิตามมาตรา 1067 วรรคแรก เพื่อเรียกร้องเอาผลกําไรหรือเรียกร้องเอาค่าสินไหมทดแทนใด ๆ แก่นายแดงไม่ได้เลย

สรุป ห้างหุ้นส่วนจะเรียกร้องแก่นายแดงเพื่อเรียกเอาผลกําไรที่นายแดงหาได้ทั้งหมด หรือ เรียกเอาค่าสินไหมทดแทนใด ๆ ไม่ได้เลย

ข้อ 2. ห้างหุ้นส่วนจํากัดเอบี เอ็นจิเนียริง มีนายเอและนายบีเป็นหุ้นส่วนกัน 2 คน โดยนายบีเป็นหุ้นส่วนจํากัดความรับผิดไว้ 25,000 บาท แต่ได้ส่งเงินไปแล้ว 15,000 บาท ต่อมา ห้างหุ้นส่วนจํากัด เอบี เอ็นจิเนียริง นั้น เป็นหนี้นายซี 100,000 บาท ดังนี้ นายชีจะฟ้องนายเอและนายบีให้ใช้หนี้ของห้างหุ้นส่วนจํากัด ได้อย่างไร

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1081 “ห้ามมิให้เอาชื่อของผู้เป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิดมาเรียกขานระคน เป็นชื่อห้าง”

มาตรา 1082 วรรคแรก “ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิดคนใดยินยอมโดยแสดง ออกชัดหรือโดยปริยายให้ใช้ชื่อของตนระคนเป็นชื่อห้างไซร้ ท่านว่าผู้เป็นหุ้นส่วนคนนั้นจะต้องรับผิดต่อบุคคล ภายนอกเสมือนดังว่าเป็นหุ้นส่วนจําพวกไม่จํากัดความรับผิดฉะนั้น”

มาตรา 1095 “ตราบใดห้างหุ้นส่วนจํากัดยังมิได้เลิกกัน ตราบนั้นเจ้าหนี้ของห้างย่อมไม่มีสิทธิ จะฟ้องร้องผู้เป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิดได้

แต่เมื่อห้างหุ้นส่วนนั้นได้เลิกกันแล้ว เจ้าหนี้ของห้างมีสิทธิฟ้องร้องผู้เป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัด ความรับผิดได้เพียงจํานวนดังนี้ คือ…”

วินิจฉัย

โดยหลักตามมาตรา 1095 วรรคแรก ถ้าห้างหุ้นส่วนจํากัดยังมิได้เลิกกัน เจ้าหนี้ของ ห้างหุ้นส่วนจํากัด จะฟ้องหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิดไม่ได้ จะฟ้องได้ก็แต่เฉพาะหุ้นส่วนจําพวกไม่จํากัด ความรับผิดเท่านั้น เว้นแต่จะเข้าข้อยกเว้นบางกรณีที่เจ้าหนี้สามารถฟ้องหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิดได้แม้ ห้างหุ้นส่วนจํากัดนั้นจะยังมิได้เลิกกัน เช่น กรณีที่หุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิดได้ยินยอมให้ใช้ชื่อตนเรียกขาน ระคนเป็นชื่อห้าง เป็นต้น

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่นายบีซึ่งเป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิด ได้ฝ่าฝืนบทบัญญัติ มาตรา 1081 โดยยินยอมให้ใช้ชื่อของตนเรียกขานระคนเป็นชื่อห้าง ดังนั้น นายบีจะต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอก เสมือนเป็นหุ้นส่วนจําพวกไม่จํากัดความรับผิดตามมาตรา 1082 วรรคแรก และอาจถูกเจ้าหนี้ฟ้องได้ แม้ ห้างหุ้นส่วนจํากัดเอบี เอ็นจิเนียริง ยังมิได้เลิกกัน

ดังนั้น ตามอุทาหรณ์ เมื่อห้างหุ้นส่วนจํากัดเอบี เอ็นจิเนียริง เป็นหนี้นายซี 100,000 บาท นายซีย่อมสามารถฟ้องนายเอหุ้นส่วนจําพวกไม่จํากัดความรับผิด และนายบีซึ่งเป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิด ให้ร่วมกันชําระหนี้ทั้งหมดให้แก่ตนได้ โดยจะฟ้องเฉพาะนายเอหรือนายบีคนหนึ่งคนใดหรือฟ้องทั้งสองคนให้ร่วมกัน รับผิดในจํานวนหนี้ทั้งหมดก็ได้

สรุป นายซีสามารถฟ้องนายเอและนายบีให้ใช้หนี้ของห้างหุ้นส่วนจํากัดจํานวน 100,000 บาท แก่ตนได้

ข้อ 3. บริษัท เอบีซี จํากัด จัดตั้งขึ้นเมื่อ 2555 มีทุนจดทะเบียน 1,000,000 บาท มีมูลค่าหุ้นละ 100 บาท มีนายหนึ่งและนายสองเป็นกรรมการ ต่อมาในเดือนมีนาคม 2555 บริษัทฯ มีเงินทุนเหลือเพราะ ล้มเลิกโครงการบางโครงการของบริษัทฯ ลง บรรดาผู้ถือหุ้นประสงค์ลดทุนของบริษัทฯ ให้น้อยลง ผู้ถือหุ้นจึงได้ประชุมกันเพื่อลงมติให้บริษัทฯ ลดมูลค่าของหุ้นลงเหลือหุ้นละ 50 บาท

ให้วินิจฉัยว่า บริษัทฯ จะต้องทําประการใด การกระทําดังกล่าวชอบด้วยกฎหมายหรือไม่

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1194 “การใดที่กฎหมายกําหนดให้ต้องทําโดยมติพิเศษ ที่ประชุมใหญ่ต้องลงมติใน เรื่องนั้นโดยคะแนนเสียงข้างมากไม่ต่ำกว่าสามในสี่ของจํานวนเสียงทั้งหมดของผู้ถือหุ้นที่มาประชุม และมีสิทธิ ออกเสียงลงคะแนน”

มาตรา 1195 “การประชุมใหญ่นั้นถ้าได้นัดเรียกหรือได้ประชุมกัน หรือได้ลงมติฝ่าฝืนบทบัญญัติ ในลักษณะนี้ก็ดี หรือฝ่าฝืนข้อบังคับของบริษัทก็ดี เมื่อกรรมการหรือผู้ถือหุ้นคนหนึ่งคนใดร้องขึ้นแล้ว ให้ศาลเพิกถอนมติของที่ประชุมใหญ่อันผิดระเบียบนั้นเสีย แต่ต้องร้องขอภายในกําหนดเดือนหนึ่งนับแต่วันลงมตินั้น”

มาตรา 1224 “บริษัทจํากัดจะลดทุนของบริษัทลงด้วยลดมูลค่าแต่ละหุ้นให้ต่ำลง หรือลด จํานวนหุ้นให้น้อยลงโดยมติพิเศษของที่ประชุมผู้ถือหุ้นก็ได้”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่บรรดาผู้ถือหุ้นของบริษัท เอบีซี จํากัด ประสงค์จะลดทุนของบริษัทฯ ให้น้อยลง โดยให้ลดมูลค่าของหุ้นลงเหลือหุ้นละ 50 บาทนั้น การกระทําดังกล่าวคือการลดทุนโดยการลดมูลค่า ของหุ้นให้ต่ำลงนั้นเป็นการกระทําที่ชอบด้วยกฎหมาย เพราะการลดทุนของบริษัทฯ นั้นตามกฎหมายสามารถ ลดได้ 2 วิธี คือ อาจจะลดมูลค่าของหุ้นให้ต่ำลง หรืออาจจะลดจํานวนหุ้นให้น้อยลงอย่างใดอย่างหนึ่งก็ได้ตาม มาตรา 1224

แต่อย่างไรก็ดี การที่บริษัทฯ จะลดทุนของบริษัทฯ ลงไม่ว่าโดยวิธีใดก็ตาม บริษัทฯ จะต้อง ดําเนินการโดยการประชุมใหญ่ผู้ถือหุ้น และให้ที่ประชุมผู้ถือหุ้นลงมติเพื่อให้มีการลดทุน และมตินั้นจะต้อง เป็นมติพิเศษ กล่าวคือ ต้องให้ที่ประชุมใหญ่นั้นลงมติให้มีการลดทุนด้วยคะแนนเสียงข้างมากไม่ต่ำกว่า 3 ใน 4 ของจํานวนเสียงทั้งหมดของผู้ถือหุ้นที่มาประชุม และมีสิทธิออกเสียงลงคะแนน (ตามมาตรา 1194 และมาตรา 1224) ถ้าที่ประชุมใหญ่ได้ลงมติให้บริษัทฯ ลดทุนโดยฝ่าฝืนบทบัญญัติดังกล่าวข้างต้น ย่อมถือว่ามติให้มีการลดทุนนั้น ไม่ชอบด้วยกฎหมาย ซึ่งกรรมการหรือผู้ถือหุ้นคนใดคนหนึ่งอาจร้องขอให้ศาลเพิกถอนมตินั้นได้ (ตามมาตรา 1195)

สรุป การที่บริษัทฯ ได้ลดทุนลงโดยการลดมูลค่าของหุ้นเหลือหุ้นละ 50 บาท นั้นชอบด้วย กฎหมาย แต่การลดทุนนั้น บริษัทฯ จะต้องใช้มติพิเศษของที่ประชุมผู้ถือหุ้นตามมาตรา 1194 ประกอบมาตรา 1224 ดังกล่าวข้างต้น

การสอบไล่ภาค 2 ปีการศึกษา 2554

ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 3002 กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยหุ้นส่วน บริษัทฯ

คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ

ข้อ 1. จันทร์และอังคารตกลงเข้าหุ้นส่วนกัน โดยตั้งเป็นห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคล (จดทะเบียน) มีวัตถุประสงค์เป็นสถานเสริมความงามและลดความอ้วน โดยลงหุ้นด้วยเงินคนละ 5 ล้านบาท มีจันทร์เป็นหุ้นส่วนผู้จัดการ กิจการมีกําไรดีทุกปี ต่อมาพุธซึ่งเป็นเพื่อนของอังคารได้มาชักชวนอังคารร่วมหุ้นกับตนด้วย โดยตั้งเป็นห้างหุ้นส่วนจํากัด มีอังคารเป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิด ลงหุ้น 3 ล้านบาท และพุธเป็นหุ้นส่วนจําพวกไม่จํากัดความรับผิด และเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการด้วย ห้างหุ้นส่วนจํากัดระหว่างพุธและอังคารนี้ก็มีวัตถุประสงค์เป็นสถานเสริมความงามและลดความอ้วน เช่นเดียวกัน และยังได้ตั้งอยู่บริเวณใกล้เคียงกันกับห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคลที่จันทร์และอังคาร เข้าหุ้นกันอีกด้วย เป็นเหตุให้รายได้ของห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคลลดลงไปมาก จันทร์จึงกล่าวหาอังคารว่า ไปร่วมหุ้นกับบุคคลอื่นประกอบกิจการแข่งขันกับกิจการของห้างหุ้นส่วนสามัญ เป็นเหตุให้ห้างหุ้นส่วนสามัญระหว่างตนกับอังคารมีกําไรลดลง ห้างหุ้นส่วนสามัญจึงมีสิทธิเรียกเอาผลกําไร จากอังคารได้ อังคารจึงมาปรึกษาท่านว่า ข้ออ้างของจันทร์ดังกล่าวรับฟังได้หรือไม่ ให้ท่านแนะนํา อังคารด้วย

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1066 “ห้ามมิให้ผู้เป็นหุ้นส่วนคนหนึ่งคนใดในห้างหุ้นส่วนจดทะเบียนประกอบกิจการ อย่างหนึ่งอย่างใดอันมีสภาพเป็นอย่างเดียวกัน และเป็นการแข่งขันกับกิจการของห้างหุ้นส่วนนั้น ไม่ว่าทําเพื่อประโยชน์ตนหรือเพื่อประโยชน์ผู้อื่น หรือไปเข้าเป็นหุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดในห้างหุ้นส่วนอื่น ซึ่งประกอบกิจการ อันมีสภาพเป็นอย่างเดียวกัน และแข่งขันกับกิจการของห้างหุ้นส่วนจดทะเบียนนั้น เว้นไว้แต่จะได้รับคํายินยอม ของผู้เป็นหุ้นส่วนอื่นทั้งหมด

แต่ข้อห้ามเช่นว่ามานี้ ท่านว่าจะไม่พึงใช้ได้ ถ้าหากผู้เป็นหุ้นส่วนทั้งหลายได้รู้อยู่แล้วในเวลา เมื่อลงทะเบียนห้างหุ้นส่วนนั้นว่า ผู้เป็นหุ้นส่วนคนหนึ่งได้ทํากิจการหรือเข้าเป็นหุ้นส่วนอยู่ในห้างหุ้นส่วนอื่นอันมี วัตถุประสงค์อย่างเดียวกัน และในสัญญาเข้าหุ้นส่วนที่ทําไว้ต่อกันนั้นก็ไม่ได้บังคับให้ถอนตัวออก”

มาตรา 1067 วรรคแรก “ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดกระทําการฝ่าฝืนต่อบทบัญญัติในมาตรา ก่อนนี้ไซร้ ท่านว่าห้างหุ้นส่วนซึ่งจดทะเบียนนั้นชอบที่จะเรียกเอาผลกําไรอันผู้นั้นหาได้ทั้งหมด หรือเรียกเอา ค่าสินไหมทดแทนเพื่อความเสียหายซึ่งห้างหุ้นส่วนได้รับเพราะเหตุนั้น”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ ประเด็นที่ต้องวินิจฉัยมีว่า อังคารได้กระทําการฝ่าฝืนบทบัญญัติมาตรา 1066 หรือไม่ ซึ่งตามมาตรา 1066 นั้น ได้ห้ามมิให้ผู้เป็นหุ้นส่วนในห้างหุ้นส่วนจดทะเบียนประกอบกิจการอย่างใดอย่างหนึ่ง อันมีสภาพเป็นอย่างเดียวกัน และเป็นการแข่งขันกับกิจการของห้างหุ้นส่วนนั้น หรือเข้าไปเป็นหุ้นส่วนไม่จํากัด ความรับผิดในห้างหุ้นส่วนอื่นซึ่งประกอบกิจการอันมีสภาพเป็นอย่างเดียวกัน และเป็นการแข่งขันกับกิจการของ ห้างหุ้นส่วนจดทะเบียนนั้น

แต่เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่า อังคารไม่ได้ประกอบกิจการแข่งขันกับกิจการของห้างฯ แต่อย่างใด เพียงแต่อังคารได้เข้าไปเป็นหุ้นส่วนจํากัดความรับผิดในห้างหุ้นส่วนจํากัดอื่นเท่านั้น ดังนี้ แม้ว่าห้างหุ้นส่วนจํากัด อื่นนั้นจะประกอบกิจการอันมีสภาพเป็นอย่างเดียวกัน และเป็นการแข่งขันกับกิจการของห้างหุ้นส่วนเดิมที่อังคาร เป็นหุ้นส่วนอยู่ก็ตาม ก็ไม่ถือว่าเป็นการฝ่าฝืนข้อห้ามตามมาตรา 1066 เพราะไม่ได้เข้าไปเป็นหุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิด ดังนั้นการที่จันทร์กล่าวหาอังคารว่าไปร่วมหุ้นกับบุคคลอื่นประกอบกิจการแข่งขันกับกิจการของ ห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคล ทําให้ห้างฯ มีสิทธิเรียกเอาผลกําไรจากอังคารได้นั้น ข้ออ้างของจันทร์รับฟังไม่ได้

สรุป ข้าพเจ้าจะแนะนําอังคารว่าข้ออ้างของจันทร์รับฟังไม่ได้ ตามเหตุผลและหลักกฎหมาย ดังกล่าวข้างต้น

ข้อ 2. ห้างหุ้นส่วนจํากัดแสงโสมก่อสร้าง มีนายแสงเป็นหุ้นส่วนจําพวกไม่จํากัดความรับผิดและเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการ นางโสมเป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิด ห้างหุ้นส่วนจํากัดนี้มีวัตถุประสงค์ รับเหมาก่อสร้างดําเนินกิจการมาได้ 10 ปีเศษ นางโสมก็โอนหุ้นของตนทั้งหมดให้นางสาวสายพิณ ซึ่งเป็นบุตรสาว โดยนายแสงไม่ขัดข้อง และได้จดทะเบียนออกจากการเป็นหุ้นส่วนไปเมื่อวันที่ 10 กุมภาพันธ์ 2555 ต่อมาเมื่อวันที่ 12 มีนาคม 2555 ห้างหุ้นส่วนจํากัดผิดนัดชําระหนี้ค่าวัสดุก่อสร้าง จํานวน 2 ล้านบาท เจ้าหนี้จึงทวงถามให้นายแสงชําระหนี้ แต่นายแสงไม่มีเงินชําระเจ้าหนี้รายนี้ จึงมาปรึกษาท่านว่า จะเรียกร้องให้นางโสมรับผิดชอบในหนี้ดังกล่าวได้หรือไม่ เพราะหนี้สินดังกล่าว ได้เกิดขึ้นขณะที่นางโสมยังเป็นหุ้นส่วนอยู่ และเพิ่งจะครบกําหนดชําระเมื่อวันที่ 12 มีนาคม 2555 นี้เอง ให้ท่านแนะนําเจ้าหนี้รายนี้ด้วย

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1051 “ผู้เป็นหุ้นส่วนซึ่งออกจากหุ้นส่วนไปแล้วยังคงต้องรับผิดในหนี้ซึ่งห้างหุ้นส่วน ได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่ตนได้ออกจากหุ้นส่วนไป”

มาตรา 1068 “ความรับผิดของผู้เป็นหุ้นส่วนในห้างหุ้นส่วนจดทะเบียน อันเกี่ยวแก่หนี้ซึ่ง ห้างหุ้นส่วนได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่ตนออกจากหุ้นส่วนนั้น ย่อมมีจํากัดเพียงสองปีนับแต่เมื่อออกจากหุ้นส่วน”

มาตรา 1080 วรรคแรก “บทบัญญัติว่าด้วยห้างหุ้นส่วนสามัญข้อใด ๆ หากมิได้ยกเว้นหรือ แก้ไขเปลี่ยนแปลงไปโดยบทบัญญัติแห่งหมวด 3 นี้ ท่านให้นํามาใช้บังคับแก่ห้างหุ้นส่วนจํากัดด้วย”

มาตรา 1082 วรรคแรก “ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิดคนใดยินยอมโดยแสดงออกชัด หรือโดยปริยายให้ใช้ชื่อของตนระคนเป็นชื่อห้างไซร้ ท่านว่าผู้เป็นหุ้นส่วนคนนั้นจะต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอก เสมือนดังว่าเป็นหุ้นส่วนจําพวกไม่จํากัดความรับผิดฉะนั้น”

วินิจฉัย

ตามอุทาหรณ์ การที่นางโสมซึ่งเป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิดได้ยินยอมให้ใช้ชื่อของ ตนเองระคนเป็นชื่อห้างหุ้นส่วนจํากัดแสงโสมก่อสร้าง นางโสมจึงต้องรับผิดในหนี้สินของห้างฯ เสมือนว่าตนเป็นหุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดตามมาตรา 1082 วรรคแรก

และแม้ว่านางโสมได้โอนหุ้นทั้งหมดของตนให้บุตรสาวไปแล้วและได้จดทะเบียนออกจากห้างฯ ไปแล้วก็ตาม นางโสมก็จะต้องรับผิดในหนี้ของห้างฯ ที่เกิดขึ้นก่อนที่นางโสมจะได้ออกจากการเป็นหุ้นส่วนไปด้วย ตามมาตรา 1051 ประกอบกับมาตรา 1080 วรรคแรก อีกทั้งตามข้อเท็จจริงก็ปรากฏว่า นางโสมได้ออกจากห้างหุ้นส่วน ไปยังไม่เกินกําหนด 2 ปี ดังนั้นนางโสมจึงยังคงต้องรับผิดในหนี้จํานวน 2 ล้านบาทนั้นตามมาตรา 1068 ประกอบมาตรา 1080 วรรคแรก

สรุป ข้าพเจ้าจะแนะนําเจ้าหนี้รายนี้ว่า สามารถเรียกร้องให้นางโสมรับผิดชอบในหนี้ดังกล่าวได้

ข้อ 3. บริษัท แสงเพชร จํากัด มีทุนจดทะเบียน 2 ล้านบาท มีนายแสงถือหุ้นจํานวน 1,000 หุ้น นางสมถือ 400 หุ้น นางสาวสายสมรถือ 300 หุ้น นายสมชายถือ 100 หุ้น และนางสมพรถือไว้ 200 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 1,000 บาท นายแสงประธานกรรมการได้นัดประชุมผู้ถือหุ้นเพื่อเพิ่มทุนของบริษัท โดยได้มีการส่งคําบอกกล่าวนัดประชุมถูกต้องตามหลักกฎหมายทุกประการ ปรากฏว่า เมื่อถึง วันนัดประชุมมีนายแสง และนางสาวสมพร สองคนเท่านั้นมาประชุม ส่วนผู้ถือหุ้นรายอื่นไม่ได้ มาประชุมและมิได้มอบฉันทะให้บุคคลอื่นเข้าประชุมแทนด้วย ดังนี้ ให้ท่านวินิจฉัยว่า การประชุมครั้งนี้ครบองค์ประชุมหรือไม่ และการลงมติจะต้องลงมติอย่างไร จึงจะเพิ่มทุนได้

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1178 “ในการประชุมใหญ่ ถ้าไม่มีผู้ถือหุ้นมาเข้าประชุมรวมกันแทนหุ้นได้ถึงจํานวน หนึ่งในสี่แห่งทุนของบริษัทเป็นอย่างน้อยแล้ว ท่านว่าที่ประชุมอันนั้นจะปรึกษากิจการอันใดหาได้ไม่”

มาตรา 1194 “การใดที่กฎหมายกําหนดให้ต้องทําโดยมติพิเศษ ที่ประชุมใหญ่ต้องลงมติใน เรื่องนั้นโดยคะแนนเสียงข้างมากไม่ต่ำกว่าสามในสี่ของจํานวนเสียงทั้งหมดของผู้ถือหุ้นที่มาประชุมและมีสิทธิ ออกเสียงลงคะแนน

มาตรา 1220 “บริษัทจํากัดอาจเพิ่มทุนของบริษัทขึ้นได้ด้วยออกหุ้นใหม่โดยมติพิเศษของประชุมผู้ถือหุ้น”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ แยกวินิจฉัยออกเป็น 2 กรณี คือ

กรณีแรก การประชุมของผู้ถือหุ้นครั้งนี้ครบองค์ประชุมหรือไม่

ตามมาตรา 1178 ได้กําหนดไว้ว่า ในการประชุมใหญ่ของบริษัทนั้น จะต้องมีผู้ถือหุ้นเข้าประชุม รวมกันแทนหุ้นได้ถึงจํานวนหนึ่งในสี่แห่งทุนของบริษัทเป็นอย่างน้อยจึงจะถือว่าครบองค์ประชุม

ตามอุทาหรณ์ เมื่อหุ้นทั้งหมดของบริษัท แสงเพชร จํากัด มีจํานวน 2,000 หุ้น ดังนั้น 1 ใน 4 ของทุนของบริษัท คือ 1 ใน 4 ของจํานวนหุ้นทั้งหมดซึ่งก็คือจํานวนหุ้น 500 หุ้น เมื่อผู้ถือหุ้นที่เข้าประชุม คือ นายแสง ซึ่งถือหุ้นจํานวน 1,000 หุ้น และนางสาวสมพรซึ่งถือหุ้นจํานวน 200 หุ้น รวมกันแล้วได้ 1,200 หุ้น ซึ่งมากกว่า 1 ใน 4 ของจํานวนหุ้นทั้งหมด คือ 500 หุ้น จึงถือว่ามีผู้ถือหุ้นเข้าประชุมครบองค์ประชุมและสามารถประชุมกันได้

กรณีที่สอง การลงมติเพื่อการเพิ่มทุนของบริษัทต้องลงมติอย่างไร

ตามมาตรา 1220 ประกอบมาตรา 1194 ได้กําหนดว่า บริษัทจะเพิ่มทุนของบริษัทได้ก็ต้องมี มติพิเศษของที่ประชุมผู้ถือหุ้น และมติพิเศษนั้นต้องเป็นมติโดยคะแนนเสียงข้างมากไม่ต่ำกว่า 3 ใน 4 ของ จํานวนเสียงทั้งหมดของผู้ถือหุ้นที่มาประชุมและมีสิทธิออกเสียงลงคะแนน

ดังนั้นในการลงมติเพื่อให้มีการเพิ่มทุนของบริษัทจะต้องได้คะแนนเสียงไม่ต่ำกว่า 3 ใน 4 ของ จํานวนหุ้นทั้งหมดของผู้ถือหุ้นที่เข้าประชุมคือต้องไม่ต่ำกว่า 900 หุ้น (1,200 x 4) จึงจะเพิ่มทุนได้

สรุป การประชุมของบริษัทครั้งนี้ครบองค์ประชุม และการลงมติจะต้องลงมติด้วยคะแนนเสียง ไม่ต่ำกว่า 900 หุ้น จึงจะเพิ่มทุนได้

การสอบไล่ภาคฤดูร้อน ปีการศึกษา 2561

ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 2013 กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยตัวเงิน บัญชีเดินสะพัด

คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้าน มี 3 ข้อ (คะแนนเต็มข้อละ 25 คะแนน)

ข้อ 1. (ก) การโอนเช็คนั้นต้องทําอย่างไรจึงจะถูกต้องตามกฎหมายตั๋วเงิน

(ข) เอกลงลายมือชื่อสั่งจ่ายเช็คธนาคารอ่างทอง ชําระหนี้โทโดยระบุชื่อโทเป็นผู้รับเงิน และได้ขีดฆ่าคําว่า “ หรือผู้ถือ” ออก โทสลักหลังชําระหนี้ตรีระบุชื่อตรีเป็นผู้รับประโยชน์ ต่อมาตรี สลักหลังลอยและส่งมอบเช็คดังกล่าวชําระหนี้ให้แก่จัตวา ต่อมาจัตวาได้นําเช็คไปส่งมอบ ชําระหนี้ให้กับบ้านไร่ เมื่อถึงวันที่ที่ลงในเช็ค บ้านไร่นําเช็คไปเบิกเงินจากธนาคาร แต่ธนาคาร ไม่ยอมจ่ายเงินโดยอ้างว่าบ้านไร่ได้รับโอนเช็คมาโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย

ดังนี้ให้ท่านวินิจฉัยว่า ข้ออ้างของธนาคารอ่างทองถูกต้องตามกฎหมายหรือไม่ อย่างไร

ธงคําตอบ

(ก) ตาม ป.พ.พ. มาตรา 99 ได้บัญญัติให้นําวิธีการในการโอนตั๋วแลกเงินตามมาตรา 917 ถึงมาตรา 920 มาใช้กับการโอนเช็คด้วย ดังนั้น ในการโอนเช็คเพื่อให้ถูกต้องตามกฎหมายตั๋วเงินจึงต้องปฏิบัติดังนี้ คือ

1 ถ้าเป็นเช็คชนิดสั่งจ่ายระบุชื่อ (ผู้รับเงิน) การโอนจะต้องกระทําโดยการสลักหลังและส่งมอบ (มาตรา 917 วรรคหนึ่ง ประกอบมาตรา 989 วรรคหนึ่ง) จะโอนโดยการส่งมอบเพียงอย่างเดียวไม่ได้

“การสลักหลัง” คือ การที่ผู้สลักหลัง (ผู้โอน) ได้เขียนข้อความและลงลายมือชื่อของตนไว้ ในเช็ค โดยอาจจะเป็นการสลักหลังเฉพาะ (ระบุชื่อ) หรืออาจเป็นการสลักหลังลอยก็ได้ (มาตรา 919 ประกอบ มาตรา 989 วรรคหนึ่ง)

(1) การสลักหลังเฉพาะ (ระบุชื่อ) หมายถึง การสลักหลังที่ได้มีการระบุชื่อของผู้รับสลักหลัง (ผู้รับโอน) ไว้ด้วย โดยอาจจะกระทําที่ด้านหน้าหรือด้านหลังของเซ็คก็ได้

(2) การสลักหลังลอย หมายถึง การสลักหลังที่ไม่ได้มีการระบุชื่อของผู้รับสลักหลัง (ผู้รับโอน) ไว้ เพียงแต่ผู้สลักหลังได้ลงแต่ลายมือชื่อของตนไว้ที่ด้านหลังของเช็คเท่านั้น

อนึ่ง ในการสลักหงโอนเช็คนั้น ในกรณีที่เป็นการสลักหลังเฉพาะ (สลักหลังระบุชื่อ) ถ้าผู้ทรง จะโอนเช็คนั้นต่อไปก็สามารถโอนได้แต่จะต้องโอนโดยการสลักหลังและส่งมอบเท่านั้น โดยอาจจะสลักหลังเฉพาะ หรือสลักหลังลอยก็ได้ จะโอนโดยการส่ มอบแต่เพียงอย่างเดียวไม่ได้

แต่ถ้าในการสลักหลังโอนตั๋วแลกเงินนั้น เป็นการสลักหลังลอย ดังนี้ผู้ทรงซึ่งได้เช็คนั้นมาจากการสลักหลังลอย ย่อมสามารถโอนเช็คนั้นต่อไปได้โดยการสลักหลังและส่งมอบหรืออาจจะโอนเช็คนั้นต่อไปโดยการส่งมอบแต่เพียงอย่างเดียวก็ได้ (มาตรา 920 ประกอบมาตรา 989 วรรคหนึ่ง)

2 ถ้าเป็นเช็คชนิดสั่งจ่ายแก่ผู้ถือ การโอนเช็คชนิดนี้ย่อมสามารถกระทําได้โดยการส่งมอบ แต่เพียงอย่างเดียวไม่ต้องสลักหลัง การโอนก็มีผลสมบูรณ์ตามกฎหมาย (มาตรา 918 ประกอบมาตรา 989 วรรคหนึ่ง)

(ข) หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 917 วรรคหนึ่ง อันตั๋วแลกเงินทุกฉบับ ถึงแม้ว่าจะมิใช่สั่งจ่ายให้แก่บุคคลเพื่อเขาสั่งก็ตาม ท่านว่าย่อมโอนให้กันได้ด้วยสลักหลังและส่งมอบ

มาตรา 919 “คําสลักหลังนั้นต้องเขียนลงในตั๋วแลกเงินหรือใบประจําต่อ และต้องลงลายมือชื่อ ผู้สลักหลัง

การสลักหลังย่อมสมบูรณ์แม้ทั้งมิได้ระบุชื่อผู้รับประโยชน์ไว้ด้วย หรือแม้ผู้สลักหลังจะมิได้กระทํา อะไรยิ่งไปกว่าลงลายมือชื่อของตนที่ด้านหลังตั๋วแลกเงินหรือที่ใบประจําต่อ ก็ย่อมฟังเป็นสมบูรณ์ดุจกัน การสลักหลัง เช่นนี้ท่านเรียกว่า “สลักหลังลอย” ”

มาตรา 920 วรรคสอง “ถ้าสลักหลังลอย ผู้ทรงจะปฏิบัติดังกล่าวต่อไปนี้ประการหนึ่งประการใด ก็ได้ คือ

(3) โอนตั๋วเงินนั้นไปให้แก่บุคคลภายนอกโดยไม่กรอกความลงในที่ว่าง และไม่สลักหลังอย่างหนึ่ง อย่างใด”

มาตรา 989 วรรคหนึ่ง “บทบัญญัติทั้งหลายในหมวด 2 อันว่าด้วยตั๋วแลกเงินดังจะกล่าวต่อไปนี้ ท่านให้ยกมาบังคับในเรื่องเช็คเพียงเท่าที่ไม่ขัดกับสภาพแห่งตราสารชนิดนี้ คือบทมาตรา 910, 914 ถึง 923.”

วินิจฉัย

ตามอุทาหรณ์ การที่เอก ออกเช็คชําระหนี้แก่โท โดยระบุชื่อโทเป็นผู้รับเงินและได้ขีดฆ่าคําว่า หรือผู้ถือออกนั้น ถือว่าเป็นเช็คชนิดสั่งจ่ายระบุชื่อ ดังนั้นถ้าจะมีการโอนเช็คฉบับนี้ต่อไป การโอนจะถูกต้องตามกฎหมายก็จะต้องมีการสลักหลังและส่งมอบ โดยอาจจะเป็นการสลักหลังเฉพาะ (ระบุชื่อ) หรือสลักหลังลอย ก็ได้ (มาตรา 917 วรรคหนึ่ง และมาตรา 919 ประกอบมาตรา 989 วรรคหนึ่ง) ดังนั้นเมื่อโทสลักหลังโดยระบุชื่อ ตรีเป็นผู้รับประโยชน์ และตรีได้สลักหล้ สอยและส่งมอบให้แก่จัตวา การโอนเช็คระหว่างโทกับตรี และระหว่าง ตรีกับจัตวาย่อมเป็นการโอนที่ถูกต้องตามกฎหมาย

และเมื่อเช็คนั้นได้ตกอยู่ในความครอบครองของจัตวา ซึ่งเป็นผู้ทรงที่ได้รับเช็คมาจากการสลักหลังลอยของตรี จัตวาย่อมมีสิทธิตามมาตรา 920 (3) ประกอบมาตรา 989 วรรคหนึ่ง คือสามารถโอนเช็คนั้นต่อไปได้ โดยไม่ต้องสลักหลังแต่อย่างหนึ่งอย่างใด ดังนั้นเมื่อจัตวาส่งมอบเช็คให้แก่บ้านไร่ การโอนเช็คของจัตวาให้แก่ บ้านไร่จึงมีผลสมบูรณ์ตามกฎหมาย และถือว่าบ้านไร่เป็นผู้ทรงโดยชอบด้วยกฎหมาย เพราะได้รับโอนเช็คมา โดยถูกต้องตามวิธีการที่กฎหมายได้กําหนดไว้ และบ้านไร่ย่อมมีสิทธินําเช็คไปยื่นให้ธนาคารอ่างทองจ่ายเงินได้ เมื่อถึงวันที่ที่ลงในเช็ค การที่ธนาคารอ่างทองไม่ยอมจ่ายเงินโดยอ้างว่าบ้านไร่ได้รับโอนเช็คโดยไม่ชอบด้วย กฎหมายนั้น ข้ออ้างของธนาคารอ่างทองจึงไม่ถูกต้องตามกฎหมาย

สรุป

ข้ออ้างของธนาคารอ่างทองไม่ถูกต้องตามกฎหมาย ตามเหตุผลดังกล่าวข้างต้น

ข้อ 2. มั่นออกตั๋วแลกเงินฉบับหนึ่งสั่งแม้นเป็นผู้จ่ายเงินตามจํานวนค่าสินค้า โดยมีมิ่งผู้เป็นนายจ้างบอกมั่นว่ายินดีเป็นผู้ค้ำประกันแม้น ถ้าแม้นไม่ชําระราคาสินค้านั้น มิ่งและแม้นต่างได้ลงลายมือชื่อตน แต่เพียงอย่างเดียวไว้ด้านหน้าตั๋วแลกเงิน มั่นจึงได้นําตั๋วแลกเงินฉบับนี้ยื่นชําระให้แก่หมอกหรือ ผู้ถือ เมื่อถึงกําหนดใช้เงิน หมอกนําตั๋วแลกเงินดังกล่าวไปทวงถามจากแม้น ปรากฏว่าแม้นไม่มีเงินใช้ตามตั๋ว จึงเป็นผู้ต้องรับผิดในฐานะผู้รับรองตั๋วเงิน และหมอกได้ทําคําคัดค้านโดยชอบด้วย กฎหมายแล้ว จงวินิจฉัยว่า มั่นและมิ่งต้องรับผิดต่อหมอกในฐานะลูกหนี้ตามตั๋วแลกเงินอย่างไรบ้าง จงอธิบาย ตามหลักกฎหมายว่าด้วยตั๋วเงิน

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 900 วรรคหนึ่ง “บุคคลผู้ลงลายมือชื่อของตนในตั๋วเงินย่อมจะต้องรับผิดตามเนื้อความ ในตั๋วเงินนั้น”

มาตรา 914 “บุคคลผู้สั่งจ่ายหรือสลักหลังตั๋วแลกเงินย่อมเป็นอันสัญญาว่า เมื่อตัวนั้นได้นํายื่น โดยซอบแล้วจะมีผู้รับรองและใช้เงินตาม เนื้อความแห่งตั๋ว ถ้าและตั๋วแลกเงินนั้นเขาไม่เชื่อถือโดยไม่ยอมรับรองก็ดี หรือไม่ยอมจ่ายเงินก็ดี ผู้สั่งจ่ายหรือผู้สลักหลังก็จะใช้เงินแก่ผู้ทรง หรือแก่ผู้สลักหลังคนหลังซึ่งต้องถูกบังคับให้ใช้เงิน ตามตั๋วนั้น ถ้าหากว่าได้ทําถูกต้องตามวิธีการในข้อไม่รับรองหรือไม่จ่ายเงินนั้นแล้ว”

มาตรา 939 วรรคสามเละวรรคสี่ “อนึ่งเพียงเเต่ลงลายมือชื่อของผู้รับอาวัลในด้านหน้าแห่งตั๋วเงิน ท่านก็จัดว่าเป็นคํารับอาวัลแล้ว เว้นแต่ในกรณีที่เป็นลายมือชื่อของผู้จ่ายหรือผู้สั่งจ่าย

ในคํารับอาวัลต้องระบุว่ารับประกันผู้ใด หากมิได้ระบุ ท่านให้ถือว่ารับประกันผู้สั่งจ่าย” มาตรา 940 วรรคหนึ่ง “ผู้รับอาวัลย่อมต้องผูกพันเป็นอย่างเดียวกันกับบุคคลซึ่งตนประกัน”

วินิจฉัย

ตามอุทาหรณ์ การที่มั่นออกตั๋วแลกเงินสั่งให้แม้นเป็นผู้จ่ายเงินให้แก่หมอกหรือผู้ถือ โดยมีมิ่งและแม้น ต่างได้ลงลายมือชื่อของตนไว้ที่ด้านหน้าตั๋วแลกเงินนั้น แม้ว่าแม้นจะได้ลงแต่ลายมือชื่อของตนแต่เพียงอย่างเดียว ตามกฎหมายถือว่าแม้นเป็นผู้ซึ่งได้รับรองตั๋วแลกเงินนั้นแล้ว ดังนั้นเมื่อถึงกําหนดในการใช้เงินตามตั๋วและหมอก ได้นําตั๋วแลกเงินไปยื่นให้แม้นใช้เงินแต่แม้นไม่ใช้เงินตามตัว แม้นจึงต้องรับผิดในฐานะผู้รับรองตั๋วแลกเงิน ส่วนมั่นและมิ่งจะต้องรับผิดต่อหมอกในฐานะลูกหนี้ตามตั๋วแลกเงินอย่างไรบ้างนั้น แยกวินิจฉัยได้ดังนี้

กรณีของมั่น เมื่อมั่นได้ออกตั๋วแลกเงินเพื่อสั่งให้แม้นจ่ายเงินให้แก่หมอกหรือผู้ถือ และได้ลงลายมือชื่อไว้ด้านหน้าตั๋วแลกเงิน ดังนั้น มั่นจึงต้องรับผิดต่อหมอกในฐานะผู้สั่งจ่ายตามมาตรา 900 วรรคหนึ่ง ประกอบมาตรา 914

กรณีของมิ่ง การที่ยมิ่งซึ่งเป็นบุคคลภายนอกได้แสดงเจตนาผูกพันตนเข้าค้ำประกันการชําระหนี้ โดยเป็นผู้ค้ำประกันแม้นนั้น เมื่อมิ่งได้ลงแต่ลายมือชื่อไว้ที่ด้านหน้าตั๋วแลกเงินแต่เพียงอย่างเดียว โดยไม่ได้ระบุว่า อาวัลผู้ใด ตามกฎหมายให้ถือว่ามิ่งได้ลงลายมือชื่อไว้ในฐานะผู้รับอาวัล และให้ถือว่าเป็นการรับอาวัลมั่นผู้สั่งจ่าย (ตามมาตรา 939 วรรคสามและวรรคสี่ ดังนั้น มิ่งจึงต้องรับผิดต่อหมอกในฐานะผู้รับอาวัลมั่นผู้สั่งจ่าย มิใช่ ในฐานะผู้รับอาวัลแม้น และต้องรับผิดเป็นอย่างเดียวกันกับมั่นตามมาตรา 900 วรรคหนึ่ง ประกอบมาตรา 940 วรรคหนึ่ง

สรุป

มั่นต้องรับผิดต่อหมอกในฐานะผู้สั่งจ่าย ส่วนมิ่งต้องรับผิดต่อหมอกในฐานะผู้รับอาวัลมั่น

ข้อ 3. (ก) การเเก้ไขหรือเพิ่มเติมข้อความในตั๋วเงินจะมีผลทางกฎหมายอย่างไร จงอธิบาย

(ข) ข้อเท็จจริงได้ความว่าเช็คพิพาทมีการแก้ไขจํานวนเงินโดยผู้สลักหลังคนหนึ่ง ซึ่งเป็นการแก้ไขที่เห็นได้อย่างชัดเจน ต่อมาธนาคารผู้จ่ายได้ปฏิเสธการจ่ายเงินตามเช็คนั้นโดยให้เหตุผลว่า เงินในบัญชีของผู้สั่งจ่ายมีไม่พอจ่าย ผู้ทรงโดยชอบด้วยกฎหมายแห่งเช็คนั้นจะสามารถบังคับไล่เบี้ยคู่สัญญาแห่งเช็คนั้นได้เพียงใดหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

(ก) การแก้ไขหรือเพิ่มเติมข้อความในตั๋วเงินจะมีผลทางกฎหมายนั้น จะต้องเป็นการแก้ไขเปลี่ยนแปลง ข้อความในข้อสําคัญ (มาตรา 1007) คือจะต้องเป็นการแก้ไขเปลี่ยนแปลงข้อความซึ่งเป็นสาระสําคัญ ซึ่งเมื่อมีการแก้ไขเปลี่ยนแปลงแล้วจะทําให้ผลของตั๋วเงิน สิทธิและหน้าที่ตลอดจนความรับผิดของคู่สัญญาในตั๋วเงินนั้น เปลี่ยนแปลงไปจากเดิม

การแก้ไขเปลี่ยนแปลงข้อความในข้อสําคัญ เช่น แก้ไขเปลี่ยนแปลงใด ๆ แก่วันที่ลง จํานวนเงิน อันจะพึงใช้ เวลาใช้เงิน สถานที่ใช้เงิน กับทั้งเมื่อตั๋วเงินเขารับรองไว้ทั่วไปไม่เจาะจงสถานที่ใช้เงินไปเติมความ ระบุสถานที่ใช้เงินเข้าโดยที่ผู้รับรองมิได้ ยินยอมด้วย (มาตรา 1007 วรรคสาม) ตาม ป.พ.พ. ได้บัญญัติผลตาม กฎหมายไว้ 2 กรณีคือ

1 กรณีที่มีการแก้ไขเปลี่ยนแปลงเห็นได้ประจักษ์ กล่าวคือ การแก้ไขนั้นมีการแก้ไขไม่แนบเนียน หรือเห็นได้ประจักษ์นั่นเอง โดยมิได้รับความยินยอมจากคู่สัญญาทุกคนในตั๋วเงินนั้น ย่อมเป็นผลให้ตั๋วเงินนั้นเสียไป แต่ยังคงใช้ได้กับคู่สัญญาซึ่งเป็นผู้ทําการแก้ไขเปลี่ยนแปลง หรือผู้ที่ยินยอมด้วยกับการแก้ไขเปลี่ยนแปลง และหรือผู้สลักหลังภายหลังการแก้ไขเปลี่ยนแปลงนั้น (มาตรา 1007 วรรคหนึ่ง)

2 กรณีที่มีการแก้ไขเปลี่ยนแปลงเห็นไม่ประจักษ์ กล่าวคือ การแก้ไขนั้นมีการแก้ไขได้อย่าง แนบเนียน หรือไม่เห็นเป็นประจักษ์ถือว่าตั๋วเงินนั้นไม่เสียไป และตั๋วเงินนั้นตกอยู่ในมือผู้ทรงโดยชอบด้วยกฎหมาย กรณีย่อมเป็นผลให้ผู้ทรงที่ชอบด้วยกฎหมายนั้นสามารถจะถือเอาประโยชน์จากตั๋วเงินนั้น เสมือนว่าตั๋วเงินนั้นมิได้ มีการแก้ไขเปลี่ยนแปลงเลยก็ได้ และจะบังคับการใช้เงินตามเนื้อความเดิมแห่งตั๋วนั้นก็ได้ (มาตรา 1007 วรรคสอง)

(ข) หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1007 “ถ้าข้อความในตั๋วเงินใด หรือในคํารับรองตั๋วเงินรายใด มีผู้แก้ไขเปลี่ยนแปลงใน ข้อสําคัญโดยที่คู่สัญญาทั้งปวงผู้ต้องรับผิดตามตั๋วเงินมิได้ยินยอมด้วยหมดทุกคนไซร้ ท่านว่าตั๋วเงินนั้นก็เป็นอันเสีย เว้นแต่ยังคงใช้ได้ต่อคู่สัญญาซึ่งเป็นผู้ทําการแก้ไขเปลี่ยนแปลงนั้น หรือได้ยินยอมด้วยกับการแก้ไขเปลี่ยนแปลงนั้น กับทั้งผู้สลักหลังในภายหลัง

แต่หากตั๋วเงินใดได้มีผู้แก้ไขเปลี่ยนแปลงในข้อสําคัญ แต่ความเปลี่ยนแปลงนั้นไม่ประจักษ์ และตั๋วเงินนั้นตกอยู่ในมือผู้ทรงโดยชอบด้วยกฎหมายไซร้ ท่านว่าผู้ทรงคนนั้นจะเอาประโยชน์จากตั๋วเงินนั้นก็ได้ เสมือนดังว่ามิได้มีการแก้ไขเปลี่ยนแปลงเลย และจะบังคับการใช้เงินตามเนื้อความแห่งตั๋วนั้นก็ได้

กล่าวโดยเฉพาะ การแก้ไขเปลี่ยนแปลงเช่นจะกล่าวต่อไปนี้ ท่านถือว่าเป็นการแก้ไขเปลี่ยนแปลง ในข้อสําคัญ คือการแก้ไขเปลี่ยนแปลงอย่างใด ๆ แก่วันที่ลง จํานวนเงินอันจะพึงใช้ เวลาใช้เงิน สถานที่ใช้เงิน กับทั้งเมื่อตั๋วเงินเขารับรองไว้ทั่วไปไม่เจาะจงสถานที่ใช้เงิน ไปเติมความระบุสถานที่ใช้เงินเข้าโดยที่ผู้รับรองมิได้ยินยอมด้วย”

วินิจฉัย

ตามอุทาหรณ์ เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่าเช็คพิพาทได้มีการแก้ไขจํานวนเงินโดยผู้สลักหลังคนหนึ่ง ซึ่งเป็นการแก้ไขที่เห็นได้อย่างชัดเจนนั้น ย่อมถือว่าเช็คพิพาทดังกล่าวได้มีการแก้ไขเปลี่ยนแปลงข้อความในข้อสําคัญ โดยที่ผู้เป็นคู่สัญญาซึ่งต้องรับผิดตามตั๋วเงินมิได้ยินยอมด้วยหมดทุกคน และเป็นการแก้ไขเปลี่ยนแปลง ที่เห็นได้ประจักษ์ ดังนั้นย่อมมีผลทําให้ตั๋วเงินนั้นเสียไป เว้นแต่ยังคงใช้ได้กับคู่สัญญาซึ่งเป็นผู้ทําการแก้ไข เปลี่ยนแปลงนั้น หรือได้ยินยอมด้วยกับการแก้ไขเปลี่ยนแปลงนั้น กับทั้งผู้สลักหลังในภายหลังตามมาตรา 1007 วรรคหนึ่งและวรรคสาม

ดังนั้นเมื่อธนาคารผู้จ่ายได้ปฏิเสธการจ่ายเงินตามเช็คนั้น ผู้ทรงโดยชอบด้วยกฎหมายแห่งเช็คนั้น ย่อมมีสิทธิไล่เบี้ยเอากับผู้สลักหลังที่เป็นผู้ เก้ไขจํานวนเงินในเช็คนั้น รวมทั้งผู้ที่ยินยอมด้วยกับการแก้ไขเปลี่ยนแปลง และผู้ที่สลักหลังเช็คพิพาทในภายหลังที่มีการแก้ไขจํานวนเงินนั้น (ถ้ามี) ตามจํานวนเงินที่ได้มีการแก้ไขนั้น

การสอบไล่ภาค 1 ปีการศึกษา 2561

ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 2013 กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด

คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ (คะแนนเต็มข้อละ 25 คะแนน)

ข้อ 1. เอ๋ออกตั๋วแลกเงินสั่งให้โอจ่ายเงินจํานวนหนึ่งให้แก่จ๋า โดยเป็นตั๋วแลกเงินชนิดระบุชื่อให้ใช้เงิน แก่จ๋าหรือผู้ถือ ต่อมาจ๋าได้ทําการสลักหลังเฉพาะตัวระบุชื่อจา แล้วทําการส่งมอบตั๋วแลกเงินนั้น เพื่อชําระหนี้ให้แก่จา ภายหลังจากนั้นจาได้นําตั๋วแลกเงินฉบับนี้สลักหลังเฉพาะให้แก่เท่ง และต่อมา เท่งก็ได้ส่งมอบตั๋วแลกเงินฉบับนี้เพื่อชําระหนี้ให้แก่โทน จากข้อเท็จจริงดังกล่าวข้างต้น ให้วินิจฉัยว่า โทนเป็นผู้ทรงตั๋วแลกเงินฉบับดังกล่าวโดยชอบด้วยกฎหมายหรือไม่ เพราะเหตุใด (อธิบาย พร้อมยกหลักกฎหมายประกอบอย่างชัดเจน)

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 904 “อันผู้ทรงนั้น หมายความว่า บุคคลผู้มีตั๋วเงินไว้ในครอบครองโดยฐานเป็นผู้รับเงิน หรือเป็นผู้รับสลักหลัง ถ้าและเป็นตั๋วเงินสั่งจ่ายให้แก่ผู้ถือ ๆ ก็นับว่าเป็นผู้ทรงเหมือนกัน”

มาตรา 918 “ตั๋วแลกเงินอันสั่งให้ใช้เงินแก่ผู้ถือนั้น ท่านว่าย่อมโอนไปเพียงด้วยส่งมอบให้กัน”

มาตรา 921 “การสลักหลังตั๋วแลกเงินซึ่งสั่งให้ใช้เงินแก่ผู้ถือนั้นย่อมเป็นเพียงประกัน (อาวัล) สําหรับผู้สั่งจ่าย”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่เอ๋ออกตั๋วแลกเงินสั่งให้โอ๋จ่ายเงินโดยระบุชื่อให้ใช้เงินแก่จ๋าหรือผู้ถือนั้น ถือว่าเป็นตั๋วแลกเงินชนิดสั่งจ่ายแก่ผู้ถือ ดังนั้นในการโอนตั๋วแลกเงินฉบับนี้ต่อไป การโอนย่อมสมบูรณ์โดยการ ส่งมอบตั๋วให้แก่กันโดยไม่ต้องสลักหลังใด ๆ ทั้งสิ้น ถ้าการโอนตัวนี้ต่อไปได้มีการสลักหลังในตั๋วนี้ด้วยกฎหมาย ให้ถือว่าการสลักหลังนั้นเป็นเพียงการรับอาวัลผู้สั่งจ่ายเท่านั้น (ตามมาตรา 918 และมาตรา 921)

ข้อเท็จจริงตามอุทาหรณ์ เมื่อมีการโอนตั๋วแลกเงินฉบับนี้ต่อไปนั้น จ๋าสลักหลังระบุชื่อและส่งมอบให้แก่จา และจาสลักหลังและส่งมอบแก่เท่ง และเท่งส่งมอบตัวต่อไปให้แก่โทนนั้น จะเห็นได้ว่าการโอนตั๋วทุกครั้ง มีการส่งมอบตั๋วนั้นให้แก่กัน ดังนั้นการโอนตั๋วแลกเงินดังกล่าวจึงถูกต้องตามกฎหมาย เมื่อโทนเป็นบุคคล ผู้มีตั๋วเงินอยู่ในความครอบครอง และได้รับการโอนตั๋วมาโดยชอบด้วยกฎหมาย โทนจึงเป็นผู้ทรงตั๋วแลกเงิน ดังกล่าวโดยชอบด้วยกฎหมายตามมาตรา 904 ส่วนการที่จ๋าและจาได้ลงลายมือชื่อสลักหลังตั๋วเงินไว้นั้นให้ถือว่า เป็นเพียงผู้รับอาวัลผู้สั่งจ่าย (ตามมาตรา 921)

สรุป โทนเป็นผู้ทรงตั๋วแลกเงินฉบับดังกล่าวโดยชอบด้วยกฎหมาย

ข้อ 2. คมสันสั่งจ่ายเช็คธนาคารกรุงทอง จํากัด จํานวน 500,000 บาท ระบุดอกดินเป็นผู้รับเงินแต่มิได้ขีดฆ่าคําว่า “หรือผู้ถือ” ในเช็คออก แล้วให้กับดอกดินเพื่อชําระหนี้ ต่อมาดอกดินสลักหลังและ ส่งมอบเช็คนั้นชําระราคาสินค้าให้แก่เหลือง เหลืองรับเช็คนั้นไว้โดยสุจริตเพราะเชื่อเครดิตของคมสัน ผู้สั่งจ่าย ดังนี้ หากต่อมาเหลืองยื่นเช็คให้ธนาคารกรุงทอง จํากัด ใช้เงิน แต่ธนาคารกรุงทอง จํากัด ได้ปฏิเสธการจ่ายเงินตามเช็คดังกล่าว โดยให้เหตุผลว่าเงินในบัญชีของคมสันผู้สั่งจ่ายมีไม่พอจ่าย ดังนี้ เหลืองจะใช้สิทธิไล่เบี้ยให้ดอกดินรับผิดใช้เงินตามเช็คนี้ได้หรือไม่ในฐานะใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 900 วรรคหนึ่ง “บุคคลผู้ลงลายมือชื่อของตนในตั๋วเงินย่อมจะต้องรับผิดตามเนื้อความ ในตั๋วเงินนั้น”

มาตรา 918 “ตั๋วแลกเงินอันสั่งให้ใช้เงินแก่ผู้ถือนั้น ท่านว่าย่อมโอนไปเพียงด้วยส่งมอบให้กัน”

มาตรา 921 “การสลักหลังตั๋วแลกเงินซึ่งสั่งให้ใช้เงินแก่ผู้ถือนั้นย่อมเป็นเพียงประกัน (อาวัล) สําหรับผู้สั่งจ่าย”

มาตรา 940 วรรคหนึ่ง “ผู้รับอาวัลย่อมต้องผูกพันเป็นอย่างเดียวกันกับบุคคลซึ่งตนประกัน”

มาตรา 989 วรรคหนึ่ง “บทบัญญัติทั้งหลายในหมวด 2 อันว่าด้วยตั๋วแลกเงินดังจะกล่าวต่อไปนี้ ท่านให้ยกมาบังคับในเรื่องเช็คเพียงเท่าที่ไม่ขัดกับสภาพแห่งตราสารชนิดนี้ คือบทมาตรา 910 914 ถึง 923, 938 ถึง 940”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่คมสันสั่งจ่ายเช็คธนาคารกรุงทอง จํากัด จํานวน 500,000 บาท โดยได้ระบุ ให้ดอกดินเป็นผู้รับเงินแต่มิได้ขีดฆ่าคําว่า “หรือผู้ถือ” ในเช็คออกนั้น ย่อมถือว่าเป็นเช็คชนิดสั่งจ่ายแก่ผู้ถือ ดังนั้น ถ้าจะมีการโอนเช็คฉบับนี้ต่อไป การโอนย่อมสมบูรณ์โดยการส่งมอบเช็คให้แก่กันโดยไม่ต้องสลักหลัง ถ้ามีการสลักหลัง ให้ถือว่าเป็นเพียงการประกัน (อาวัล) ผู้สั่งจ่าย (มาตรา 918 มาตรา 921 ประกอบมาตรา 989 วรรคหนึ่ง)

เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่า ดอกดินได้สลักหลังและส่งมอบเช็คนั้นชําระราคาสินค้าให้แก่เหลืองย่อม ถือว่าการสลักหลังของดอกดินเป็นเพียงการรับอาวัลคมสันผู้สั่งจ่าย และมีผลให้ดอกดินต้องรับผิดเป็นอย่างเดียวกันกับคมสันผู้สั่งจ่าย (มาตรา 940 วรรคหนึ่ง ประกอบมาตรา 989 วรรคหนึ่ง) ดังนั้นหากต่อมาเหลืองได้ ยื่นเช็คให้ธนาคารกรุงทอง จํากัด ใช้เงิน แต่ธนาคารกรุงทอง จํากัด ได้ปฏิเสธการจ่ายเงินตามเช็คดังกล่าว เหลืองย่อมสามารถใช้สิทธิไล่เบี้ยให้ดอกดินรับผิดตามเช็คฉบับนี้ได้ในฐานะผู้รับอาวัลผู้สั่งจ่ายตามมาตรา 900 วรรคหนึ่ง มาตรา 921 มาตรา 940 วรรคหนึ่ง ประกอบมาตรา 989 วรรคหนึ่ง

สรุป เหลืองสามารถใช้สิทธิไล่เบี้ยให้ดอกดินรับผิดตามเช็คนี้ได้ในฐานะเป็นผู้รับอาวัลคมสันผู้สั่งจ่าย

ข้อ 3. นายมั่นนําแหวนเพชรมาเสนอขายแก่นายคงในราคา 300,000 บาท นายคงกําลังจะหาของขวัญวันเกิดให้แก่ภริยาเห็นว่าแหวนเพชรดังกล่าวราคาไม่แพงจึงตกลงซื้อ ในการชําระหนี้ค่าแหวนเพชร นายคงได้ออกเช็คลงวันที่ล่วงหน้าระบุชื่อนายมั่นเป็นผู้รับเงินและขีดฆ่าคําว่า “หรือผู้ถือ” ใน แบบพิมพ์เช็คออกมอบให้แก่นายมั่น ก่อนเช็คถึงกําหนดนายนากลูกจ้างของนายมั่นได้แอบเข้าไปในห้องนอนของนายมั่นลักเช็คดังกล่าวไปแล้วปลอมลายมือชื่อนายมั่นสลักหลังเช็คนําไปแลกเงินสด จากนายสินซึ่งรับแลกเช็คไว้โดยสุจริตและมิได้ประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรง ต่อมานายมั่นทราบว่า เช็คดังกล่าวอยู่ที่นายสินจึงเล่าเรื่องที่เกิดขึ้นให้นายสินทราบและขอเช็คคืน

ให้วินิจฉัยว่า นายสินจะต้องคืนเช็คให้แก่นายมั่นหรือไม่

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 905 “ภายในบังคับแห่งบทบัญญัติมาตรา 1008 บุคคลผู้ได้ตั๋วเงินไว้ในครอบครอง ถ้าแสดงให้ปรากฏสิทธิด้วยการสลักหลังไม่ขาดสาย แม้ถึงว่าการสลักหลังรายที่สุดจะเป็นสลักหลังลอยก็ตาม ท่านให้ถือว่าเป็นผู้ทรงโดยชอบด้วยกฎหมาย เมื่อใดรายการสลักหลังลอยมีสลักหลังรายอื่นตามหลังไปอีก ท่านให้ถือว่า บุคคลผู้ที่ลงลายมือชื่อในการสลักหลังรายที่สุดนั้น เป็นผู้ได้ไปซึ่งตั๋วเงินด้วยการสลักหลังลอย อนึ่งคําสลักหลัง เมื่อขีดฆ่าเสียและห้ามให้ถือเสมือนว่ามีได้มีเลย

ถ้าบุคคลผู้หนึ่งผู้ใดต้องปราศจากตั๋วเงินไปจากครอบครอง ท่านว่าผู้ทรงซึ่งแสดงให้ปรากฏสิทธิ ของตนในตั๋วตามวิธีการดังกล่าวมาในวรรคก่อนนั้น หาจําต้องสละตั๋วเงินไม่ เว้นแต่จะได้มาโดยทุจริต หรือได้มา ด้วยความประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรง

อนึ่งข้อความในวรรคก่อนนี้ให้ใช้บังคับตลอดถึงผู้ทรงตั๋วเงินสั่งจ่ายให้แก่ผู้ถือด้วย”

มาตรา 1008 วรรคหนึ่ง “ภายในบังคับแห่งบทบัญญัติทั้งหลายในประมวลกฎหมายนี้ เมื่อใดลายมือชื่อในตั๋วเงินเป็นลายมือปลอมก็ดี เป็นลายมือชื่อลงไว้โดยที่บุคคลซึ่งอ้างเอาเป็นเจ้าของลายมือชื่อนั้นมิได้ มอบอํานาจให้ลงก็ดี ท่านว่าลายมือชื่อปลอมหรือลงปราศจากอํานาจเช่นนั้นเป็นอันใช้ไม่ได้เลย ใครจะอ้างอิงอาศัย แสวงสิทธิอย่างหนึ่งอย่างใดเพื่อยึดหน่วงตัวเงินไว้ก็ดี เพื่อทําให้ตัวนั้นหลุดพ้นก็ดี หรือเพื่อบังคับการใช้เงินเอาแก่ คู่สัญญาแห่งตั๋วนั้นคนใดคนหนึ่งก็ดี ท่านว่าไม่อาจจะทําได้เป็นอันขาด เว้นแต่คู่สัญญาฝ่ายซึ่งจะพึงถูกยึดหน่วงหรือ ถูกบังคับใช้เงินนั้นจะอยู่ในฐานเป็นผู้ต้องตัดบทมิให้ยกข้อลายมือชื่อปลอม หรือข้อลงลายมือชื่อปราศจากอํานาจนั้น ขึ้นเป็นข้อต่อสู้”

วินิจฉัย

ตามอุทาหรณ์ การที่นายคงได้ออกเช็คสั่งจ่ายแก่นายมั่นโดยระบุชื่อนายมั่นเป็นผู้รับเงินและขีดฆ่า คําว่า “ หรือผู้ถือ” ในแบบพิมพ์เช็คออานั้น ถือว่าเช็คฉบับดังกล่าวเป็นเช็คชนิดสั่งจ่ายระบุชื่อ การที่นายนาก ลูกจ้างของนายมั่นได้แอบลักเช็คดังกล่าวไป แล้วปลอมลายมือชื่อของนายมั่นสลักหลังเช็คให้แก่นายสินไปนั้น ตามมาตรา 1008 วรรคหนึ่ง ให้ถือว่าลายมือชื่อปลอมของนายมั่นนั้นเป็นอันใช้ไม่ได้เลย ถือเสมือนหนึ่งว่านายมั่น ไม่เคยสลักหลังเช็คดังกล่าว ดังนั้นแม้ว่านายสินจะได้รับเช็คไว้โดยสุจริตและมิได้ประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรงก็ตาม ก็ไม่ถือว่านายสินเป็นผู้ทรงเช็คโดยชอบด้วยกฎหมายตามมาตรา 905 วรรคหนึ่งแต่อย่างใด เพราะนายสินได้รับเช็ค มาจากการสลักหลังที่ขาดสาย

และเมื่อนายสินไม่ใช่ผู้ทรงโดยชอบด้วยกฎหมาย ดังนั้นนายสินจะอ้างอิงอาศัยแสวงสิทธิอย่างหนึ่ง อย่างใดเพื่อยึดหน่วงเช็คไว้ย่อมไม่อาจทําเด้เป็นอันขาด นายสินจึงต้องคืนเช็คให้แก่นายมั่นตามมาตรา 905 วรรคหนึ่ง และวรรคสอง ประกอบมาตรา 1008 วรรคหนึ่ง

สรุป นายสินจะต้องคืนเช็คให้แก่นายมั่น

การสอบไล่ภาคฤดูร้อน ปีการศึกษา 2560

ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 2013 กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด

คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ (คะแนนเต็มข้อละ 25 คะแนน)

ข้อ 1 (ก) มะระสั่งจ่ายเช็คชําระหนี้ให้แก่มะกรูด ขีดฆ่าหรือผู้ถือออก ครั้นก่อนถึงวันที่ลงในเช็ค หากมะกรูดต้องการโอนเช็คฉบับนี้ชําระหนี้ให้แก่มะนาวเจ้าหนี้ มะกรูดต้องโอนเช็คฉบับนี้อย่างไร ตามกฎหมายว่าด้วยตั๋วเงิน

(ข) สายฟ้าสั่งจ่ายตั๋วแลกเงินสั่งให้พายุจ่ายเงินให้กับเมฆหมอกหรือผู้ถือ เมฆหมอกสลักหลังลอยตั๋วแลกเงินฉบับนี้ชําระหนี้ให้แก่น้ำค้าง เมื่อถึงวันกําหนดใช้เงินในตั๋วแลกเงิน น้ำค้างนําตั๋วเงินไปให้พายุผู้จ่ายรับรองการจ่ายเงินและจ่ายเงินตามตั๋ว แต่ถูกปฏิเสธการรับรองและการจ่ายเงิน โดยพายุอ้างว่า น้ำค้างไม่ใช่ผู้ทรงโดยชอบเพราะได้ทําการโอนผิดวิธี ดังนี้ ข้ออ้างของพายุ ฟังขึ้นหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคำตอบ

(ก) หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 917 วรรคหนึ่ง “อันตั๋วแลกเงินทุกฉบับ ถึงแม้ว่าจะมิใช่สั่งจ่ายให้แก่บุคคลเพื่อเขาสั่ง ก็ตาม “ท่านว่าย่อมโอนให้กันได้ด้วยสลักหลังและส่งมอบ”

มาตรา 919 “คําสลักหลังนั้นต้องเขียนลงในตั๋วแลกเงินหรือใบประจําต่อ และต้องลงลายมือชื่อ ผู้สลักหลัง

การสลักหลังย่อมสมบูรณ์แม้ทั้งมิได้ระบุชื่อผู้รับประโยชน์ไว้ด้วย หรือแม้ผู้สลักหลังจะมิได้ กระทําไรยิ่งไปกว่าลงลายมือชื่อของตนที่ด้านหลังตั๋วแลกเงินหรือที่ใบประจําต่อ ก็ย่อมฟังเป็นสมบูรณ์ดุจกัน การสลักหลังเช่นนี้ท่านเรียกว่า “สลักหลังลอย”

มาตรา 989 วรรคหนึ่ง “บทบัญญัติทั้งหลายในหมวด 2 อันว่าด้วยตั๋วแลกเงินดังจะกล่าวต่อไปนี้ ท่านให้ “มาบังคับในเรื่องเช็คเพียงเท่าที่ไม่ขัดกับสภาพแห่งตราสารชนิดนี้ คือบทมาตรา 910, 914 ถึง 923”

ตามอุทาหรณ์ การที่มะระสั่งจ่ายเช็คชําระหนี้ให้มะกรูด และขีดฆ่าหรือผู้ถือออกนั้น ถือว่า เช็คฉบับ ดังกล่าวเป็นเช็คชนิดสั่งจ่ายระบุชื่อ ดังนั้น หากมะกรูดต้องการโอนเช็คฉบับนี้ชําระหนี้ให้แก่มะนาวเจ้าหนี้ มะกรูด มะต้องโอนเช็คฉบับนี้ตามมาตรา 917 วรรคหนึ่ง มาตรา 919 วรรคสอง ประกอบมาตรา 989 วรรคหนึ่ง กล่าวคือมะกรูดจะต้องโอนโดยการสลักหลังและส่งมอบ (มาตรา 917 วรรคหนึ่ง) โดยมะกรูดจะต้องลงลายมือชื่อ ของตนในเร็คและระบุชื่อของมะนาวผู้รับโอน หรือมะกรูดอาจจะลงแต่ลายมือชื่อของตนไว้ที่ด้านหลังเช็คโดยไม่ระบุชื่อ ของมะนาวซึ่งเรียกว่าสลักหลังลอยก็ได้ (ตามมาตรา 919 ประกอบมาตรา 939 วรรคหนึ่ง) แล้วส่งมอบเช็คนั้นให้แก่ มะนาว ซึ่งถ้ามะกรูดปฏิบัติตามวิธีการดังกล่าว การโอนเช็คของมะกรูดก็จะเป็นการโอนที่ถูกต้องตามกฎหมายตั๋วเงิน มาก

(ข) หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ รองนายกอง

มาตรา 918 “ตั๋วแลกเงินอันสั่งให้ใช้เงินแก่ผู้ถือนั้น ท่านว่าย่อม โอนไปเพียงด้วยส่งมอบให้กัน”

มาตรา 904 “อันผู้ทรงนั้น หมายความว่า บุคคลผู้มีตั๋วเงินไว้ในครอบครองโดยฐานเป็นผู้รับเงิน หรือเป็นผู้รับสลักหลัง ถ้าและเป็นตั๋วเงินสั่งจ่ายให้แก่ผู้ถือ ๆ ก็นับว่าเป็นผู้ทรงเหมือนกัน”

มาตรา 905 “ภายในบังคับแห่งบทบัญญัติมาตรา 1008 บุคคลผู้ได้ตั๋วเงินไว้ในครอบครอง ถ้าแสดงให้ปรากฏสิทธิด้วยการสลักหลังไม่ขาดสาย แม้ถึงว่าการสลักหลังรายที่สุดจะเป็นสลักลอยก็ตาม ให้ถือว่าเป็นผู้ทรงโดยชอบด้วยกฎหมาย เมื่อใดรายการสลักหลังลอยมีสลักหลังรายอื่นตามหลังไปอีก ท่านให้ถือว่าบุคคล ผู้มีลงลายมือชื่อในการสลักหลังรายที่สุดนั้น เป็นผู้ได้ไปซึ่งตั๋วเงินด้วยการสลักหลังลอย อนึ่งคําสลักหลังเมื่อขีดฆ่าเสีย และห้ามให้ถือเสมือนว่ามิได้มีเลย…”

วินิจฉัย

ตามอุทาหรณ์ การที่สายฟ้าสั่งจ่ายตั๋วแลกเงินสั่งให้พายุจ่ายเงินให้กับเมฆหมอกหรือผู้ถือนั้น ถือว่าเป็นตั๋วแลกเงินชนิดสั่งจ่ายแก่ผู้ถือ ซึ่งการโอนตั๋วแลกเงินชนิดนี้ย่อมสมบูรณ์โดยการส่งมอบไม่ต้องมีการ สลักหลังแต่อย่างใด (มาตรา 918) ดังนั้น การที่เมฆหมอกสลักหลังลอยตั๋วแลกเงินฉบับนี้และส่งมอบชําระหนี้ ให้แก่น้ำค้างนั้น การโอนย่อมสมบูรณ์ตามกฎหมาย

เมื่อตั๋วแลกเงินถึงกําหนดและน้ำค้างนําตั๋วเงินไปให้พายุผู้จ่ายรับรองการจ่ายเงินและจ่ายเงิน ตามตั๋ว แต่พายุปฏิเสธการรับรองและการจ่ายเงิน โดยอ้างว่า น้ำค้างไม่ใช่ผู้ทรงโดยชอบด้วยกฎหมายเพราะได้ ทําการโอนผิดวิธีนั้น ข้ออ้างของพายุย่อมฟังไม่ขึ้น เพราะการโอนตัวของเมฆหมอกนั้นถูกต้องตามวิธีการโอนตั๋วเงิน ตามมาตรา 918 และน้ำค้างเป็นผู้ทรงในฐานะผู้ถือตามมาตรา 904 และแม้ว่าการโอนจะมีการสลักหลังด้วยก็ตาม ก็ไม่มีผลต่อการพิสูจน์ให้ปรากฏสิทธิว่าการสลักหลังไม่ขาดสาย เพราะการพิสูจน์ให้ปรากฏสิทธิด้วยการสลักหลัง ที่ไม่ขาดสายตามมาตรา 905 นั้น จะใช้กับตั๋วเงินชนิดสั่งจ่ายระบุชื่อเท่านั้น

สรุป

(ก) มะกรูดจะต้องโอนเช็คฉบับนี้โดยการสลักหลังและส่งมอบ

(ข) ข้ออ้างของพายุฟังไม่ขึ้น

ข้อ 2. (ก) การรับรองตั๋วแลกเงินมีกี่แบบ อะไรบ้าง จงอธิบายพร้อมหลักกฎหมาย

(ข) การอาวัลตั๋วเงินโดยการแสดงเจตนาตามมาตรา 940 แตกต่างจากการค้ำประกันในสัญญา เรื่องอื่นอย่างไร จงอธิบายพร้อมยกตัวอย่างประกอบ

ธงคําตอบ

(ก) “การรับรองตั๋วแลกเงิน” คือ การที่ “ผู้จ่าย” ได้ลงลายมือชื่อของตนในตั๋วแลกเงินเพื่อ ผูกพันตนเองในอันที่จะรับผิดชอบจ่ายเงินตามคําสั่งของผู้สั่งจ่ายให้แก่ผู้ทรง (หรือผู้รับเงิน) ตามจํานวนเงินที่ได้ ให้คํารับรองไว้

การรับรองตั๋วแลกเงิน มี 2 แบบ ได้แก่ การรับรองตลอดไป และการรับรองเบี่ยงบ่าย (ป.พ.พ. มาตรา 935)

1 การรับรองตลอดไป คือ การที่ผู้จ่ายรับรองว่าจะจ่ายเงินให้กับผู้ทรงโดยไม่มีการแก้แย้ง คําสั่งของผู้สั่งจ่ายแต่อย่างใด เช่น ผู้สั่งจ่ายให้ผู้จ่ายจ่ายเงินแก่ผู้ทรง 10,000 บาท เมื่อผู้ทรงนําตั๋วเงินไปยื่นให้ผู้จ่าย รับรอง ผู้จ่ายก็รับรองว่าจะจ่ายเงินให้แก่ผู้ทรง 10,000 บาท โดยไม่มีเงื่อนไขใด ๆ ทั้งสิ้น เป็นต้น

2. การรับรองเบี่ยงบ่าย คือ การที่ผู้จ่ายรับรองกับผู้ทรงว่าจะจ่ายเงินให้แต่มีการแก้แย้ง คําสังของผู้สั่งจ่ายอย่างใดอย่างหนึ่ง ทําให้ตั๋วเงินมีผลผิดแผกไปจากที่ผู้สั่งจ่ายเขียนสั่งไว้ ได้แก่

1) รับรองโดยมีเงื่อนไข เช่น รับรองว่าจะจ่ายเงินเมื่อถึงกําหนดผู้จ่ายมีเงินพอที่จะจ่ายเป็นต้น

2) รับรองแต่เพียงบางส่วน เช่น รับรองว่าจะจ่ายเงินให้เพียงครึ่งหนึ่งของจํานวนเงินในตั๋วเงิน เป็นต้น

(ข) “การอาวัลหรือการรับอาวัลตั๋วแลกเงิน” คือการที่บุคคลภายนอกหรือผู้ที่เป็นคู่สัญญาอยู่แล้ว ในตั๋วแลกเงินนั้น ได้เข้ามารับประกันการใช้เงินทั้งหมดหรือบางส่วนของลูกหนี้ตามตั๋วแลกเงินต่อผู้เป็นเจ้าหนี้ซึ่ง ตั๋วแลกเงินใบหนึ่งนั้นอาจมีผู้รับอาวัลได้หลายคน และผู้รับอาวัลนั้นต้องระบุไว้ด้วยว่ารับประกันผู้ใด ถ้าไม่ระบุไว้ ให้ถือว่าเป็นการรับประกันผู้สั่งจ่าย (ป.พ.พ. มาตรา 938 และมาตรา 939 วรรคสี่)

การอาวัลตั๋วเงินโดยการแสดงเจตนาตามมาตรา 940 จะแตกต่างจากการค้ำประกันในสัญญา เรื่องอื่น ดังนี้คือ

การอาวัลตั๋วเงินนั้น มาตรา 940 วรรคสองบัญญัติว่า “แม้ถึงว่าความรับผิดใช้เงินอันผู้รับอาวัล ได้ประกันอยู่นั้น จะตกเป็นอันใช้ไม่ได้ด้วยเหตุใด ๆ นอกจากเพราะทําผิดแบบระเบียบ ท่านว่าข้อที่สัญญารับอาวัลนั้น ก็ยังคงสมบูรณ์” ซึ่งบทบัญญัติดังกล่าวหมายความว่า ในกรณีที่บุคคลที่ผู้รับอาวัลได้ประกันอยู่นั้นไม่ต้องรับผิด ตามตั๋วเงินไม่ว่าด้วยเหตุใด ๆ อันเป็นข้อต่อสู้ที่ทําให้บุคคลนั้นไม่ต้องรับผิด ผู้รับอาวัลก็ยังคงต้องรับผิดตามตั๋วเงิน เช่น นายดําเข้ามารับอาวัลนายแดงผู้สลักหลังตั๋วเงิน ถ้าปรากฏว่านายแดงเป็นผู้เยาว์และผู้แทนโดยชอบธรรมของ นายแดงได้บอกล้างการลงลายมือชื่อของนายแดงแล้ว ทําให้นายแดงไม่ต้องรับผิดตามตั๋วเงิน ดังนี้นายดําผู้รับอาวัล ก็ยังคงต้องรับผิดตามตั๋วเงินนั้นเช่นเดิม จะยกเอาเหตุดังกล่าวขึ้นอ้างเพื่อให้ตนหลุดพ้นจากความรับผิดด้วยไม่ได้

ส่วนการค้ำประกันในสัญญาเรื่องอื่นนั้น ป.พ.พ. มาตรา 698 ได้บัญญัติไว้ว่า “อันผู้ค้ำประกัน ย่อมหลุดพ้นจากความรับผิดในขณะเมื่อหนี้ของลูกหนี้ระงับสิ้นไปไม่ว่าเพราะเหตุใด ๆ” ตัวอย่างเช่น ก. กู้เงิน ข. โดยมี ค. เป็นผู้ค้ำประกัน ดังนี้ ถ้าต่อมา ก. ได้ชําระหนี้ให้แก่ ข. ครบถ้วนแล้ว หรือ ข. ได้ปลดหนี้ให้แก่ ก. ถูกต้อง ตามกฎหมายแล้ว หนี้ของ ก. ก็เป็นอันระงับสิ้นไป และเมื่อหนี้เงินกู้ยืมอันเป็นหนี้ประธานระงับสิ้นไป หนี้ตาม สัญญาค้ำประกันซึ่งเป็นหนี้อุปกรณ์ก็จะระงับสิ้นไป ทําให้ ค. ผู้ค้ำประกันเป็นอันหลุดพ้นจากความรับผิดไปด้วย

ข้อ 3. นายมกราคมได้ทําการขโมยเช็คของนายกุมภาพันธ์มาและลงลายมือชื่อปลอมเป็นชื่อนายกุมภาพันธ์ในช่องผู้สั่งจ่าย และได้เขียนเช็คสั่งจ่ายให้แก่นายมีนาคม โดยมิได้ขีดชาคําว่า “หรือผู้ถือ” ในเช็คออก ต่อมานายมีนาคมได้สลักหลังและส่งมอบเช็คฉบับนี้ให้แก่นายเมษายน ต่อมาเมื่อเช็คถึงกําหนดตามวันที่ลงในเช็ค นายเมษายนซึ่งเป็นผู้ทรงโดยชอบด้วยกฎหมาย ได้นํา เช็คฉบับนี้ไปขึ้นเงินกับธนาคาร แต่ธนาคารปฏิเสธการจ่ายเงิน เนื่องจากได้รับแจ้งจากนายกุมภาพันธ์ ให้ธนาคารระงับการจ่ายเงินตามเช็ค เนื่องจากเช็คหาย

ดังนี้ ให้ท่านพิจารณาว่า นายมีนาคมต้องรับผิดและชดใช้เงินให้แก่นายเมษายนหรือไม่ เพราะเหตุใด (อธิบายให้ชัดเจนพร้อมยกหลักกฎหมายประกอบ)

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 900 วรรคหนึ่ง “บุคคลผู้ลงลายมือชื่อของตนในตั๋วเงินย่อมจะต้องรับผิดตามเนื้อความ ในตั๋วเงินนั้น”

มาตรา 918 “ตั๋วแลกเงินอันสั่งให้ใช้เงินแก่ผู้ถือนั้น ท่านว่าย่อม โอนไปเพียงด้วยส่งมอบให้กัน”

มาตรา 921 “การสลักหลังตั๋วแลกเงินซึ่งสั่งให้ใช้เงินแก่ผู้ถือนั้นย่อมเป็นเพียงประกัน (อาวัล) สําหรับผู้สั่งจ่าย”

มาตรา 989 วรรคหนึ่ง “บทบัญญัติทั้งหลายในหมวด 2 อันว่าด้วยตั๋วแลกเงินดังจะกล่าวต่อไปนี้ ท่านให้ยกมาบังคับในเรื่องเช็คเพียงเท่าที่ไม่ขัดกับสภาพแห่งตราสารชนิดนี้ คือบทมาตรา 914 ถึง 923, 938 ถึง 940”

มาตรา 1006 “การที่ลายมือชื่ออันหนึ่งในตั๋วเงินเป็นลายมือปลอมย่อมไม่กระทบกระทั่งถึง ความสมบูรณ์แห่งลายมือชื่ออื่น ๆ ในตั๋วเงินนั้น”

มาตรา 1008 “ภายในบังคับแห่งบทบัญญัติทั้งหลายในประมวลกฎหมายนี้ เมื่อใดลายมือชื่อ ในตั๋วเงินเป็นลายมือปลอมก็ดี เป็นลายมือชื่อลงไว้โดยที่บุคคลซึ่งอ้างเอาเป็นเจ้าของลายมือชื่อนั้นมิได้มอบอํานาจ ให้ลงก็ดี ท่านว่าลายมือชื่อปลอมหรือลงปราศจากอํานาจเช่นนั้นเป็นอันใช้ไม่ได้เลย ใครจะอ้างอิงอาศัยแสวงสิทธิ อย่างหนึ่งอย่างใดเพื่อยึดหน่วงตั๋วเงินไว้ก็ดี เพื่อทําให้ตั๋วนั้นหลุดพ้นก็ดี หรือเพื่อบังคับการใช้เงินเอาแก่คู่สัญญา แห่งตัวนั้นคนใดคนหนึ่งก็ดี ท่านว่าไม่อาจจะทําได้เป็นอันขาด”

กรณีตามอุทาหรณ์ เป็นเรื่องของการลงลายมือชื่อปลอมในตัวเงินตามมาตรา 1008 เมื่อ เช็คพิพาทเป็นเช็คที่ผู้สั่งจ่ายสั่งจ่ายแก่นายมีนาคมหรือผู้ถือ ย่อมถือว่าเป็นเช็คชนิดสั่งจ่ายแก่ผู้ถือ ดังนั้น ถ้าจะมีการโอนเช็คฉบับนี้ต่อไป การโอนย่อมสมบูรณ์โดยการส่งมอบเช็คให้แก่กันโดยไม่ต้องสลักหลัง ถ้ามีการสลักหลัง ให้ถือว่าเป็นเพียงการอาวัลผู้สั่งจ่าย (มาตรา 918 มาตรา 921 ประกอบมาตรา 989 วรรคหนึ่ง) ดังนั้น เมื่อมี การสลักหลังมอบเช็คพิพาทให้แก่นายเมษายน จึงถือว่านายมีนาคมซึ่งได้ลงลายมือชื่อในเช็คต้องรับผิดตามเช็ค ในฐานะผู้รับอาวัลผู้สั่งจ่าย (มาตรา 900 วรรคหนึ่ง มาตรา 921 ประกอบมาตรา 989 วรรคหนึ่ง)

และแม้ว่าตามข้อเท็จจริงจะปรากฏว่า ลายมือชื่อของนายกุมภาพันธ์จะเป็นลายมือปลอม และลายมือปลอมของนายกุมภาพันธ์จะตกเป็นอันใช้ไม่ได้ตามมาตรา 1008 ก็ไม่กระทบกระทั่งถึงความสมบูรณ์ของ ลายมือชื่อของนายมีนาคมที่ได้ลงไว้ในเช็คนั้น (มาตรา 1006) ดังนั้น เมื่อนายเมษายนนําเช็คพิพาทฉบับดังกล่าว ไปขึ้นเงินไม่ได้ เพราะทางธนาคารแจ้งว่าเช็คฉบับนี้ถูกระงับการจ่ายจากนายกุมภาพันธ์ผู้สั่งจ่าย นายมีนาคมจึงยังคง ต้องรับผิดใช้เงินให้แก่นายเมษายน แม้ชื่อนายกุมภาพันธ์ผู้สั่งจ่ายจะเป็นลายมือปลอมก็ตาม (คําพิพากษาฎีกาที่ 918/2522)

สรุป นายมีนาคมต้องรับผิดใช้เงินให้แก่นายเมษายน แม้ชื่อของนายกุมภาพันธ์ผู้สั่งจ่ายจะเป็นลายมือชื่อปลอมก็ตาม

การสอบไล่ภาค 2 ปีการศึกษา 2560

ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 2013 กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด

คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ (คะแนนเต็มข้อละ 25 คะแนน)

ข้อ 1. (ก) ให้นักศึกษาอธิบายถึงหลักเกณฑ์ทางกฎหมายของการเป็น “ผู้ทรงตั๋วเงินโดยชอบด้วยกฎหมาย” มาให้เข้าใจ

(ข) นายสาทรสั่งจ่ายเช็คฉบับหนึ่ง ระบุชื่อนายแสนแสบเป็นผู้รับเงิน พร้อมทั้งขีดฆ่าคําว่าหรือผู้ถือในเช็คออก แล้วส่งมอบชําระหนี้ให้แก่นายแสนแสบ ต่อมานายแสนแสบนําเช็คนั้น ไปสลักหลังลอยชําระหนี้ให้แก่นางสาวจอมทอง ต่อมานางสาวจอมทองได้ส่งมอบเช็คนั้น ชําระหนี้ให้แก่นางสาวสายไหม หลังจากนั้นนางสาวสายไหมเกิดความสงสัยว่าตนเป็นผู้มีสิทธิ ในเช็คนี้โดยชอบหรือไม่ จึงมาปรึกษานายนครไทย ซึ่งนายนครไทยบอกกับนางสาวสายไหมว่า นางสาวสายไหมมิใช่ผู้มีสิทธิในเช็คฉบับนี้ เนื่องจากมีการโอนเช็คมาโดยไม่ถูกต้องตามกฎหมาย

ดังนี้ คําแนะนําของนายนครไทยที่ให้กับนางสาวสายไหมนั้นถูกต้องหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

(ก) หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 904 “อันผู้ทรงนั้น หมายความว่า บุคคลผู้มีตั๋วเงินไว้ในครอบครองโดยฐานเป็นผู้รับเงิน หรือเป็นผู้รับสลักหลัง ถ้าและเป็นตั๋วเงินสั่งจ่ายให้แก่ผู้ถือ ๆ ก็นับว่าเป็นผู้ทรงเหมือนกัน”

มาตรา 905 “ภายในบังคับแห่งบทบัญญัติมาตรา 1208 บุคคลผู้ได้ตั๋วเงินไว้ในครอบครอง ถ้าแสดงให้ปรากฏสิทธิด้วยการสลักหลังไม่ขาดสาย แม้ถึงว่าการสลักหลังรายที่สุดจะเป็นสลักลอยก็ตาม ให้ถือว่า เป็นผู้ทรงโดยชอบด้วยกฎหมาย เมื่อใดรายการสลักหลังลอยมีสลักหลังรายอื่นตามหลังไปอีก ท่านให้ถือว่าบุคคล ผู้มีลงลายมือชื่อในการสลักหลังรายที่สุดนั้น เป็นผู้ได้ไปซึ่งตั๋วเงินด้วยการสลักหลังลอย อนึ่งคําสลักหลังเมื่อขีดฆ่าเสีย และห้ามให้ถือเสมือนว่ามิได้มีเลย

ถ้าบุคคลผู้หนึ่งผู้ใดต้องปราศจากตั๋วเงินไปจากครอบครอง ท่านว่าผู้ทรงซึ่งแสดงให้ปรากฏสิทธิ ของตนในตั๋วตามวิธีการดังกล่าวมาในวรรคก่อนนั้น หาจําต้องสละตั๋วเงินไม่ เว้นแต่จะได้มาโดยทุจริตหรือได้มา ด้วยความประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรง

อนึ่งข้อความในวรรคก่อนนี้ให้ใช้บังคับตลอดถึงผู้ทรงตั๋วเงินสั่งจ่ายให้แก่ผู้ถือด้วย”

อธิบาย

จากหลักกฎหมายดังกล่าวข้างต้น ทําให้สามารถสรุปหลักเกณฑ์ของการเป็นผู้ทรงตั๋วเงินโดย ชอบด้วยกฎหมาย ดังนี้คือ

1 เป็นผู้มีตั๋วเงินไว้ในความครอบครอง คือมีการครอบครองหรือยึดถือตั๋วเงินนั้นด้วยเจตนา ยึดถือเพื่อตน

2 ได้ครอบครองตั๋วเงินนั้นในฐานะเป็นผู้รับเงินหรือเป็นผู้รับสลักหลังในกรณีที่เป็นตัวเงิน ชนิดสั่งจ่ายระบุชื่อ หรืออาจครอบครองตั๋วเงินนั้นในฐานะผู้ถือในกรณีที่เป็นตั๋วเงินชนิดสั่งจ่ายให้แก่ผู้ถือ

3 ได้ครอบครองตั๋วเงินนั้นโดยชอบด้วยกฎหมาย และโดยไม่ได้ประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรง เช่น ได้ตั๋วเงินนั้นมาจากผู้สั่งจ่าย (หรือผู้ออกตั๋ว) หรือได้รับโอนตั๋วเงินนั้นมาโดยสุจริต

4 ในกรณีเป็นผู้ครอบครองตั๋วเงินในฐานะผู้รับสลักหลัง (ไม่ว่าจะเป็นผู้รับสลักหลังจากการสลักหลังเฉพาะหรือสลักหลังลอย) จะต้องแสดงให้ปรากฏสิทธิในการสลักหลังทีไม่ขาดสายด้วย คือแสดง ให้เห็นว่าตั๋วเงินนั้นมีการสลักหลังโอนติดต่อกันมาตามลําดับโดยไม่ขาดตอน แม้ว่าการสลักหลังบางรายจะเป็น สลักหลังลอยก็ตาม

(ข) หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 904 “อันผู้ทรงนั้น หมายความว่า บุคคลผู้มีตั๋วเงินไว้ในครอบครองโดยฐานเป็นผู้รับเงิน หรือเป็นผู้รับสลักหลัง ถ้าและเป็นตั๋วเงินสั่งจ่ายให้แก่ผู้ถือ ๆ ก็นับว่าเป็นผู้ทรงเหมือนกัน”

มาตรา 905 วรรคหนึ่ง “ภายในบังคับแห่งบทบัญญัติมาตรา 1008 บุคคลผู้ได้ตั๋วเงินไว้ใน ครอบครอง ถ้าแสดงให้ปรากฏสิทธิด้วยการสลักหลังไม่ขาดสาย แม้ถึงว่าการสลักหลังรายที่สุดจะเป็นสลักหลังลอย ก็ตาม ท่านให้ถือว่าเป็นผู้ทรงโดยชอบด้วยกฎหมาย เมื่อใดรายการสลักหลังลอยมีสลักหลังรายอื่นตามหลังไปอีก ท่านให้ถือว่าบุคคลผู้มีลงลายมือชื่อในการสลักหลังรายที่สุดนั้น เป็นผู้ได้ไปซึ่งตั๋วเงินด้วยการสลักหลังลอย อนึ่ง คําสลักหลังเมื่อขีดฆ่าเสียแล้วท่านให้ถือเสมือนว่ามิได้มีเลย”

มาตรา 917 วรรคหนึ่ง “อันตั๋วแลกเงินทุกฉบับ ถึงแม้ว่าจะมิใช่สั่งจ่ายให้แก่บุคคลเพื่อเขาสั่งก็ตาม ท่านว่าย่อมโอนให้กันได้ด้วยสลักหลังและส่งมอบ”

มาตรา 919 วรรคสอง “การสลักหลังย่อมสมบูรณ์แม้ทั้งมิได้ระบุชื่อผู้รับประโยชน์ไว้ด้วย หรือแม้ผู้สลักหลังจะมิได้กระทําอะไรยิ่งไปกว่าลงลายมือชื่อของตนที่ด้านหลังตั๋วแลกเงินหรือที่ใบประจําต่อ ก็ย่อมฟังเป็นสมบูรณ์ดุจกัน การสลักหลังเช่นนี้ท่านเรียกว่า “สลักหลังลอย”

มาตรา 920 วรรคสอง “ถ้าสลักหลังลอย ผู้ทรงจะปฏิบัติดังกล่าวต่อไปนี้ประการหนึ่งประการใด ก็ได้ คือ

(3) โอนตั๋วเงินนั้นให้ไปแก่บุคคลภายนอกโดยไม่กรอกความลงในที่ว่าง และไม่สลักหลัง อย่างหนึ่งอย่างใด”

มาตรา 989 วรรคหนึ่ง “บทบัญญัติทั้งหลายในหมวด 2 อันว่าด้วยตั๋วแลกเงินดังจะกล่าวต่อไปนี้ ท่านให้ยกมาบังคับในเรื่องเช็คเพียงเท่าที่ไม่ขัดกับสภาพแห่งตราสารชนิดนี้ คือบทมาตรา 914 ถึง 923”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ เมื่อเช็คที่นายสาทรออกให้แก่นายแสนแสบเป็นเช็คชนิดสั่งจ่ายระบุชื่อ (เพราะมีการขีดฆ่าคําว่าหรือผู้ถือในเช็คออก) ดังนั้นถ้านายแสนแสบจะโอนเช็คฉบับนี้ให้แก่นางสาวจอมทอง นายแสนแสบก็จะต้องโอนเช็คโดยการสลักหลังและส่งมอบ ซึ่งการสลักหลังนั้นอาจจะเป็นการสลักหลังเฉพาะ หรือสลักหลังลอยก็ได้ตามมาตรา 917 วรรคหนึ่ง และมาตรา 919 วรรคสอง ประกอบมาตรา 989 วรรคหนึ่ง

และเมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่า นายแสนแสบได้โอนเช็คฉบับนี้ให้แก่นางสาวจอมทองโดยการ สลักหลังลอย ดังนั้นเมื่อนางสาวจอมทองต้องการโอนเช็คฉบับนี้ต่อไปให้แก่นางสาวสายไหม นางสาวจอมทอง ก็สามารถโอนได้โดยการสลักหลังและส่งมอบตามมาตรา 917 วรรคหนึ่ง ประกอบมาตรา 989 วรรคหนึ่ง หรืออาจจะ โอนโดยการส่งมอบเช็คให้แก่นางสาวสายไหมโดยไม่มีการสลักหลังใด ๆ เลยก็ได้ตามมาตรา 920 (3) ประกอบ มาตรา 989 วรรคหนึ่ง และเมื่อปรากฏว่านางสาวจอมทองได้โอนเช็คฉบับนี้ให้แก่นางสาวสายไหมโดยการส่งมอบ ย่อมถือว่านางสาวสายไหมได้รับโอนเช็คมาโดยถูกต้องตามกฎหมาย และให้ถือว่านางสาวสายไหมได้รับโอนเช็ค มาจากการสลักหลังลอยของนายแสนแสบ การสลักหลังโอนเช็คฉบับนี้จึงไม่ขาดสาย นางสาวสายไหมซึ่งครอบครองเช็คฉบับนี้อยู่จึงเป็นผู้ทรงโดยชอบด้วยกฎหมายตามมาตรา 904 และมาตรา 905 วรรคหนึ่ง และย่อมมีสิทธิ ในเช็คฉบับนี้โดยชอบ ดังนั้นคําแนะนําของนายนครไทยที่ว่า นางสาวสายไหมมิใช่ผู้มีสิทธิในเช็คฉบับนี้ เนื่องจาก มีการโอนเช็คมาโดยไม่ถูกต้องตามกฎหมายนั้นจึงไม่ถูกต้อง

สรุป คําแนะนําของนายนครไทยที่ให้กับนางสาวสายไหมนั้นไม่ถูกต้อง

ข้อ 2. (ก) ผู้จ่ายหรือผู้สั่งจ่ายตั๋วเงินสามารถเป็นผู้รับอาวัลตั๋วเป็นได้หรือไม่

(ข) ชะมดสั่งจ่ายเช็คลงวันที่ล่วงหน้าเป็นเช็คให้ใช้เงินในเมืองเดียวกันกับที่ออกเช็ค ลงวันที่ 9 มกราคม 2561 จํานน 1.1 ล้านบาท ระบุชื่อชะม้อย ขีดฆ่าหรือผู้ถือออก ก่อนเช็คถึงกําหนด ชะม้อยได้นําเช็คให้แช่มช้อยอาวัลตน (ชะม้อย) ไว้ด้านหน้าเช็คฉบับดังกล่าวทําอย่างถูกต้อง และชะม้อยได้ทําการสลักหลังส่งมอบเช็คต่อไปอีกให้แก่แฉล้มเพื่อชําระหนี้ แฉล้มรับเช็คไว้ และเดินทางไปต่างประเทศและหลงลืมนําเช็คไปขึ้นเงินจนกระทั่งวันที่ 9 มีนาคม 2561 นึกขึ้นได้จึงรีบนําเช็คไปเรียกเก็บเงินธนาคารตามเช็คแต่ถูกปฏิเสธการจ่ายเพราะเงินในบัญชี มีไม่พอจ่าย แฉล้มทวงถามชะม้อยในฐานะผู้สลักหลัง แต่ชะม้อยต่อสู้ว่าแฉล้มไปเรียกเก็บเงิน ล่าช้าเพราะเช็คต้องยื่นแก่ธนาคารภายในกําหนดหนึ่งเดือนนับแต่วันออกเช็คเป็นความล่าช้า ของแฉล้มเองที่ให้ล่วงพ้น 2 เดือน ตนจึงหลุดพ้นความผิดตามเช็คแฉล้มย่อมสิ้นสิทธิไล่เบี้ย ผู้สลักหลัง แช่มช้อยยกข้ออ้างว่าตนก็ไม่ต้องรับผิดเพราะชะม้อยซึ่งตนอาวัลหรือค้ำประกัน หลุดพ้นความรับผิด การรับอาวัลก็ต้องหลุดพ้นความผิดไปด้วย

ให้นักศึกษาวินิจฉัยว่าข้ออ้างของแช่มช้อยฟังขึ้นหรือไม่ เพราะอะไร (หากข้อเท็จจริงปรากฏว่า แฉล้มติดต่อชะมดผู้สั่งจ่ายไม่ได้)

ธงคําตอบ

(ก) หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณ์ชย์

มาตรา 938 “ตั๋วแลกเงินจะมีผู้ค้ำประกันรับประกันการใช้เงินทั้งจํานวนหรือแต่บางส่วนก็ได้ ซึ่งท่านเรียกว่า “อาวัล”

อันอาวัลนั้นบุคคลภายนอกคนใดคนหนึ่งจะเป็นผู้รับ หรือแม้คู่สัญญาแห่งตั๋วเงินนั้นฝ่ายใด ฝ่ายหนึ่งจะเป็นผู้รับก็ได้”

มาตรา 939 “อันการรับอาวัลย่อมทําให้กันด้วยเขียนลงในตั๋วเงินนั้นเอง หรือที่ใบประจําต่อ

ในการนี้จึงใช้ถ้อยคําสํานวนว่า “ใช้ได้เป็นอาวัล” หรือสํานวนอื่นใดทํานองเดียวกันนั้นและ ลงลายมือชื่อผู้รับอาวัล

อนึ่ง เพียงแต่ลงลายมือชื่อของผู้รับอาวัลในด้านหน้าแห่งตั๋วเงิน ท่านก็จัดว่าเป็นคํารับอาวัล แล้ว เว้นแต่ในกรณีที่เป็นลายมือชื่อของผู้จ่ายหรือผู้สั่งจ่าย

ในคํารับอาวัลต้องระบุว่ารับประกันผู้ใด หากมิได้ระบุ ท่านให้ถือว่ารับประกันผู้สั่งจ่าย”

การอาวัลตัวเงิน คือการค้ำประกันหรือรับประกันการใช้เงินตามตัวเงิน ซึ่งอาจจะเป็นการค้ำประกันทั้งหมดหรือบางส่วนก็ได้ และบุคคลที่จะเข้ามารับอาวัลผู้เป็นคู่สัญญาในตั๋วเงินนั้น อาจเป็นบุคคลภายนอก หรืออาจจะเป็นคู่สัญญาเดิมในตั๋วเงิน เช่น ผู้สั่งจ่าย ผู้จ่าย หรือผู้สลักหลังก็ได้ (มาตรา 938)

แต่อย่างไรก็ตาม ถ้าผู้สั่งจ่ายหรือผู้จ่ายจะเข้ามารับอาวัลคู่สัญญาในตั๋วเงิน ผู้สั่งจ่ายหรือผู้จ่าย จะต้องเขียนข้อความว่า “ใช้ได้เป็นอาวัล” หรือสํานวนอื่นใดที่มีความหมายเดียวกันลงไว้ในตั๋วเงินด้วยและต้อง ระบุไว้ด้วยว่าอาวัลผู้ใด จะลงแต่ลายมือชื่อไว้ที่ด้านหน้าของตัวเงินเพียงอย่างเดียวไม่ได้ (มาตรา 939)

(ข) หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 940 วรรคหนึ่งและวรรคสอง “ผู้รับอาวัลย่อมต้องผูกพันเป็นอย่างเดียวกันกับบุคคล ซึ่งตนประกัน

ถึงแม้ว่าความรับผิดใช้เงินอันผู้รับอาวัลได้ประกันอยู่นั้นจะตกเป็นอันใช้ไม่ได้ด้วยเหตุใด ๆ นอกจากเพราะทําผิดแบบระเบียบ ท่านว่าข้อที่สัญญารับอาวัลนั้นก็ยังคงสมบูรณ์”

990 วรรคหนึ่ง “ผู้ทรงเช็คต้องยืนเช็คแก่ธนาคารเพื่อให้ใช้เงิน คือว่าถ้าเป็นเช็ค ให้ใช้เงินในเมืองเดียวกันกับที่ออกเช็คต้องยื่นภายในเดือนหนึ่งนับแต่วันออกเช็คนั้น ถ้าเป็นเช็คให้ใช้เงินที่อื่น ต้องยื่นภายในสามเดือน ถ้ามิฉะนั้นท่านว่าผู้ทรงสิ้นสิทธิที่จะไล่เบี้ยเอาแก่ผู้สลักหลังทั้งปวง ทั้งเสียสิทธิอันมีต่อ ผู้สั่งจ่ายด้วย เพียงเท่าที่จะเกิดความเสียหายอย่างหนึ่งอย่างใดแก่ผู้สั่งจ่ายเพราะการที่ละเลยเสียไม่ยืนเช็คนั้น”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่ชะมดสั่งจ่ายเช็คลงวันที่ล่วงหน้าเป็นเช็คให้ใช้เงินในเมืองเดียวกันกับ ที่ออกเช็คลงวันที่ 9 มกราคม 2561 จํานวน 1.1 ล้านบาท โดยระบุชื่อชะม้อยและขีดฆ่าหรือผู้ถือออกนั้น เช็คฉบับนี้ ย่อมถือว่าเป็นเช็คชนิดสั่งจ่ายระบุชื่อ ดังนั้น การโอนเช็คฉบับนี้ต่อไปจึงต้องโอนโดยการสลักหลังและส่งมอบ

การที่ชะม้อยได้ทําการสลักหลังและส่งมอบเช็คต่อไปให้แก่เฉล้ม โดยมีแช่มช้อยได้เข้ามารับอาวัลชะม้อยนั้น แช่มช้อยย่อมต้องผูกพันเป็นอย่างเดียวกันกับชะม้อยบุคคลซึ่งตนได้ประกันไว้ตามมาตรา 940 วรรคหนึ่ง และแม้ว่าความรับผิดใช้เงินอันผู้รับอาวัลได้ประกันอยู่นั้นจะตกเป็นอันใช้ไม่ได้ด้วยเหตุใด ๆ นอกจาก เพราะทําผิดแบบระเบียบ ข้อสัญญารับอาวัลของผู้รับอาวัลก็ยังคงสมบูรณ์ตามมาตรา 940 วรรคสอง

ดังนั้น การที่แฉล้มมิเด้นําเช็คดังกล่าวไปยื่นให้ธนาคารใช้เงินภายใน 1 เดือนนับแต่วันออกเช็ค เป็นเหตุให้ชะม้อยผู้สลักหลังหลุดพ้นจากความรับผิด กล่าวคือทําให้แฉล้มสิ้นสิทธิที่จะไล่เบี้ยเอาแก่ขะม้อยตาม มาตรา 990 วรรคหนึ่งนั้น มิใช่เป็นกรณีเพราะทําผิดแบบระเบียบแต่อย่างใด แฉล้มจึงยังสามารถไล่เบี้ยเอาแก่แช่มช้อยผู้รับอาวัลได้ แช่มช้อยจะยกเอาเหตุที่ชะม้อยหลุดพ้นจากความรับผิดเพราะเหตุดังกล่าวขึ้นมาเป็นข้ออ้าง ว่าทําให้ตนในฐานะผู้ค้ำประกันหลุดพ้นจากความรับผิดด้วยไม่ได้ตามมาตรา 940 วรรคหนึ่งและวรรคสอง

สรุป ข้ออ้างของแช่มช้อยฟังไม่ขึ้น

ข้อ 3. (ก) ผู้ทรงเช็คขีดคร่อมต้องทําอย่างไรจึงจะได้รับเงินตามเช็ค

(ข) สุดหล่อเป็นผู้รับเงินตามเช็คที่ธนาคารกรุงสุโขทัยเป็นผู้จ่าย มีเส้นขนานคู่ขีดขวางอยู่ที่มุมซ้ายด้านหน้าของเช็ค เมื่อถึงวันที่ลงในเช็คสุดหล่อนําเช็คไปขอคําแนะนําจากธนาคารกรุงทิพย์ ว่าจะต้องทําอย่างไรจึงจะได้เงินตามเช็ค ธนาคารกรุงทิพย์แนะนําให้สุดหล่อเปิดบัญชีเงินฝากประเภทออมทรัพย์กับธนาคารกรุงทิพย์ และทางธนาคารจะเรียกเก็บเงินตามเช็คจากธนาคารกรุงสุโขทัยแล้วให้สุดหล่อมาเบิกเงิน ออกจากบัญชีในวันหลัง ดังนี้ ให้วินิจฉัยว่าคําแนะนําของธนาคารกรุงทิพย์ถูกต้องตามกฎหมาย หรือไม่

ธงคําตอบ

(ก) ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 994 ได้บัญญัติไว้ว่า

“ถ้าในเช็คมีเส้นขนานคู่ขีดขวางไว้ข้างด้านหน้า กับมีหรือไม่มีคําว่า “และบริษัท” หรือคําย่อ อย่างใด ๆ แห่งข้อความนี้อยู่ในระหว่างเส้นทั้งสองนั้นไซร้ เช็คนั้นชื่อว่าเป็นเช็คขีดคร่อมทั่วไป และจะใช้เงินตาม เช็คนั้นได้แต่เฉพาะให้แก่ธนาคารเท่านั้น

ถ้าในระหว่างเส้นทั้งสองนั้นกรอกชื่อธนาคารอันหนึ่งอันใดลงไว้โดยเฉพาะ เช็คเช่นนั้นชื่อว่า เป็นเช็คขีดคร่อมเฉพาะ และจะใช้เงินตามเช็คนั้นได้เฉพาะให้แก่ธนาคารอันนั้น”

ตามบทบัญญัติดังกล่าว จะเห็นได้ว่า คําว่า “เช็คขีดคร่อม” นั้น หมายถึงเช็คที่มีการขีดเส้น คู่ขนานไว้ที่ด้านหน้าเช็ค ซึ่งแบ่งออกเป็น 2 ชนิด คือ

1 เช็คขีดคร่อมทั่วไป หมายถึง เช็คที่มีเส้นขนานคู่ขีดขวางไว้ด้านหน้า โดยในระหว่าง เส้นคู่ขนานนั้นอาจจะไม่มีข้อความอะไร.ลยหรือมีคําว่า “และบริษัท” หรือคําย่อใด ๆ ก็ได้ เช็คขีดคร่อมทั่วไปนี้ ผู้ทรงเช็คจะนําไปยื่นให้ธนาคารจ่ายเป็นเงินสดไม่ได้ จะต้องนําเช็คไปฝากเข้าบัญชีเงินฝากของผู้ทรงเพื่อให้ธนาคาร ผู้รับฝากเป็นผู้เรียกเก็บเงินตามเช็คจากธนาคารผู้จ่ายแล้วผู้ทรงค่อยไปเบิกเงินในวันหลัง เพราะเช็คชนิดนี้จะใช้เงิน ตามเช็คนั้นได้แต่เฉพาะให้แก่ธนาคารเท่านั้น (ป.พ.พ. มาตรา 994 วรรคหนึ่ง) เพียงแต่ผู้ทรงจะนําเช็คไปเข้าบัญชี ธนาคารใดธนาคารหนึ่งก็ได้

2 เช็คขีดคร่อมเฉพาะ หมายถึง เช็คที่มีเส้นคู่ขนานขีดไว้ที่ด้านหน้าเช็ค และในระหว่าง เส้นคู่ขนานจะมีชื่อของธนาคารใดธนาคารหนึ่งลงไว้โดยเฉพาะ เช็คชนิดนี้จะมีการใช้เงินตามเช็คให้แก่ธนาคารที่ ระบุไว้เท่านั้น (ป.พ.พ. มาตรา 994 วรรคสอง) ดังนั้นผู้ทรงเช็คจะต้องนําเช็คไปเข้าบัญชีกับธนาคารที่ระบุลงไว้ ในเส้นคู่ขนานเท่านั้น เป็นผู้เรียกเก็บเงินตามเช็คจากธนาคารผู้จ่ายแล้วผู้ทรงค่อยไปเบิกเงินในวันหลัง (และจะนําเช็คไปยื่นให้ธนาคารจ่ายเป็นเงินสดไม่ได้เช่นเดียวกัน)

(ข) หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 994 “ถ้าในเช็คมีเส้นขนานคู่ขีดขวางไว้ข้างด้านหน้า กับมีหรือไม่มีคําว่า “และบริษัท หรือคําย่ออย่างใด ๆ แห่งข้อความนี้อยู่ในระหว่างเส้นทั้งสองนั้นไซร้ เช็คนั้นชื่อว่าเป็นเช็คขีดคร่อมทั่วไป และจะใช้เงินตามเช็คนั้นได้แต่เฉพาะให้แก่ธนาคารเท่านั้น

ถ้าในระหว่างเส้นทั้งสองนั้นกรอกชื่อธนาคารอันหนึ่งอันใดลงไว้โดยเฉพาะ เช็คเช่นนั้นชื่อว่า เป็นเช็คขีดคร่อมเฉพาะ และจะใช้เงินตามเช็คนั้นได้เฉพาะให้แก่ธนาคารอันนั้น”

วินิจฉัย

ตามหลัก ป.พ.พ. มาตรา 994 ในกรณีที่เช็คนั้นเป็นเช็คที่มีเส้นขนานคู่ขีดขวางอยู่ที่มุมซ้าย ด้านหน้าของเช็ค ย่อมถือว่าเป็นเช็คขีดคร่อม ซึ่งเช็คขีดคร่อมนั้นถ้าไม่มีชื่อธนาคารใดธนาคารหนึ่งอยู่ในรอยขีดคร่อม ถือว่าเป็นเช็คขีดคร่อมทั่วไป ซึ่งผู้ทรงจะนําเช็คนั้นไปเข้าบัญชีกับธนาคารใดธนาคารหนึ่งก็ได้ แต่ถ้าเป็นเช็คขีดคร่อม เฉพาะ คือเป็นเช็คที่มีชื่อธนาคารใดธนาคารหนึ่งอยู่ในรอยขีดคร่อม ผู้ทรงจะต้องนําเช็คนั้นไปเข้าบัญชีกับธนาคารที่มี ชื่ออยู่ในรอยขีดคร่อมเท่านั้น จะไปเข้าบัญชีกับธนาคารอื่นเพื่อให้ธนาคารอื่นนั้นไปเรียกเก็บเงินกับธนาคารผู้จ่ายไม่ได้

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่สุดหล่อเป็นผู้รับเงินตามเช็คที่ธนาคารกรุงสุโขทัยเป็นผู้จ่าย โดยเช็คนั้น มีเส้นขนานคู่ขีดขวางอยู่ที่มุมซ้ายด้านหน้าของเช็คนั้น ถือว่าเป็นเช็คขีดคร่อมทั่วไป ดังนั้น การที่สุดหล่อนําเช็ค ไปขอคําแนะนําจากธนาคารกรุงทิพย์ว่าจะต้องทําอย่างไรจึงจะได้เงินตามเช็ค และธนาคารกรุงทิพย์ได้แนะนํา ให้สุดหล่อเปิดบัญชีเงินฝากประเภทออมทรัพย์กับธนาคารกรุงทิพย์ และทางธนาคารกรุงทิพย์จะเรียกเก็บเงิน ตามเช็คจากธนาคารกรุงสุโขทัยแล้วให้สุดหล่อมาเบิกเงินออกจากบัญชีในวันหลังนั้น คําแนะนําของธนาคารกรุงทิพย์ จึงถูกต้องตามมาตรา 994

สรุป คําแนะนําของธนาคารกรุงทิพย์ถูกต้องตามกฎหมาย

การสอบไล่ภาค 1 ปีการศึกษา 2560

ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 2013 กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด

คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ (คะแนนเต็มข้อละ 25 คะแนน)

ข้อ 1. (ก) การโอนตั๋วเงินมีหลักเกณฑ์ทางกฎหมายที่สําคัญอย่างไรบ้าง จงอธิบาย

(ข) นางสายไหมสั่งจ่ายเช็คฉบับหนึ่ง โดยทําการระบุชื่อนายจอมทอง เป็นผู้รับเงิน และมิได้ขีดฆ่าคําว่า “หรือผู้ถือ” ในเช็คออก และส่งมอบให้แก่นายจอมทอง เพื่อชําระหนี้ค่าเช่าอาคาร ต่อมานายจอมทองนําเช็คฉบับดังกล่าวมาทําการลงลายมือชื่อสลักหลัง และส่งมอบให้แก่นายบางรัก เพื่อชําระหนี้ค่าสินค้า หากต่อมานายบางรักต้องการจะทําการสลักหลัง และส่งมอบเช็คฉบับดังกล่าวเพื่อชําระหนี้ ตามสัญญากู้ยืมเงินให้แก่นายประเวศ จะสามารถกระทําได้หรือไม่ เพราะเหตุใด จงอธิบาย

ธงคําตอบ

(ก) ตามกฎหมายตั๋วเงินมี 3 ประเภท ได้แก่ ตั๋วแลกเงิน ตั๋วสัญญาใช้เงิน และเช็ค ซึ่งหลักในการ โอนตั๋วเงินนั้น กฎหมายได้บัญญัติไว้ในส่วนที่เกี่ยวกับตั๋วแลกเงินเท่านั้น เพียงแต่ได้กําหนดให้นําหลักในการโอน ตั๋วแลกเงินชนิดสั่งจ่ายระบุชื่อไปใช้กับการโอนตั๋วสัญญาใช้เงินและเช็คด้วย (ตามมาตรา 985 วรรคหนึ่ง และ มาตรา 989 วรรคหนึ่ง) และให้นําหลักในการโอนตั๋วแลกเงินชนิดสั่งให้ใช้เงินแก่ผู้ถือไปใช้กับการโอนเซ็คชนิดสั่งจ่าย แก่ผู้ถือด้วย (ตามมาตรา 989 วรรคหนึ่ง)

สําหรับหลักในการโอนตั๋วแลกเงินนั้น กฎหมายได้กําหนดไว้ดังนี้ คือ

1 ตั๋วแลกเงินชนิดสั่งจ่ายระบุชื่อ

การโอนสามารถกระทําได้โดยการสลักหลังและส่งมอบตาม ป.พ.พ. มาตรา 917 วรรคหนึ่ง ซึ่งบัญญัติว่า “อันตั๋วแลกเงินทุกฉบับ ถึงแม้ว่าจะมิใช่สั่งจ่ายให้แก่บุคคลเพื่อเขาสั่งก็ตาม ท่านว่าย่อมโอนให้กันได้ ด้วยสลักหลังและส่งมอบ”

หมายความว่าตั๋วแลกเงินชนิดสั่งจ่ายระบุชื่อ (ผู้รับเงิน) นั้น ถ้าจะมีการโอนต่อไปให้แก่ บุคคลอื่น การโอนจะมีผลสมบูรณ์ถูกต้องตามกฎหมายก็ต่อเมื่อผู้โอนได้ทําการสลักหลังและส่งมอบตั๋วแลกเงินนั้น ให้แก่ผู้รับโอน (จะโอนโดยการส่งมอบแต่เพียงอย่างเดียวไม่ได้)

“การสลักหลัง” คือ การที่ผู้สลักหลัง (ผู้โอน) ได้เขียนข้อความและลงลายมือชื่อของ ตนไว้ในตั๋วแลกเงิน (หรือใบประจําต่อ) โดยอาจจะเป็นการ “สลักหลังเฉพาะ (ระบุชื่อ)” หรืออาจจะเป็นการ “สลักหลังลอย” ก็ได้ (ป.พ.พ. มาตรา 919)

(1) การสลักหลังเฉพาะ (ระบุชื่อ) หมายถึง การสลักหลังที่ได้มีการระบุชื่อของผู้รับ สลักหลัง (ผู้รับประโยชน์หรือผู้รับโอน) ไว้ในตั๋วแลกเงินด้วย โดยอาจจะกระทําที่ด้านหน้าหรือด้านหลังตัวก็ได้

(2) การสลักหลังลอย หมายถึง การสลักหลังที่ไม่ได้มีการระบุชื่อของผู้รับสลักหลัง (ผู้รับประโยชน์หรือผู้รับโอน) ไว้ เพียงแต่ผู้สลักหลังได้ลงแต่ลายมือชื่อของตนไว้ที่ด้านหลังของตั๋วเงินเท่านั้น (ป.พ.พ. มาตรา 919 วรรคสอง)

อนึ่ง ในการสลักหลังโอนตั๋วแลกเงินนั้น ในกรณีที่เป็นการสลักหลังเฉพาะ (สลักหลัง ระบุชื่อ) ถ้าผู้ทรงจะโอนตั๋วแลกเงินนั้นต่อไปก็สามารถโอนได้แต่จะต้องโอนโดยการสลักหลังและส่งมอบเท่านั้น โดยอาจจะสลักหลังเฉพาะหรือสลักหลังลอยก็ได้ จะโอนโดยการส่งมอบแต่เพียงอย่างเดียวไม่ได้

แต่ถ้าในการสลักหลังโอนตั๋วแลกเงินนั้น เป็นการสลักหลังลอย ดังนี้ผู้ทรงซึ่งได้ ตั๋วแลกเงินนั้นมาจากการสลักหลังลอย ย่อมสามารถโอนตั๋วแลกเงินนั้นต่อไปได้โดยการสลักหลังและส่งมอบหรือ อาจจะโอนตั๋วแลกเงินนั้นต่อไปโดยการส่งมอบแต่เพียงอย่างเดียวก็ได้ (ป.พ.พ. มาตรา 920)

2 ตั๋วแลกเงินชนิดสั่งจ่ายแก่ผู้ถือ

การโอนตั๋วเงินชนิดนี้ย่อมสามารถกระทําได้โดยการส่งมอบแต่เพียงอย่างเดียว ไม่ต้อง มีการสลักหลังตาม ป.พ.พ. มาตรา 918 ซึ่งบัญญัติว่า “ตั๋วแลกเงินอันสั่งให้ใช้เงินแก่ผู้ถือนั้น ท่านว่าย่อมโอนไปเพียง ด้วยส่งมอบให้กัน”

(ข) หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 918 “ตั๋วแลกเงินอันสั่งให้ใช้เงินแก่ผู้ถือนั้น ท่านว่าย่อมโอนไปเพียงด้วยส่งมอบให้กัน”

มาตรา 921 “การสลักหลังตั๋วแลกเงินซึ่งสั่งให้ใช้เงินแก่ผู้ถือนั้นย่อมเป็นเพียงประกัน (อาวัล) สําหรับผู้สั่งจ่าย”

มาตรา 989 วรรคหนึ่ง “บทบัญญัติทั้งหลายในหมวด 2 อันว่าด้วยตั๋วแลกเงินดังจะกล่าว ต่อไปนี้ ท่านให้ยกมาบังคับในเรื่องเช็คเพียงเท่าที่ไม่ขัดกับสภาพแห่งตราสารชนิดนี้ คือบทมาตรา 910. 914 ถึง 923, 938 ถึง 940”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่นางสายไหมสั่งจ่ายเช็คเพื่อชําระหนี้ค่าเช่าอาคารให้แก่นายจอมทอง โดยระบุชื่อนายจอมทอง เป็นผู้รับเงิน แต่มิได้ขีดฆ่าคําว่า “หรือผู้ถือ” ในเช็คออก เช็คฉบับนี้ถือว่าเป็นเช็คชนิด สั่งจ่ายแก่ผู้ถือ ดังนั้น ถ้าจะมีการโอนเช็คฉบับนี้ต่อไป การโอนย่อมสมบูรณ์โดยการส่งมอบเช็คให้แก่กันโดยไม่ต้อง สลักหลัง และถ้ามีการสลักหลังให้ถือว่าเป็นเพียงการประกัน (อาวัล) ผู้สั่งจ่าย (ป.พ.พ. มาตรา 918 มาตรา 921 ประกอบมาตรา 989 วรรคหนึ่ง)

การที่นายจอมทองนําเช็คฉบับดังกล่าวมาทําการลงลายมือชื่อสลักหลังและส่งมอบให้แก่ นายบางรักเพื่อชําระหนี้ค่าสินค้านั้น การโอนเช็คระหว่างนายจอมทองและนายบางรักถือเป็นการโอนเซ็คที่ ชอบด้วยกฎหมาย เพียงแต่การสลักหลังของนายจอมทองนั้น ให้ถือว่าเป็นการอาวัลผู้สั่งจ่ายซึ่งนายจอมทอง จะต้องรับผิดตามเช็คในฐานะผู้รับอาวัลผู้สั่งจ่ายคือนางสายไหม

และเมื่อนายบางรักต้องการจะทําการสลักหลังและส่งมอบเช็คฉบับดังกล่าวเพื่อชําระหนี้ตาม สัญญากู้ยืมเงินให้แก่นายประเวศ นายบางรักย่อมสามารถทําได้ เพียงแต่การสลักหลังของนายบางรักย่อมมีผลทําให้ นายบางรักจะตกเป็นผู้ที่จะต้องรับผิดตามเช็คนั้นในฐานะผู้รับอาวัลผู้สั่งจ่ายคือนางสายไหมด้วย

สรุป นายบางรักสามารถทําการสลักหลังและส่งมอบเช็คฉบับดังกล่าวให้แก่นายประเวศได้

ข้อ 2. (ก) การรับรองตั๋วแลกเงินจะต้องทําอย่างไรถึงจะเป็นการรับรองโดยถูกต้องตามกฎหมาย และการรับรองนั้นมีกี่อย่าง อะไรบ้าง

(ข) การอาวัลตั๋วแลกเงินคืออะไร เกิดขึ้นได้อย่างไรบ้าง ผู้จ่ายเงินตามตั๋วจะเข้ามาเป็นผู้รับอาวัลได้หรือไม่ อย่างไร

ธงคําตอบ

(ก) “การรับรองตั๋วแลกเงิน” คือ การที่ “ผู้จ่าย” ได้ลงลายมือชื่อของตนในตั๋วแลกเงินเพื่อผูกพันตนเองในอันที่จะรับผิดชอบจ่ายเงินตามคําสั่งของผู้สั่งจ่ายให้แก่ผู้ทรง (หรือผู้รับเงิน) ตามจํานวนเงินที่ได้ให้ คํารับรองไว้

สําหรับ “วิธีการรับรองตั๋วแลกเงิน” ที่ถูกต้องตามกฎหมายนั้น ผู้จ่ายจะต้องปฏิบัติตาม แบบหรือวิธีการรับรองตามที่บัญญัติไว้ใน ป.พ.พ. มาตรา 931 ดังนี้ คือ

1 ให้ผู้จ่ายเขียนข้อความว่า “รับรองแล้ว” หรือข้อความอื่นทํานองเดียวกันนั้น และ ลงลายมือชื่อของผู้จ่ายในด้านหน้าแห่งตั๋วแลกเงินนั้น โดยอาจจะลงวันที่รับรองไว้หรือไม่ก็ได้ หรือ

2 ผู้จ่ายลงแต่ลายมือชื่อของตนไว้ในด้านหน้าแห่งตั๋วแลกเงิน โดยไม่เขียนข้อความ ดังกล่าวไว้เลยก็ได้ กฎหมายก็ให้จัดว่าเป็นคํารับรองแล้ว

อนึ่ง ถ้าผู้จ่ายได้ทําการรับรองโดยการลงลายมือชื่อไว้ที่ด้านหลังตั๋วแลกเงินนั้น ย่อมเป็นการรับรองที่ผิดแบบหรือวิธีการที่กฎหมายกําหนด จึงไม่ถือว่าเป็นการรับรองหรือคํารับรองนั้นไม่มีผลนั่นเอง

การรับรองตั๋วแลกเงิน มี 2 ประเภท ได้แก่ การรับรองตลอดไป และการรับรองเบี่ยงบ่าย(ป.พ.พ. มาตรา 935)

1 การรับรองตลอดไป คือ การที่ผู้จ่ายรับรองว่าจะจ่ายเงินให้กับผู้ทรงโดยไม่มีการแก้แย้งคําสั่งของผู้สั่งจ่ายแต่อย่างใด เช่น ผู้สั่งจ่ายให้ผู้จ่ายจ่ายเงินแก่ผู้ทรง 10,000 บาท เมื่อผู้ทรงนําตั๋วเงินไปยื่นให้ผู้จ่ายรับรอง ผู้จ่ายก็รับรองว่าจะจ่ายเงินให้แก่ผู้ทรง 10,000 บาท โดยไม่มีเงื่อนไขใด ๆ ทั้งสิ้น เป็นต้น

2 การรับรองเบี่ยงบ่าย คือ การที่ผู้จ่ายรับรองกับผู้ทรงว่าจะจ่ายเงินให้แต่มีการแก้แย้ง คําสั่งของผู้สั่งจ่ายอย่างใดอย่างหนึ่ง ทําให้ตั๋วเงินมีผลผิดแผกไปจากที่ผู้สั่งจ่ายเขียนสั่งไว้ ได้แก่

1) รับรองโดยมีเงื่อนไข เช่น รับรองว่าจะจ่ายเงินเมื่อถึงกําหนดผู้จ่ายมีเงินพอที่จะจ่าย

เป็นต้น

2) รับรองแต่เพียงบางส่วน เช่น รับรองว่าจะจ่ายเงินให้เพียงครึ่งหนึ่งของจํานวนเงินในตั๋วเงิน เป็นต้น

(ข) “การอาวัลหรือการรับอาวัลตั๋วแลกเงิน” คือการที่บุคคลภายนอกหรือผู้ที่เป็นคู่สัญญาอยู่แล้ว ในตั๋วแลกเงินนั้น ได้เข้ามารับประกันการใช้เงินทั้งหมดหรือบางส่วนของลูกหนี้ตามตั๋วแลกเงินต่อผู้เป็นเจ้าหนี้ซึ่ง ตั๋วแลกเงินใบหนึ่งนั้นอาจมีผู้รับอาวัลได้หลายคน และผู้รับอาวัลนั้นต้องระบุไว้ด้วยว่ารับประกันผู้ใด ถ้าไม่ระบุไว้ ให้ถือว่าเป็นการรับประกันผู้สั่งจ่าย (ป.พ.พ. มาตรา 938 และมาตรา 939 วรรคสี่)

การอาวัลตั๋วแลกเงินนั้น เกิดขึ้นได้ 2 กรณี ได้แก่ การอาวัลตามแบบหรือโดยการแสดงเจตนา และอาวัลโดยผลของกฎหมาย

1 การอาวัลตามแบบหรือโดยการแสดงเจตนา ทําได้โดย

1.1 ผู้รับอาวัลเขียนข้อความลงบนตั๋วแลกเงินหรือใบประจําต่อว่า “ใช้ได้เป็นอาวัล” หรือสํานวนอื่นใดที่มีความหมายทํานองเดียวกันนั้น เช่น “เป็นอาวัลประกันผู้สั่งจ่าย” และลงลายมือชื่อของผู้รับอาวัล ซึ่งการอาวัลในกรณีนี้จะทําที่ด้านหน้าหรือด้านหลังตั๋วแลกเงินก็ได้ (ป.พ.พ. มาตรา 939 วรรคหนึ่ง วรรคสอง และวรรคสี่)

1.2 ผู้รับอาวัลลงแต่ลายมือชื่อไว้ที่ด้านหน้าตั๋วแลกเงินนั้น โดยไม่ต้องเขียนข้อความ ใด ๆ ไว้ก็ให้ถือว่าเป็นการอาวัลแล้ว แต่ทั้งนี้ต้องไม่ใช่ลายมือชื่อของผู้จ่ายหรือผู้สั่งจ่าย (มาตรา 939 วรรคสาม)

2 การอาวัลโดยผลของกฎหมาย เกิดขึ้นได้ในกรณีที่มีการสลักหลังโอนตั๋วแลกเงินชนิด สั่งจ่ายแก่ผู้ถือ ซึ่งตาม ป.พ.พ. มาตรา 921 ได้บัญญัติให้บุคคลที่เข้ามาสลักหลังนั้นเป็นการอาวัลผู้สั่งจ่ายและ ต้องรับผิดเช่นเดียวกันกับผู้สั่งจ่าย

สําหรับผู้จ่ายเงินตามตั๋วแลกเงินนั้น จะเข้ามาเป็นผู้รับอาวัลตั๋วแลกเงินได้ แต่ผู้จ่ายจะต้อง ปฏิบัติตาม 1.1 กล่าวคือ จะต้องเขียนข้อความและลงลายมือชื่อของผู้จ่ายไว้ด้วย จะลงแต่ลายมือชื่อของผู้จ่ายไว้ ที่ด้านหน้าของตั๋วแลกเงินตาม 1.2 ไม่ได้ (ป.พ.พ. มาตรา 938 และมาตรา 939)

ข้อ 3. (ก) ธนาคารผู้มีหน้าที่ใช้เงินตามเช็คจะสามารถปฏิเสธการจ่ายเงินตามเช็คได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

(ข) ในวันที่ 15 ตุลาคม 2560 น้ำสั่งจ่ายเช็คธนาคารริชชี่ จํากัด (มหาชน) สาขาหัวหมาก เขตบางกะปิ กรุงเทพมหานคร ซึ่งตนเป็นลูกค้าอยู่จํานวน 500,000 บาท ลงวันที่ 29 ตุลาคม 2560 ระบุชื่อ สุดสวย เป็นผู้รับเงิน และขีดฆ่าคําว่า “หรือผู้ถือ” ออก แล้วส่งมอบเช็คนั้นชําระหนี้ค่าซื้อ ลิขสิทธิ์งานศิลปกรรมให้แก่สุดสวย ต่อมาเมื่อถึงวันที่ 29 ตุลาคม 2560 สุดสวยก็ยังไม่นําเช็ค ไปยื่นให้ธนาคารริชชี่ฯ ใช้เงิน เนื่องจากมีภารกิจต้องเดินทางไปติดต่อธุรกิจที่ต่างประเทศ เมื่อสุดสวยเดินทางกลับมาจากต่างประเทศวันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2561 จึงได้รีบนําเช็คฉบับ ดังกล่าวไปยื่นให้ธนาคารริชชี่ฯ สาขาเดอะมอลล์บางกะปิ ใช้เงินในวันเดียวกันนั้นทันที เมื่อ ธนาคารริชซี่ฯ ทําการตรวจสอบเงินในบัญชีของน้ำผู้สั่งจ่ายแล้ว ปรากฏว่ามีเงินคงเหลืออยู่ใน บัญชีที่ธนาคารจะสามารถจ่ายได้จํานวน 1,000,000 บาท ต่อจากนั้นธนาคารริชชี่ฯ ได้ทําการ สอบถามไปยังน้ำ เมื่อน้ำทราบเรื่องก็แจ้งให้ธนาคารริชชี่ฯ ระงับการจ่ายเงินตามเช็คฉบับ ดังกล่าวทันที เพราะเห็นว่าเป็นเช็คที่ล่วงเลยเวลาใช้เงินตามเช็คมาเป็นเวลาหลายเดือนแล้ว

ดังนี้ ธนาคารริชชี่ฯ จะสามารถจ่ายเงินตามเช็คฉบับดังกล่าวนี้ให้แก่สุดสวยได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

(ก) โดยหลักแล้ว ธนาคารมีหน้าที่ต้องจ่ายเงินตามเช็คที่ผู้เคยค้ากับธนาคารได้ออกเบิกเงิน แก่ตนเสมอตามสัญญาฝากทรัพย์ในรูปบัญชีเงินฝากกระแสรายวัน (Current Deposit Account) ซึ่ง “ผู้เคยค้า” นั้นหมายถึง “ผู้สั่งจ่ายเช็ค” อันเป็นนิติสัมพันธ์ระหว่างธนาคารกับผู้สั่งจ่ายในฐานะเจ้าหนี้ ขณะที่ธนาคาร มีฐานะเป็นลูกหนี้

แต่อย่างไรก็ตามมีข้อยกเว้นตามมาตรา 991 (1) (2) และ (3) ที่กฎหมายบัญญัติให้ธนาคาร มีสิทธิใช้ดุลพินิจว่าจะจ่ายเงินตามเช็คที่ผู้เคยค้าสั่งจ่ายหรือไม่ก็ได้ กล่าวคือธนาคารอาจจะปฏิเสธไม่จ่ายเงิน ตามเช็คก็ได้ ถ้าเข้ากรณีอย่างใดอย่างหนึ่งดังต่อไปนี้ คือ

(1) กรณีไม่มีเงินในบัญชีของผู้เคยค้า หรือมีแต่ไม่พอจ่ายตามเช็ค แต่หากธนาคารอนุมัติ ให้จ่าย ย่อมถือว่าธนาคารได้อนุญาตให้ผู้สั่งจ่ายเช็คเบิกเงินเกินบัญชี (O/D) และก่อให้เกิดบัญชีเดินสะพัดตามนัย มาตรา 856 ระหว่างธนาคารกับผู้สั่งจ่าย

(2) กรณีผู้ทรงเช็คได้ยื่นเช็คเกิน 6 เดือนนับแต่วันเดือนปีที่ออกเช็ค (วันที่ลงในเช็ค) (3) กรณีที่ได้มีคําบอกกล่าวว่าเช็คนั้นหายหรือถูกลักไป

และถ้าหากเป็นกรณีตามมาตรา 992 (1) (2) และ (3) ธนาคารจะจ่ายเงินตามเช็คไม่ได้เลย เพราะถือว่าอํานาจและหน้าที่ในการใช้เงินตามเช็คของธนาคารได้สิ้นสุดลงแล้ว กรณีดังกล่าวได้แก่

(1) มีคําบอกห้ามมิให้ธนาคารใช้เงินตามเช็คโดยผู้สั่งจ่าย

(2) ธนาคารรู้ว่าผู้สั่งจ่ายเช็คตาย

(3) ธนาคารรู้ว่าศาลได้มีคําสั่งพิทักษ์ทรัพย์ชั่วคราว หรือพิทักษ์ทรัพย์เด็ดขาด หรือคําสั่ง ให้ผู้สั่งจ่ายเป็นคนล้มละลาย หรือได้มีประกาศโฆษณาคําสั่งเช่นนั้น

(ข) หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 990 วรรคหนึ่ง “ผู้ทรงเช็คต้องยืนเช็คแก่ธนาคารเพื่อให้ใช้เงิน คือว่าถ้าเป็นเช็ค ให้ใช้เงินในเมืองเดียวกันกับที่ออกเช็คต้องยื่นภายในเดือนหนึ่งนับแต่วันออกเช็คนั้น ถ้าเป็นเช็คให้ใช้เงินที่อื่น ต้องยื่นภายในสามเดือน ถ้ามิฉะนั้นท่านว่าผู้ทรงสิ้นสิทธิที่จะไล่เบี้ยเอาแก่ผู้สลักหลังทั้งปวง ทั้งเสียสิทธิอันมีต่อ ผู้สั่งจ่ายด้วย เพียงเท่าที่จะเกิดความเสียหายอย่างหนึ่งอย่างใดแก่ผู้สั่งจ่ายเพราะการที่ละเลยเสียไม่ยื่นเช็คนั้น”

มาตรา 992 “หน้าที่และอํานาจของธนาคารซึ่งจะใช้เงินตามเช็คอันเบิกแก่ตนนั้น ท่านว่า เป็นอันสุดสิ้นไปเมื่อกรณีเป็นดังจะกล่าวต่อไปนี้ คือ

(1) มีคําบอกห้ามการใช้เงิน

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่น้ำสั่งจ่ายเช็คธนาคารริชชี่ จํากัด (มหาชน) สาขาหัวหมาก เขตบางกะปิ กรุงเทพมหานคร ลงวันที่ 29 ตุลาคม 2560 โดยระบุชื่อ สุดสวย เป็นผู้รับเงิน และขีดฆ่าคําว่า “หรือผู้ถือ” ออก และส่งมอบเช็คนั้นให้แก่สุดสวยนั้น เมื่อข้อเท็จจริงเป็นกรณีผู้สั่งจ่ายได้สั่งจ่ายเช็คของธนาคารในกรุงเทพมหานคร

เพื่อชําระหนี้ในกรุงเทพมหานคร จึงถือว่าเป็นเช็คที่ออกในเมืองเดียวกัน ดังนั้น ผู้ทรงคือสุดสวยจะต้องนําเช็คนั้น ไปยืนให้ธนาคารฯ จ่ายเงินภายใน 1 เดือนนับแต่วันที่ลงในเช็ค คือภายในวันที่ 30 พฤศจิกายน 2560 มิฉะนั้นแล้ว จะมีผลตามมาตรา 990 วรรคหนึ่ง คือสุดสวยจะสิ้นสิทธิไล่เบี้ยเอาแก่ผู้สลักหลัง และเสียสิทธิอันมีต่อผู้สั่งจ่าย เพียงเท่าที่จะเกิดความเสียหายแก่ผู้สั่งจ่ายเพราะการละเลยเสียไม่ยืนเช็คภายในกําหนดนั้น

แต่ถึงแม้ข้อเท็จจริงจะปรากฏว่า สุดสวยจะได้ยื่นเช็คให้ธนาคารฯ ใช้เงินในวันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2561 ซึ่งเลยระยะเวลา 1 เดือน นับแต่วันที่ลงในเช็คมากว่า 3 เดือนเศษแล้วก็ตาม แต่ก็ถือว่าน้ำยังไม่หลุดพ้นจาก ความรับผิดตามมาตรา 990 วรรคหนึ่ง ทั้งนี้เพราะไม่ปรากฏว่าธนาคารริชชี่ฯ ล้มละลายทําให้น้ำได้รับความเสียหาย แต่อย่างใด

แต่อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าน้ำจะได้หลุดพ้นจากความรับผิดหรือไม่ เมื่อปรากฏว่าน้ำซึ่งเป็นผู้สั่งจ่าย เช็คฉบับดังกล่าวได้แจ้งให้ธนาคารริชชี่ฯ ระงับการจ่ายเงินตามเช็คฉบับนั้น ย่อมถือว่าเป็นกรณีที่ผู้สั่งจ่ายมี คําบอกห้ามการใช้เงินแล้ว ดังนั้น เมื่อธนาคารฯ ทราบแล้ว ธนาคารฯ จะใช้ดุลพินิจจ่ายเงินไม่ได้เพราะถือว่า อํานาจและหน้าที่ในการใช้เงินตามเช็คของธนาคารฯ ได้สิ้นสุดลงแล้วตามมาตรา 992 (1)

สรุป ธนาคารริชชีฯ ไม่สามารถจ่ายเงินตามเช็คฉบับดังกล่าวให้แก่สุดสวยได้