การสอบไล่ภาคฤดูร้อน ปีการศึกษา 2561
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 3002 กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยหุ้นส่วน บริษัทฯ
คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ

ข้อ 1. ในเดือนมกราคม 2562 นายน้ํา นายไม้ และนายฟ้าตกลงร่วมลงทุนจัดตั้งห้างหุ้นส่วนสามัญแห่งหนึ่ง มีวัตถุประสงค์ขายและซ่อมรถมอเตอร์ไซค์ Harley Davidson เพื่อแสงหากําไรแบ่งปันกัน ห้างหุ้นส่วนฯ มีหนี้ค้างชําระค่าเครื่องมือซ่อมมอเตอร์ไซค์แก่นายโตจํานวน 1 ล้านบาท

ต่อมาในเดือนมีนาคม 2562 นายฟ้าได้ลาออกจากการเป็นหุ้นส่วนในห้างหุ้นส่วนสามัญดังกล่าว และต่อมาในเดือนมิถุนายน 2562 นายน้ําและนายฟ้าได้ร่วมลงทุนจัดตั้งห้างหุ้นส่วนสามัญทํากิจการ ขายและซ่อมรถมอเตอร์ไซค์ Harley Davidson อีกแห่งหนึ่ง บริเวณใกล้ ๆ กับห้างหุ้นส่วนเดิม ได้รับเงินกําไร 4 ล้านบาท และห้างหุ้นส่วนซึ่งจัดตั้งขึ้นใหม่ดังกล่าวเป็นเจ้าหนี้ตามสัญญาจ้างซ่อมรถ ของนายโต เป็นหนี้จํานวน 1 แสนบาท โดยสัญญาจ้างดังกล่าวนายฟ้าและนายโตเป็นผู้ลงลายมือชื่อ ในฐานะคู่สัญญา

ให้ท่านวินิจฉัยว่า นายน้ำ นายฟ้า นายไม้ และนายโต มีสิทธิเรียกร้องตามประมวลกฎหมายแพ่ง และพาณิชย์ว่าด้วยหุ้นส่วนบริษัทหรือไม่ อย่างไร เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1025 “อันว่าห้างหุ้นส่วนสามัญนั้น คือห้างหุ้นส่วนประเภทซึ่งผู้เป็นหุ้นส่วนหมดทุกคน ต้องรับผิดร่วมกัน เพื่อหนี้ทั้งปวงของหุ้นส่วนโดยไม่มีจํากัด”

มาตรา 1033 “ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนมิได้ตกลงกันไว้ในกระบวนจัดการห้างหุ้นส่วนไซร้ ท่านว่าผู้เป็น หุ้นส่วนย่อมจัดการห้างหุ้นส่วนนั้นได้ทุกคน…

ในกรณีเช่นนี้ ท่านให้ถือว่าผู้เป็นหุ้นส่วนย่อมเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการทุกคน”

มาตรา 1038 “ห้ามมิให้ผู้เป็นหุ้นส่วนประกอบกิจการอย่างหนึ่งอย่างใดซึ่งมีสภาพดุจเดียวกัน และเป็นการแข่งขันกับกิจการของห้างหุ้นส่วนนั้น ไม่ว่าทําเพื่อประโยชน์ตนหรือประโยชน์ผู้อื่น โดยมิได้รับความ ยินยอมของผู้เป็นหุ้นส่วนคนอื่น ๆ

ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดทําการฝ่าฝืนต่อบทบัญญัติมาตรานี้ไซร้ ผู้เป็นหุ้นส่วนคนอื่น ๆ ชอบที่จะเรียกเอาผลกําไรซึ่งผู้นั้นหาได้ทั้งหมด หรือเรียกเอาค่าสินไหมทดแทนเพื่อการที่ห้างหุ้นส่วนได้รับความเสียหาย
เพราะเหตุนั้น แต่ท่านห้ามมิให้ฟ้องเรียกเมื่อพ้นเวลาปีหนึ่งนับแต่วันทําการฝ่าฝืน”

มาตรา 1049 “ผู้เป็นหุ้นส่วนจะถือเอาสิทธิใด ๆ แก่บุคคลภายนอกในกิจการค้าขายซึ่งไม่ปรากฏ ชื่อของตนนั้นหาได้ไม่”

มาตรา 1050 “การใด ๆ อันผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งได้จัดทําไปในทางที่เป็นธรรมดาการค้าขาย ของห้างหุ้นส่วนนั้น ท่านว่าผู้เป็นหุ้นส่วนหมดทุกคนย่อมมีความผูกพันในการนั้น ๆ ด้วย และจะต้องรับผิดร่วมกัน โดยไม่จํากัดจํานวนในการชําระหนี้ อันได้ก่อให้เกิดขึ้นเพราะจัดการไปเช่นนั้น”

มาตรา 1051 “ผู้เป็นหุ้นส่วนซึ่งออกจากหุ้นส่วนไปแล้วยังคงต้องรับผิดในหนี้ซึ่งห้างหุ้นส่วน ได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่ตนได้ออกจากหุ้นส่วนไป”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ แยกวินิจฉัยได้ดังนี้

1. การที่นายน้ำ นายไม้ และนายฟ้า ตกลงร่วมลงทุนจัดตั้งห้างหุ้นส่วนสามัญโดยมีวัตถุประสงค์ ขายและซ่อมรถมอเตอร์ไซค์ Harley Davidson เพื่อหากําไรมาแบ่งปันกัน และห้างหุ้นส่วนมีหนี้ค้างชําระ ค่าเครื่องมือซ่อมมอเตอร์ไซค์แก่นายโตจํานวน 1 ล้านบาทนั้น หนี้ดังกล่าวถือเป็นหนี้ที่เกิดขึ้นจากการที่หุ้นส่วน ได้จัดทําไปในทางที่เป็นธรรมดาการค้าขายของห้างหุ้นส่วน ดังนั้น ผู้เป็นหุ้นส่วนทุกคน คือ นายน้ํา นายไม้ และ นายฟ้าจึงต้องร่วมกันรับผิดในหนี้ดังกล่าวโดยไม่จํากัดจํานวนตามมาตรา 1025 และมาตรา 1050 และแม้นายฟ้า จะได้ลาออกจากการเป็นหุ้นส่วนในห้างหุ้นส่วนสามัญดังกล่าวแล้ว นายฟ้าก็ยังคงต้องรับผิดในหนี้ดังกล่าว เพราะเป็น หนี้ที่ห้างหุ้นส่วนได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่ตนจะได้ออกจากหุ้นส่วนไปตามมาตรา 1051 ดังนั้น หนี้จํานวน 1 ล้านบาท ดังกล่าวนี้ นายโตในฐานะเจ้าหนี้จึงมีสิทธิเรียกร้องให้นายน้ํา นายไม้ และนายฟ้าร่วมกันรับผิดชําระหนี้แก่ตนได้

2. การที่นายน้ำและนายฟ้าได้ร่วมลงทุนจัดตั้งห้างหุ้นส่วนสามัญขึ้นใหม่อีกแห่งหนึ่งทํากิจการ ขายและซ่อมรถมอเตอร์ไซค์ Harley Davidson และอยู่บริเวณใกล้ ๆ กับห้างหุ้นส่วนเดิมนั้น ประเด็นที่ต้อง วินิจฉัยคือ การกระทําของนายน้ำและนายฟ้าเป็นการกระทําที่ฝ่าฝืนต่อบทบัญญัติมาตรา 1038 วรรคหนึ่งหรือไม่

กรณีของนายน้ำซึ่งเป็นหุ้นส่วนกับนายไม้ในห้างหุ้นส่วนเดิม เมื่อได้เข้ามาเป็นหุ้นส่วนกับนายฟ้าตั้งห้างหุ้นส่วนสามัญขึ้นใหม่ และประกอบกิจการที่สภาพดุจเดียวกันและเป็นการแข่งขันกับกิจการ ของห้างหุ้นส่วนเดิมโดยมิได้รับความยินยอมจากนายไม้นั้น ย่อมถือว่านายน้ํากระทําการฝ่าฝืนต่อบทบัญญัติ มาตรา 1038 วรรคหนึ่งแล้ว เพราะแม้ว่านายน้ําจะมิได้ประกอบกิจการค้าขายแข่งขันกับห้างหุ้นส่วนเดิม โดยตรง แต่การเข้าไปเป็นหุ้นส่วนในห้างหุ้นส่วนใหม่และอยู่ในฐานะหุ้นส่วนผู้จัดการก็ถือว่าเป็นการกระทําเสมือนเป็นการประกอบกิจการค้าขายแข่งขันกับห้างหุ้นส่วนเดิมเช่นเดียวกัน เนื่องจากห้างหุ้นส่วนสามัญนั้น ถ้าไม่มีการตกลงกันว่าจะให้หุ้นส่วนผู้ใดเป็นผู้จัดการ กฎหมายให้ถือว่าหุ้นส่วนทุกคนเป็นผู้จัดการและมีอํานาจ จัดกิจการงานของห้างหุ้นส่วนได้ทุกคน (มาตรา 1033) ดังนั้น กรณีนี้นายไม้ย่อมมีสิทธิตามมาตรา 1038 วรรคสอง คือสามารถเรียกเอาผลกําไรที่นายน้ําหาได้ทั้งหมด หรือเรียกเอาค่าสินไหมทดแทนเพื่อการที่ห้างหุ้นส่วนได้รับ ความเสียหายเพราะการกระทําของนายน้ำได้

ส่วนนายฟ้านั้น เมื่อไม่ได้เป็นหุ้นส่วนกับนายในห้างหุ้นส่วนเดิมเพราะได้ลาออกจากการเป็นหุ้นส่วนแล้วย่อมสามารถประกอบกิจการหรือเข้าไปเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการในห้างหุ้นส่วนอื่นที่ประกอบกิจการค้าขาย แข่งขันกับห้างหุ้นส่วนเดิมได้ ไม่ถือว่าเป็นการฝ่าฝืนต่อบทบัญญัติมาตรา 1038 วรรคหนึ่งแต่อย่างใด

3. การที่ห้างหุ้นส่วนที่นายน้ําและนายฟ้าร่วมกันจัดตั้งขึ้นใหม่เป็นเจ้าหนี้ตามสัญญาจ้างซ่อมรถ ของนายโตจํานวน 1 แสนบาท โดยสัญญาจ้างดังกล่าวมีนายฟ้าและนายโตเป็นผู้ลงลายมือชื่อในฐานะคู่สัญญานั้น เฉพาะนายฟ้าเท่านั้นที่มีสิทธิเรียกร้องเอาจากนายโต ส่วนนายน้ําเมื่อมิได้เป็นคู่สัญญากับนายโตจึงไม่มีสิทธิ
เรียกร้องเอาจากนายโตได้ตามมาตรา 1349

สรุป นายโตมีสิทธิเรียกร้องให้นายน้ํา นายไม้ และนายฟ้า ร่วมกันรับผิดในหนี้ค่าเครื่องมือซ่อม รถมอเตอร์ไซค์จํานวน 1 ล้านบาทได้

นายไม้มีสิทธิเรียกร้องให้นายน้ํารับผิดกรณีที่นายน้ํากระทําการฝ่าฝืนบทบัญญัติมาตรา 1038 วรรคหนึ่งได้

นายฟ้ามีสิทธิเรียกร้องให้นายโตรับผิดในหนี้ตามสัญญาจ้างซ่อมรถจํานวน 1 แสนบาทได้

ข้อ 2. ให้ท่านอธิบายความแตกต่างระหว่าง “หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิด” กับ “หุ้นส่วนจํากัดความรับผิด อย่างน้อย 12 รายการ โดยยกประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยหุ้นส่วนบริษัทประกอบ การอธิบาย

ธงคําตอบ

ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ได้บัญญัติถึงความแตกต่างระหว่าง “หุ้นส่วนไม่จํากัด
ความรับผิด” กับ “หุ้นส่วนจํากัดความรับผิด” ไว้ดังนี้ คือ

1. หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดมีได้ทั้งในห้างหุ้นส่วนสามัญและห้างหุ้นส่วนจํากัด ส่วนหุ้นส่วน จํากัดความรับผิดมีได้เฉพาะในห้างหุ้นส่วนจํากัดเท่านั้น (มาตรา 1025 และมาตรา 1077)

2. หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดจะต้องรับผิดเพื่อหนี้ของห้างหุ้นส่วนโดยไม่จํากัดจํานวน ส่วน หุ้นส่วนจํากัดความรับผิดจะรับผิดเพื่อหนี้ของห้างหุ้นส่วนโดยจํากัดเฉพาะในจํานวนเงินที่ตนรับว่าจะลงหุ้นเท่านั้น
(มาตรา 1077)

3. หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดจะต้องรับผิดในบรรดาหนี้ของห้างหุ้นส่วนโดยไม่จํากัดจํานวน
ไม่ว่าหนี้นั้นจะเกิดขึ้นก่อนหรือภายหลังที่ห้างหุ้นส่วนจํากัดจะได้จดทะเบียน แต่หุ้นส่วนจํากัดความรับผิดจะต้อง
รับผิดโดยไม่จํากัดจํานวนก็แต่เฉพาะในหนี้ของห้างหุ้นส่วนที่เกิดขึ้นก่อนที่ห้างหุ้นส่วนจะได้จดทะเบียนเท่านั้น
(มาตรา 1079)

4. หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดสามารถนําชื่อของตนไปเรียกขานระคนเป็นชื่อห้างหุ้นส่วนได้ เพราะไม่มีกฎหมายบัญญัติห้ามไว้แต่อย่างใด ส่วนหุ้นส่วนจํากัดความรับผิด กฎหมายห้ามมิให้เอาชื่อของตน ไปเรียกขานระคนเป็นชื่อของห้างหุ้นส่วน (มาตรา 1081)

5. หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดสามารถลงหุ้นด้วยเงิน ทรัพย์สิน หรือแรงงานก็ได้ (มาตรา 1026 ประกอบมาตรา 1080) ส่วนหุ้นส่วนจํากัดความรับผิดสามารถลงหุ้นได้เฉพาะเงินหรือทรัพย์สินเท่านั้น จะลงหุ้น ด้วยแรงงานไม่ได้ (มาตรา 1083)

6. หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดนอกจากจะมีสิทธิได้รับส่วนแบ่งผลกําไรที่ห้างหุ้นส่วนทํามาค้า ได้แล้ว ยังมีสิทธิที่จะได้รับเงินปันผลหรือดอกเบี้ยอีกด้วย ส่วนหุ้นส่วนจํากัดความรับผิด กฎหมายได้บัญญัติ ห้ามมิให้แบ่งเงินปันผลหรือดอกเบี้ยแก่ผู้เป็นหุ้นส่วนจํากัดความรับผิด นอกจากผลกําไรที่ห้างหุ้นส่วนทํามาค้าได้ เว้นแต่จะได้ตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่น (มาตรา 1084)

7. หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดอาจจะแสดงตนหรือคุยโม้โอ้อวดให้บุคคลภายนอกทราบว่าตนได้ลงหุ้นไว้มากกว่าจํานวนซึ่งได้จดทะเบียนไว้ได้เพราะกฎหมายไม่ห้าม แต่หุ้นส่วนจํากัดความรับผิดจะแสดงตนหรือคุยโม้โอ้อวดให้บุคคลภายนอกทราบว่าตนได้ลงหุ้นไว้มากกว่าจํานวนซึ่งได้จดทะเบียนไว้ไม่ได้ ถ้ามีการฝ่าฝืน หุ้นส่วนจํากัดความรับผิดคนนั้นก็จะต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอกตามจํานวนที่ตนได้แสดงตนหรือคุยโม้โอ้อวดไว้ด้วย (มาตรา 1085)

8. หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิด มีสิทธิเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการได้ (มาตรา 1087) ส่วนหุ้นส่วน จํากัดความรับผิด กฎหมายห้ามมิให้เป็นหุ้นส่วนผู้จัดการรวมทั้งห้ามสอดเข้าไปเกี่ยวข้องการจัดการงานของ ห้างหุ้นส่วนด้วย (มารตรา 1087 และมาตรา 1088)

9. หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิด จะประกอบกิจการค้าขายแข่งขันกับห้างหุ้นส่วนไม่ได้ หรือ
จะเข้าไปเป็นหุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดในห้างหุ้นส่วนอื่นที่ประกอบกิจการค้าขายแข่งขันกับห้างหุ้นส่วนเดิม ก็ไม่ได้เช่นเดียวกัน (มาตรา 1066 ประกอบมาตรา 1080) ส่วนหุ้นส่วนจํากัดความรับผิด สามารถประกอบกิจการ ค้าขายแข่งขันกับห้างหุ้นส่วนได้ (มาตรา 1090)

10. หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิด ถ้าจะโอนหุ้นของตนให้แก่บุคคลอื่น จะต้องได้รับความยินยอม จากผู้เป็นหุ้นส่วนคนอื่น ๆ ด้วย (มาตรา 1040 ประกอบมาตรา 1080) ส่วนหุ้นส่วนจํากัดความรับผิด สามารถ โอนหุ้นของตนให้แก่บุคคลอื่นได้โดยไม่ต้องได้รับความยินยอมจากผู้เป็นหุ้นส่วนคนอื่น ๆ (มาตรา 1091)

11. ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิดคนใดคนหนึ่งตาย ล้มละลาย หรือตกเป็นคนไร้ความ สามารถ โดยหลักห้างหุ้นส่วนนั้นย่อมเป็นอันเลิกกัน (มาตรา 1055 (5) ประกอบมาตรา 1080) แต่ถ้าผู้เป็น หุ้นส่วนจํากัดความรับผิดคนใดคนหนึ่งตาย ล้มละลาย หรือตกเป็นคนไร้ความสามารถไม่เป็นเหตุให้ห้างหุ้นส่วนนั้น
จะต้องเลิกกัน (มาตรา 1092)

12. เมื่อห้างหุ้นส่วนจํากัดผิดนัดชําระหนี้ เจ้าหนี้ย่อมมีสิทธิฟ้องให้หุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิด คนใดคนหนึ่งชําระหนี้ได้ (มาตรา 1070 ประกอบมาตรา 1080) แต่ถ้าตราบใดที่ห้างหุ้นส่วนจํากัดยังมิได้เลิกกัน แม้ห้างหุ้นส่วนจะผิดนัดชําระหนี้แล้ว เจ้าหนี้ก็ไม่สามารถฟ้องให้หุ้นส่วนจํากัดความรับผิดชําระหนี้ได้ (มาตรา 1095)

ข้อ 3. ให้ท่านอธิบายหลักกฎหมายเกี่ยวกับ “การประชุมใหญ่ผู้ถือหุ้นของบริษัท” ในประเด็นดังต่อไปนี้
โดยยกประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยหุ้นส่วนบริษัทประกอบการอธิบาย
(ก) เรื่อง “วิธีการเรียกประชุม
(ข) เรื่อง “องค์ประชุม
(ค) เรื่อง “การออกเสียงลงคะแนนและการนับคะแนน”

ธงคําตอบ

(ก) เรื่อง “วิธีการเรียกประชุม”

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1175 “คําบอกกล่าวเรียกประชุมใหญ่ให้ลงพิมพ์โฆษณาในหนังสือพิมพ์แห่งท้องที่ อย่างน้อยหนึ่งคราวก่อนวันนัดประชุมไม่น้อยกว่าเจ็ดวัน และส่งทางไปรษณีย์ตอบรับไปยังผู้ถือหุ้นทุกคนที่มีชื่อ ในทะเบียนของบริษัทก่อนวันนัดประชุมไม่น้อยกว่าเจ็ดวัน เว้นแต่เป็นคําบอกกล่าวเรียกประชุมใหญ่เพื่อลงมติพิเศษ ให้กระทําการดังว่านั้นก่อนวันนัดประชุมไม่น้อยกว่าสิบสี่วัน

คําบอกกล่าวเรียกประชุมใหญ่นั้น ให้ระบุสถานที่ วัน เวลา และสภาพแห่งกิจการที่จะได้ประชุม ปรึกษากัน และในกรณีที่เป็นคําบอกกล่าวเรียกประชุมใหญ่เพื่อลงมติพิเศษให้ระบุข้อความที่จะนําเสนอให้ลงมติด้วย” ตามมาตรา 1175 ได้กําหนดวิธีการในการบอกกล่าวเรียกประชุมใหญ่ไว้ดังนี้ คือ

1. จะต้องลงพิมพ์โฆษณาในหนังสือพิมพ์แห่งท้องที่อย่างน้อยหนึ่งคราวก่อนวันนัดประชุมม่น้อยกว่า 7 วัน และ
2. จะต้องส่งคําบอกกล่าวเป็นจดหมายส่งทางไปรษณีย์ตอบรับไปยังผู้ถือหุ้นทุกคนที่มีชื่อ ในสมุดทะเบียนผู้ถือหุ้นของบริษัทก่อนวันนัดประชุมไม่น้อยกว่า 7 วัน

ทั้ง 1. และ 2. นั้น ถ้าเป็นการบอกกล่าวเรียกประชุมเพื่อลงมติพิเศษแล้ว ให้กระทําการดังกล่าว ก่อนวันนัดประชุมไม่น้อยกว่า 14 วัน

3. คําบอกกล่าวเรียกประชุมใหญ่นั้น จะต้องระบุสถานที่ วัน เวลา และสภาพแห่งกิจการที่จะ ประชุมปรึกษากัน และในกรณีที่เป็นคําบอกกล่าวเรียกประชุมใหญ่เพื่อลงมติพิเศษให้ระบุข้อความที่จะนําเสนอ ให้ลงมตินั้นด้วย

(ข) เรื่อง “องค์ประชุม

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1178 “ในการประชุมใหญ่ ถ้าไม่มีผู้ถือหุ้นมาเข้าประชุมรวมกันแทนหุ้นได้ถึงจํานวน หนึ่งในสีแห่งทุนของบริษัทเป็นอย่างน้อยแล้ว ท่านว่าที่ประชุมอันนั้นจะปรึกษากิจการอันใดหาได้ไม่

ตามมาตรา 1178 ได้กําหนดไว้ว่า ในการประชุมใหญ่นั้น จะต้องมีผู้ถือหุ้นมาเข้าประชุมกันแทนหุ้น รวมกันแล้วไม่น้อยกว่า 1 ใน 4 ของทุนของบริษัทจึงจะถือว่าครบองค์ประชุมและสามารถประชุมเพื่อปรึกษา กิจการกันได้ มิฉะนั้นแล้วที่ประชุมอันนั้นก็จะปรึกษากิจการอันใดไม่ได้

(ค) เรื่อง “การออกเสียงลงคะแนนและการนับคะแนน”

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

มาตรา 1182 “ในการลงคะแนนโดยวิธีชูมือนั้น ท่านให้นับว่าผู้ถือหุ้นทุกคนที่มาประชุมเอง หรือมอบฉันทะให้ผู้อื่นมาประชุมแทนมีเสียงหนึ่งเป็นคะแนน แต่ในการลงคะแนนลับ ท่านให้นับว่าผู้ถือหุ้นทุกคน มีคะแนนเสียงเสียงหนึ่งต่อหุ้นหนึ่งที่ตนถือ

มาตรา 1190 “ในการประชุมใหญ่ใด ๆ ข้อมติอันเสนอให้ลงคะแนนท่านให้ตัดสินด้วยวิธีชูมือ เว้นแต่ เมื่อก่อนหรือในเวลาที่แสดงผลแห่งการชูมือนั้น จะได้มีผู้ถือหุ้นสองคนเป็นอย่างน้อยติดใจร้องขอให้ ลงคะแนนลับ”

มาตรา 1193 “ถ้าคะแนนเสียงเท่ากัน จะเป็นการชูมือก็ดี หรือในการลงคะแนนลับก็ดี ให้ผู้เป็น ประธานในที่ประชุมมีคะแนนอีกเสียงหนึ่งเป็นเสียงชี้ขาด”

ในการออกเสียงลงคะแนนและการนับคะแนนนั้น มี 2 วิธี คือ

1. การลงคะแนนโดยเปิดเผยหรือโดยวิธีชูมือ ซึ่งจะนับคะแนนผู้ถือหุ้น 1 คนต่อ 1 เสียง (มาตรา 1182)

2. การลงคะแนนลับ ซึ่งเกิดขึ้นได้เมื่อก่อนหรือในเวลาที่แสดงผลแห่งการชูมือนั้น ได้มีผู้ถือหุ้น 2 คนเป็นอย่างน้อยได้ร้องขอให้ลงคะแนนลับ (มาตรา 1190) และเมื่อมีการลงคะแนนลับการนับคะแนนให้ถือว่า ผู้ถือหุ้นทุกคนมีคะแนน 1 หุ้นต่อ 1 เสียง (มาตรา 1182)

ในการลงคะแนนไม่ว่าจะโดยวิธีที่ 1 หรือวิธีที่ 2 นั้น ในกรณีที่มีคะแนนเสียงเท่ากัน ให้ผู้เป็นประธานในที่ประชุมมีสิทธิออกเสียงได้ 1 เสียงเพื่อเป็นเสียงชี้ขาด (มาตรา 1193)

การสอบไล่ภาค 1 ปีการศึกษา 2565
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 3104 (LAW 3004) พระธรรมนูญศาลยุติธรรม
ข้อแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ

ข้อ 1. โจทก์ฟ้องขอให้ศาลขับไล่จําเลยออกจากที่ดินพิพาทซึ่งมีราคา 300,000 บาท ต่อศาลจังหวัด อุดรธานuต่อมาจําเลยให้การโต้แย้งว่าที่ดินพิพาทเป็นของจําเลยโดยการครอบครองปรปักษ์
ศาลจังหวัดอุดรธานีเห็นว่าคดีดังกล่าวอยู่ในอํานาจของศาลแขวงอุดรธานี จึงมีคําสั่งโอนคดี
ไปยังศาลแขวงอุดรธานี
คําสั่งโอนคดีดังกล่าวของศาลจังหวัดอุดรธานีชอบหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 17 “ศาลแขวงมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดี และมีอํานาจทําการไต่สวน หรือมีคําสั่งใด ซึ่งผู้พิพากษาคนเดียวมีอํานาจตามที่กําหนดไว้ในมาตรา 24 และมาตรา 25 วรรคหนึ่ง”

มาตรา 18 “ภายใต้บังคับมาตรา 19/1 ศาลจังหวัดมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีแพ่งและ คดีอาญาทั้งปวงที่มิได้อยู่ในอํานาจของศาลยุติธรรมอื่น”

มาตรา 19/1 วรรคสอง “ในกรณีที่ขณะยื่นฟ้องคดีนั้นเป็นคดีที่อยู่ในอํานาจศาลแพ่ง ศาลแพ่ง กรุงเทพใต้ ศาลแพ่งตลิ่งชัน ศาลแพ่งธนบุรี ศาลแพ่งพระโขนง ศาลแพ่งมีนบุรี ศาลอาญา ศาลอาญากรุงเทพใต้ ศาลอาญาตลิ่งชัน ศาลอาญาธนบุรี ศาลอาญาพระโขนง ศาลอาญามีนบุรี หรือศาลจังหวัดอยู่แล้ว แม้ต่อมาจะมี พฤติการณ์เปลี่ยนแปลงไปทําให้คดีนั้นเป็นคดีที่อยู่ในอํานาจของศาลแขวง ก็ให้ศาลดังกล่าวพิจารณาพิพากษาคดีนั้นต่อไป”

มาตรา 25 “ในศาลชั้นต้น ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะมีอํานาจเกี่ยวแก่คดีซึ่งอยู่ในอํานาจ
ของศาลนั้น ดังต่อไปนี้

(4) พิจารณาพิพากษาคดีแพ่ง ซึ่งราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินที่ฟ้องไม่เกินสามแสนบาท
ราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินดังกล่าวอาจขยายได้โดยการตราเป็นพระราชกฤษฎีกา”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ เป็นเรื่องที่โจทก์ฟ้องขอให้ขับไล่จําเลยออกจากที่ดินพิพาทซึ่งมีราคา 300,000 บาท ต่อศาลจังหวัดอุดรธานี ซึ่งโดยหลักแล้วการฟ้องขับไล่นั้นเป็นคดีที่มีคําขอให้ปลดเปลื้องทุกข์อัน ไม่อาจคํานวณเป็นราคาเงินได้ คําฟ้องเช่นนี้ไม่ถือว่าเป็นคดีมีทุนทรัพย์ แต่อย่างไรก็ตามเมื่อจําเลยให้การโต้แย้งว่า กรรมสิทธิ์ในที่ดินพิพาทเป็นของจําเลย คดีดังกล่าวจึงเปลี่ยนเป็นคดีที่มีคําขอให้ปลดเปลื้องทุกข์อันอาจ คํานวณเป็นราคาเงินได้หรือคดีมีทุนทรัพย์ โดยทุนทรัพย์ในคดีนี้คือ 300,000 บาท ทําให้คดีนี้เป็นคดีที่อยู่ใน อํานาจพิจารณาพิพากษาของศาลแขวงอุดรธานีตามมาตรา 25 (4) ประกอบมาตรา 17

อย่างไรก็ตามเมื่อปรากฏข้อเท็จจริงว่า ในขณะที่โจทก์ฟ้องคดีนี้นั้น คดีนี้เป็นคดีไม่มีทุนทรัพย์
ซึ่งเป็นคดีที่อยู่ในอํานาจของศาลจังหวัดตามมาตรา 18 และแม้ต่อมาจะมีพฤติการณ์เปลี่ยนแปลงไป ทําให้คดีนี้ เป็นคดีมีทุนทรัพย์และเป็นคดีที่อยู่ในอํานาจของศาลแขวงก็ตาม ตามมาตรา 19/1 วรรคสอง ก็ได้บัญญัติให้ ศาลจังหวัดพิจารณาพิพากษาคดีดังกล่าวนั้นต่อไป ดังนั้น ศาลจังหวัดอุดรธานีจึงต้องพิจารณาพิพากษาคดีนี้ ต่อไป จะโอนคดีไปยังศาลแขวงอุดรธานีไม่ได้ การที่ศาลจังหวัดอุดรธานีมีคําสั่งโอนคดีไปยังศาลแขวงอุดรธานีนั้น คําสั่งโอนคดีดังกล่าวจึงไม่ชอบด้วยกฎหมาย

สรุป คําสั่งโอนคดีดังกล่าวของศาลจังหวัดอุดรธานีไม่ชอบด้วยกฎหมาย

หมายเหตุ มาตรา 18 และมาตรา 19/1 ได้มีการแก้ไขและเพิ่มเติมใหม่ โดย พ.ร.บ.แก้ไขเพิ่มเติม พระธรรมนูญศาลยุติธรรม (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2558 และ (ฉบับที่ 6) พ.ศ. 2562

ข้อ 2. นายอุดมต้องการฟ้องเรียกเงินคืนตามสัญญาเล่นแชร์ 3 สัญญา (วงแชร์) กับนางชม้อยเพื่อนสนิท โดยสัญญา (วงแชร์) ระบุฉบับ (วงแชร์) ละ 3 แสนบาท เนื่องจากนางชม้อยไม่ยอมให้เงินตนทั้งที่ตน เปียแชร์ได้ทั้ง 3 วง นายอุดมจึงมาปรึกษาท่านว่า หากตนจะฟ้องคดีแชร์ทั้ง 3 สัญญา (วงแชร์) นี้ เป็นคดีเดียว จะต้องนําเอาคดีไปฟ้องศาลใด ระหว่างศาลจังหวัดสมุทรปราการหรือศาลแขวง สมุทรปราการ

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 17 “ศาลแขวงมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดี และมีอํานาจทําการไต่สวน หรือมีคําสั่งใด ๆ ซึ่งผู้พิพากษาคนเดียวมีอํานาจตามที่กําหนดไว้ในมาตรา 24 และมาตรา 25 วรรคหนึ่ง”

มาตรา 19 วรรคหนึ่ง “ศาลแพ่ง ศาลแพ่งกรุงเทพใต้ ศาลแพ่งตลิ่งชัน ศาลแพ่งธนบุรี ศาลแพ่ง พระโขนง และศาลแพ่งมีนบุรี มีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีแพ่งทั้งปวงและคดีอื่นใดที่มิได้อยู่ในอํานาจของ ศาลยุติธรรมอื่น”

มาตรา 25 “ในศาลชั้นต้น ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะมีอํานาจเกี่ยวแก่คดีซึ่งอยู่ในอํานาจ
ของศาลนั้น ดังต่อไปนี้

(4) พิจารณาพิพากษาคดีแพ่ง ซึ่งราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินที่ฟ้องไม่เกินสามแสนบาท
ราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินดังกล่าวอาจขยายได้โดยการตราเป็นพระราชกฤษฎีกา

วินิจฉัย

ตามหลักของพระธรรมนูญศาลยุติธรรม มาตรา 25 (4) ประกอบมาตรา 17 คดีแพ่งที่ศาลแขวง โดยผู้พิพากษาคนเดียวมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีนั้น ต้องเป็นคดีมีข้อพิพาท และคดีมีข้อพิพาทนั้นจะต้องเป็น คดีที่มีทุนทรัพย์ และทุนทรัพย์ที่ฟ้องนั้นต้องมีราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินที่ฟ้องไม่เกิน 3 แสนบาท หากเกินกว่า 3 แสนบาท หรือเป็นคดีที่ไม่มีข้อพิพาท ศาลแขวงจะรับคดีนั้นไว้พิจารณาพิพากษาไม่ได้

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่นายอุดมต้องการฟ้องเรียกเงินคืนตามสัญญาเล่นแชร์ 3 สัญญา (วงแชร์) กับนางชม้อย โดยสัญญา (วงแชร์) ระบุฉบับ (วงแชร์) ละ 3 แสนบาทนั้น เมื่อคดีนี้นายอุดมจะฟ้องเป็นคดีที่มี โจทก์คนเดียวฟ้องจําเลยคนเดียวตามสัญญาเล่นแชร์ทั้ง 3 สัญญา กรณีนี้จึงต้องรวมสัญญาเล่นแชร์ทุกฉบับ เข้าด้วยกันและฟ้องเป็นคดีเดียว ซึ่งเมื่อรวมทุนทรัพย์ทั้งหมดแล้วจะมีทุนทรัพย์ 9 แสนบาท (ซึ่งเกิน 3 แสนบาท) ดังนั้น จึงต้องนําคดีนี้ไปฟ้องต่อศาลจังหวัดสมุทรปราการตามมาตรา 19 วรรคหนึ่ง จะนําคดีไปฟ้องที่ศาลแขวง สมุทรปราการไม่ได้ เพราะเป็นคดีที่ไม่อยู่ในอํานาจพิจารณาพิพากษาของศาลแขวงตามมาตรา 25 (4) ประกอบมาตรา 17

สรุป เมื่อนายอุดมมาปรึกษาข้าพเจ้า ข้าพเจ้าจะแนะนําให้นายอุดมนําสัญญาเล่นแชร์ทั้ง 3 ฉบับ ไปฟ้องที่ศาลจังหวัดสมุทรปราการ เพราะศาลแขวงสมุทรปราการไม่มีอํานาจรับฟ้องคดีนี้

ข้อ 3. นายทองฟ้องนายธนาในข้อหาทําร้ายร่างกายผู้อื่น (ระวางโทษจําคุกไม่เกินสองปี หรือปรับไม่เกิน สี่หมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ) ต่อศาลจังหวัดนครพนม จังหวัดนครพนมไม่มีศาลแขวง) มีนายพุธ เป็นผู้พิพากษาศาลจังหวัดนครพนมคนเดียวเป็นองค์คณะพิจารณาคดีนี้ เมื่อนายพุธพิจารณาคดี เสร็จแล้วมีความเห็นว่าควรพิพากษาลงโทษจําคุกหนึ่งปี นายพุธจึงนําสํานวนคดีดังกล่าวไปปรึกษา นายศุกร์ผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดนครพนม นายศุกร์ได้มอบหมายให้นางจันทร์ผู้พิพากษา

ศาลจังหวัดนครพนมตรวจสํานวนคดีและลงลายมือชื่อทําคําพิพากษาร่วมกับนายพุธ

ให้วินิจฉัยว่า การลงลายมือชื่อทําคําพิพากษาในคดีนี้ ชอบด้วยกฎหมายหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 25 “ในศาลชั้นต้น ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะมีอํานาจเกี่ยวแก่คดีซึ่งอยู่ในอํานาจ
ของศาลนั้น ดังต่อไปนี้

(3) ไต่สวนมูลฟ้องและมีคําสั่งในคดีอาญา

(5) พิจารณาพิพากษาคดีอาญา ซึ่งกฎหมายกําหนดอัตราโทษอย่างสูงไว้ให้จําคุกไม่เกินสามปี หรือปรับไม่เกินหกหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ แต่จะลงโทษจําคุกเกินหกเดือน หรือปรับเกินหนึ่งหมื่นบาท หรือ ทั้งจําทั้งปรับ ซึ่งโทษจําคุกหรือปรับอย่างใดอย่างหนึ่งหรือทั้งสองอย่างเกินอัตราที่กล่าวแล้วไม่ได้”

มาตรา 29 “ในระหว่างการทําคําพิพากษาคดีใด หากมีเหตุสุดวิสัยหรือเหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ ทําให้ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะในการพิจารณาคดีนั้นไม่อาจจะทําคําพิพากษาในคดีนั้นต่อไปได้
ให้ผู้พิพากษาดังต่อไปนี้มีอํานาจลงลายมือชื่อทําคําพิพากษา และเฉพาะในศาลอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์ภาค และ ศาลชั้นต้น มีอํานาจทําความเห็นแย้งได้ด้วย ทั้งนี้ หลังจากได้ตรวจสํานวนคดีนั้นแล้ว

(3) ในศาลชั้นต้น ได้แก่ อธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น อธิบดีผู้พิพากษาภาค รองอธิบดีผู้พิพากษา ศาลชั้นต้น รองอธิบดีผู้พิพากษาภาค หรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาล แล้วแต่กรณี

มาตรา 31 “เหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ตามมาตรา 28 และมาตรา 29 นอกจากที่กําหนดไว้ ในมาตรา 30 แล้ว ให้หมายความรวมถึงกรณีดังต่อไปนี้ด้วย

(2) กรณีที่ผู้พิพากษาคนเดียวพิจารณาคดีอาญาตามมาตรา 25 (5) แล้วเห็นว่าควรพิพากษา ลงโทษจําคุกเกินกว่าหกเดือน หรือปรับเกินหนึ่งหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ ซึ่งโทษจําคุกหรือปรับนั้นอย่างใด อย่างหนึ่ง หรือทั้งสองอย่างเกินอัตราดังกล่าว”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่นายทองฟ้องนายธนาในข้อหาทําร้ายร่างกายผู้อื่น ซึ่งมีระวางโทษจําคุก ไม่เกิน 2 ปี ต่อศาลจังหวัดนครพนม โดยมีนายพุธเป็นผู้พิพากษาศาลจังหวัดนครพนมเพียงคนเดียวเป็นองค์คณะ พิจารณาคดีนั้น เป็นกรณีที่ผู้พิพากษาคนเดียวพิจารณาพิพากษาคดีอาญาซึ่งกฎหมายกําหนดอัตราโทษอย่างสูง ไว้ให้จําคุกไม่เกิน 3 ปี ตามมาตรา 25 (5) และเมื่อนายพุธพิจารณาคดีเสร็จแล้วมีความเห็นว่าควรพิพากษา ลงโทษจําคุก 1 ปี ซึ่งเป็นการลงโทษจําคุกเกินกว่า 6 เดือน และเกินอํานาจของผู้พิพากษาคนเดียวที่จะพิพากษา ได้นั้น ถือเป็นกรณีที่มีเหตุจําเป็นอันมิอาจก้าวล่วงได้เกิดขึ้นในระหว่างการทําคําพิพากษาตามมาตรา 31 (2) ซึ่งตามมาตรา 29 (3) ได้กําหนดให้ผู้พิพากษาหัวหน้าศาลคือนายศุกร์มีอํานาจตรวจสํานวนและลงลายมือชื่อ ทําคําพิพากษาในคดีนี้ ดังนั้น เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่านายศุกร์ได้มอบหมายให้นางจันทร์ผู้พิพากษาศาลจังหวัดนครพนมเป็นผู้ตรวจสํานวนคดีดังกล่าวและลงลายมือชื่อทําคําพิพากษาร่วมกับนายพุธ การลงลายมือชื่อทําคําพิพากษาในคดีนี้จึงไม่ชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

สรุป การลงลายมือชื่อทําคําพิพากษาในคดีนี้ไม่ชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

การสอบไล่ภาคฤดูร้อน ปีการศึกษา 2564
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 3104 (LAW 3004) พระธรรมนูญศาลยุติธรรม
คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ

ข้อ 1. โจทก์ฟ้องว่าจําเลยกระทําความผิดข้อหาปลอมเอกสาร (ระวางโทษจําคุกไม่เกินสามปี หรือปรับ ไม่เกินหกหมื่นบาท) ต่อศาลอาญากรุงเทพใต้ ศาลอาญากรุงเทพใต้ไต่สวนมูลฟ้องแล้วเห็นว่าคดีมีมูลจึงมีคําสั่งประทับรับฟ้องคดีดังกล่าว ต่อมาจําเลยแถลงว่าศาลอาญากรุงเทพใต้ไม่มีอํานาจพิจารณาคดีนี้และต้องโอนคดีให้ศาลแขวงพระนครใต้พิจารณาต่อไป

ให้วินิจฉัยว่า คําแถลงของจําเลยฟังขึ้นหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 17 “ศาลแขวงมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดี และมีอํานาจทําการไต่สวน หรือมีคําสั่งใด ๆ ซึ่งผู้พิพากษาคนเดียวมีอํานาจตามที่กําหนดไว้ในมาตรา 24 และมาตรา 25 วรรคหนึ่ง”

มาตรา 19/1 วรรคหนึ่ง “บรรดาคดีซึ่งเกิดขึ้นในเขตศาลแขวงและอยู่ในอํานาจของศาลแขวงนั้น ถ้ายื่นฟ้องต่อศาลแพ่ง ศาลแพ่งกรุงเทพใต้ ศาลแพ่งตลิ่งชัน ศาลแพ่งธนบุรี ศาลแพ่งพระโขนง ศาลแพ่งมีนบุรี ศาลอาญา ศาลอาญากรุงเทพใต้ ศาลอาญาตลิ่งชัน ศาลอาญาธนบุรี ศาลอาญาพระโขนง ศาลอาญามีนบุรี หรือ ศาลจังหวัด ให้อยู่ในดุลพินิจของศาลดังกล่าวที่จะยอมรับพิจารณาคดีใดคดีหนึ่งที่ยื่นฟ้องเช่นนั้น หรือมีคําสั่งโอนคดี ไปยังศาลแขวงที่มีเขตอํานาจก็ได้ และไม่ว่ากรณีจะเป็นประการใด หากศาลแพ่ง ศาลแพ่งกรุงเทพใต้ ศาลแพ่ง ตลิ่งชัน ศาลแพ่งธนบุรี ศาลแพ่งพระโขนง ศาลแพ่งมีนบุรี ศาลอาญา ศาลอาญากรุงเทพใต้ ศาลอาญาตลิ่งชัน ศาลอาญาธนบุรี ศาลอาญาพระโขนง ศาลอาญามีนบุรี หรือศาลจังหวัด ได้มีคําสั่งรับฟ้องคดีเช่นว่านั้นไว้แล้ว ให้ศาลดังกล่าวพิจารณาพิพากษาคดีนั้นต่อไป”

มาตรา 25 “ในศาลชั้นต้น ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะมีอํานาจเกี่ยวแก่คดีซึ่งอยู่ในอํานาจ ของศาลนั้น ดังต่อไปนี้

(5) พิจารณาพิพากษาคดีอาญา ซึ่งกฎหมายกําหนดอัตราโทษอย่างสูงไว้ให้จําคุกไม่เกินสามปี หรือปรับไม่เกินหกหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ แต่จะลงโทษจําคุกเกินหกเดือน หรือปรับเกินหนึ่งหมื่นบาท หรือ ทั้งจําทั้งปรับ ซึ่งโทษจําคุกหรือปรับอย่างใดอย่างหนึ่งหรือทั้งสองอย่างเกินอัตราที่กล่าวแล้วไม่ได้”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่โจทก์ฟ้องว่าจําเลยกระทําความผิดข้อหาปลอมเอกสาร ซึ่งมีระวางโทษ จําคุกไม่เกินสามปี หรือปรับไม่เกินหกหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ เมื่อคดีดังกล่าวเป็นคดีที่มีอัตราโทษจําคุก อย่างสูงไม่เกิน 3 ปี และปรับไม่เกิน 60,000 บาท จึงถือว่าเป็นคดีที่อยู่ในอํานาจพิจารณาของศาลแขวงตาม มาตรา 17 ประกอบมาตรา 25 (5) ซึ่งโดยหลักแล้วโจทก์จะต้องนําคดีดังกล่าวไปฟ้องยังศาลแขวงพระนครใต้ มิใช่ศาลอาญากรุงเทพใต้

การที่โจทก์ได้นําคดีดังกล่าวไปฟ้องจําเลยยังศาลอาญากรุงเทพใต้นั้น ศาลอาญากรุงเทพใต้ย่อมมีอํานาจใช้ดุลพินิจที่จะรับคดีดังกล่าวไว้พิจารณาได้ หรือจะโอนคดีไปให้ศาลแขวงที่มีอํานาจพิจารณาคดีดังกล่าว
ก็ได้ แต่เมื่อปีกฎว่าคดีนี้ศาลอาญากรุงเทพใต้ได้ใช้ดุลพินิจรับคดีดังกล่าวไว้พิจารณาแล้ว ศาลอาญากรุงเทพใต้ จึงต้องพิจารณาคดีนี้ต่อไปโดยไม่ต้องโอนคดีไปให้ศาลแขวงพระนครใต้พิจารณาตามมาตรา 19/1 วรรคหนึ่ง ดังนั้น การที่จําเลยแถลงว่าศาลอาญากรุงเทพใต้ไม่มีอํานาจพิจารณาคดีนี้ และต้องโอนคดีให้ศาลแขวงพระนครใต้ พิจารณาต่อไปนั้น คําแถลงของจําเลยจึงฟังไม่ขึ้น

สรุป คําแถลงของจําเลยดังกล่าวฟังไม่ขึ้น

ข้อ 2. ท่านเข้าใจเรื่องของอํานาจของผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะในศาลชั้นต้นในการไต่สวนมูลฟ้อง และมีคําสั่งในคดีอาญาตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 25 (3) ว่าอย่างไร จงอธิบายโดยละเอียดพร้อมยกตัวอย่างประกอบ

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 25 “ในศาลชั้นต้น ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะมีอํานาจเกี่ยวแก่คดีซึ่งอยู่ในอํานาจ ของศาลนั้น ดังต่อไปนี้

(3) ไต่สวนมูลฟ้องและมีคําสั่งในคดีอาญา

(5) พิจารณาพิพากษาคดีอาญา ซึ่งกฎหมายกําหนดอัตราโทษอย่างสูงไว้ให้จําคุกไม่เกินสามปี หรือปรับไม่เกินหกหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ แต่จะลงโทษจําคุกเกินหกเดือน หรือปรับเกินหนึ่งหมื่นบาท หรือ ทั้งจําทั้งปรับ ซึ่งโทษจําคุกหรือปรับอย่างใดอย่างหนึ่งหรือทั้งสองอย่างเกินอัตราที่กล่าวแล้วไม่ได้”

มาตรา 29 “ในระหว่างการทําคําพิพากษาคดีใด หากมีเหตุสุดวิสัยหรือเหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ ทําให้ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะในการพิจารณาคดีนั้นไม่อาจจะทําคําพิพากษาในคดีนั้นต่อไปได้
ให้ผู้พิพากษาดังต่อไปนี้มีอํานาจลงลายมือชื่อทําคําพิพากษา และเฉพาะในศาลอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์ภาค และศาลชั้นต้น มีอํานาจทําความเห็นแย้งได้ด้วย ทั้งนี้หลังจากได้ตรวจสํานวนคดีนั้นแล้ว

(3) ในศาลชั้นต้น ได้แก่ อธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น อธิบดีผู้พิพากษาภาค รองอธิบดีผู้พิพากษา ศาลชั้นต้น รองอธิบดีผู้พิพากษาภาค หรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาล แล้วแต่กรณี”

มาตรา 31 “เหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ตามมาตรา 28 และมาตรา 29 นอกจากที่กําหนด ไว้ในมาตรา 30 แล้วให้หมายความรวมถึงกรณีดังต่อไปนี้ด้วย

(1) กรณีที่ผู้พิพากษาคนเดียวไต่สวนมูลฟ้องคดีอาญาแล้วเห็นว่าควรพิพากษายกฟ้อง แต่คดีนั้น มีอัตราโทษตามที่กฎหมายกําหนดเกินกว่าอัตราโทษตามมาตรา 25 (5)

อํานาจของผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะในศาลชั้นต้น ในการไต่สวนมูลฟ้องและมีคําสั่งในคดีอาญาตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 25 (3) นั้น แบ่งออกได้เป็น 2 กรณี คือ

1. คดีที่มีอัตราโทษตามที่กฎหมายกําหนดไม่เกินพระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 25 (5) คือ อัตราโทษอย่างสูงจําคุกไม่เกินสามปี หรือปรับไม่เกินหกหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ

ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะในศาลชั้นต้น มีอํานาจในการไต่สวนมูลฟ้องได้ตาม
พระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 25 (3) และเมื่อไต่สวนมูลฟ้องแล้ว ก็จะต้องมีคําสั่งในคดีอาญาตามประมวล กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญามาตรา 167 คือ

(1) ประทับฟ้องคดีไว้พิจารณาพิพากษา ถ้าเห็นว่าคดีมีมูล หรือ

(2) พิพากษายกฟ้องถ้าเห็นว่าคดีไม่มีมูล ซึ่งการพิพากษายกฟ้องนี้ ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะในศาลชั้นต้น สามารถทําได้เลยโดยอาศัยอํานาจตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 25 (5)

2. คดีที่มีอัตราโทษตามที่กฎหมายกําหนดเป็นพระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 25 (5) คือ อัตราโทษอย่างสูงจําคุกเกินสามปี หรือปรับเกินหกหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ

ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะในศาลชั้นต้น มีอํานาจในการไต่สวนมูลฟ้องได้ตาม พระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 25 (3) และเมื่อไต่สวนมูลฟ้องแล้ว ก็จะต้องมีคําสั่งในคดีอาญาตามประมวล กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 167 คือ

(1) ประทับฟ้องคดีไว้พิจารณาพิพากษา ถ้าเห็นว่าคดีมีมูล หรือ

(2) ในกรณีที่เห็นว่าคดีไม่มีมูล ถือเป็นเหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ตามพระธรรมนูญ ศาลยุติธรรมมาตรา 31 (1) ประกอบมาตรา 29 (3) ต้องมีผู้พิพากษาอีกหนึ่งคนเข้าร่วมตรวจสํานวนลงลายมือชื่อ ทําคําพิพากษายกฟ้อง ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะในศาลชั้นต้นจะพิพากษายกฟ้องคนเดียวไม่ได้

ตัวอย่าง เช่น นายหล่อเป็นโจทก์ฟ้องจําเลยต่อศาลจังหวัดอุดรธานีข้อหาปลอมเอกสารตาม ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 264 ระวางโทษจําคุกไม่เกินสามปี หรือปรับไม่เกินหกหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ กับข้อหาปลอมเอกสารสิทธิตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 265 ระวางโทษจําคุกตั้งแต่หกเดือนถึงห้าปีและ ปรับตั้งแต่หนึ่งหมื่นบาทถึงหนึ่งแสนบาทนั้น เมื่อนายโทผู้พิพากษาศาลจังหวัดอุดรธานีได้ไต่สวนมูลฟ้องแล้วเห็นว่า คดีมีมูลเฉพาะข้อหาปลอมเอกสาร ส่วนคดีข้อหาปลอมเอกสารสิทธิไม่มีมูลและจะพิพากษายกฟ้องข้อหาปลอม เอกสารสิทธินั้น โดยหลักแล้วนายโทผู้พิพากษาคนเดียวย่อมมีอํานาจกระทําได้ตามมาตรา 25 (3) ที่ได้บัญญัติให้ ผู้พิพากษาคนเดียวในศาลชั้นต้นมีอํานาจไต่สวนมูลฟ้องและมีคําสั่งในคดีอาญาได้

แต่อย่างไรก็ตามเมื่อคดีข้อหาปลอมเอกสารสิทธินั้น เป็นคดีที่มีอัตราโทษจําคุกอย่างสูงเกิน 3 ปี จึงเป็นอํานาจของผู้พิพากษาคนเดียวที่จะพิพากษาได้ตามมาตรา 25 (5) จะต้องมีผู้พิพากษาอย่างน้อยสองคน เป็นองค์คณะเพื่อพิจารณาพิพากษาตามมาตรา 26 จึงถือว่าเป็นกรณีที่มีเหตุจําเป็นอันไม่อาจก้าวล่วงได้เกิดขึ้น ในระหว่างการทําคําพิพากษาตามมาตรา 31 (1) ดังนั้น นายโทผู้พิพากษาคนเดียวของศาลจังหวัดอุดรธานีจะ พิพากษายกฟ้องคดีข้อหาปลอมเอกสารสิทธิไม่ได้ จะต้องให้ผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดอุดรธานีตรวจสํานวน และลงลายมือชื่อทําคําพิพากษายกฟ้องด้วยตามมาตรา 29 (3)

ข้อ 3. ในศาลจังหวัดพล โจทก์นําคดีแพ่งทุนทรัพย์ 300,000 บาท มาฟ้อง นายเมฆผู้พิพากษาศาล จังหวัดพลเป็นองค์คณะในการพิจารณาพิพากษาคดี ได้ทําการพิจารณาคดีอยู่นั้นกรมที่ดินกลับส่ง ใบประเมินราคาที่ดินมาให้ใหม่ ทําให้ทุนทรัพย์ในคดีนี้เปลี่ยนเป็น 600,000 บาท นายเมฆจึงนํา คดีไปให้นายอนันต์ผู้พิพากษาหัวหน้าศาลตรวจสํานวนและลงลายมือชื่อทําคําพิพากษาร่วมกันนายอนันต์ไปราชการที่ศาลฎีกา นายสุพจน์ผู้พิพากษาอาวุโสที่มีอาวุโสมากที่สุดที่ศาลจังหวัดพลจึงนําคดีมาพิจารณาและทําคําพิพากษาร่วมกันกับนายเมฆพิพากษาให้โจทก์ชนะคดี การพิจารณาและพิพากษาดังกล่าวชอบด้วยกฎหมายหรือไม่ อย่างไร

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 9 “ในศาลจังหวัดหรือศาลแขวง ให้มีผู้พิพากษาหัวหน้าศาล ศาลละหนึ่งคน

เมื่อตําแหน่งผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดหรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาลแขวงว่างลง หรือเมื่อผู้ดํารงตําแหน่งดังกล่าวไม่อาจปฏิบัติราชการได้ ให้ผู้พิพากษาที่มีอาวุโสสูงสุดในศาลนั้นเป็นผู้ทําการแทน ถ้าผู้ที่มีอาวุโสสูงสุดในศาลนั้นไม่อาจปฏิบัติราชการได้ ให้ผู้พิพากษาที่มีอาวุโสถัดลงมาตามลําดับในศาลนั้นเป็นผู้ทําการแทน

ในกรณีที่ไม่มีผู้ทําการแทนตามวรรคสอง ประธานศาลฎีกาจะสั่งให้ผู้พิพากษาคนหนึ่งเป็นผู้ทําการแทนก็ได้
ผู้พิพากษาอาวุโสหรือผู้พิพากษาประจําศาลจะเป็นผู้ทําการแทนในตําแหน่งตามวรรคหนึ่งไม่ได้”

มาตรา 26 “ภายใต้บังคับมาตรา 25 ในการพิจารณาพิพากษาคดีของศาลชั้นต้น นอกจาก ศาลแขวงและศาลยุติธรรมอื่นซึ่งพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลนั้นกําหนดไว้เป็นอย่างอื่น ต้องมีผู้พิพากษาอย่างน้อย สองคน และต้องไม่เป็นผู้พิพากษาประจําศาลเกินหนึ่งคน จึงเป็นองค์คณะที่มีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีแพ่ง หรือคดีอาญาทั้งปวง”

มาตรา 28 “ในระหว่างการพิจารณาคดีใด หากมีเหตุสุดวิสัยหรือมีเหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจ ก้าวล่วงได้ ทําให้ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะในการพิจารณาคดีนั้น ไม่อาจจะนั่งพิจารณาคดีต่อไป ให้ผู้พิพากษา
ดังต่อไปนี้นั่งพิจารณาคดีนั้นแทนต่อไปได้

(3) ในศาลชั้นต้น ได้แก่ อธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น อธิบดีผู้พิพากษาภาค ผู้พิพากษาหัวหน้าศาล หรือรองอธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น รองอธิบดีผู้พิพากษาภาค หรือผู้พิพากษาในศาลชั้นต้นของศาลนั้นซึ่งอธิบดี ผู้พิพากษาศาลชั้นต้น อธิบดีผู้พิพากษาภาค หรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาลแล้วแต่กรณีมอบหมาย

ให้ผู้ทําการแทนในตําแหน่งต่าง ๆ ตามมาตรา 8 และมาตรา 9 และมาตรา 13 มีอํานาจตาม (1) (2) และ (3) ด้วย”

มาตรา 29 “ในระหว่างการทําคําพิพากษาคดีใด หากมีเหตุสุดวิสัยหรือเหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ ทําให้ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะในการพิจารณาคดีนั้นไม่อาจจะทําคําพิพากษาในคดีนั้นต่อไปได้

ให้ผู้พิพากษาดังต่อไปนี้มีอํานาจลงลายมือชื่อทําคําพิพากษา และเฉพาะในศาลอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์ภาค และ ศาลชั้นต้น มีอํานาจทําความเห็นแย้งได้ด้วย ทั้งนี้หลังจากได้ตรวจสํานวนคดีนั้นแล้ว

(3) ในศาลชั้นต้น ได้แก่ อธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น อธิบดีผู้พิพากษาภาค รองอธิบดีผู้พิพากษา
ศาลชั้นต้น รองอธิบดีผู้พิพากษาภาค หรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาล แล้วแต่กรณี

มาตรา 31 “เหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ตามมาตรา 28 และมาตรา 29 นอกจากที่กําหนด ไว้ในมาตรา 30 แล้วให้หมายความรวมถึงกรณีดังต่อไปนี้ด้วย

(4) กรณีที่ผู้พิพากษาคนเดียวพิจารณาคดีแพ่งตามมาตรา 25 (4) ไปแล้ว ต่อมาปรากฏว่าราคา ทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินที่ต้องเกินกว่าอํานาจพิจารณาพิพากษาของผู้พิพากษาคนเดียว”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่โจทก์นําคดีแพ่งทุนทรัพย์ 300,000 บาท มาฟ้องที่ศาลจังหวัดพล นายเมฆผู้พิพากษาศาลจังหวัดพลเป็นองค์คณะในการพิจารณาคดี ในระหว่างพิจารณาคดีอยู่นั้น กรมที่ดินกลับ ส่งใบประเมินราคาที่ดินมาให้ใหม่ ทําให้ทุนทรัพย์ในคดีนี้เปลี่ยนเป็น 600,000 บาทนั้น ถือเป็นกรณีมีเหตุจําเป็นอื่น อันมิอาจก้าวล่วงได้ตามมาตรา 31 (4) ในระหว่างพิจารณา เนื่องจากทุนทรัพย์ที่ฟ้องเกินกว่าอํานาจพิจารณา พิพากษาของผู้พิพากษาคนเดียว ทําให้นายเมฆไม่สามารถจะทําการพิจารณาพิพากษาคดีแพ่งดังกล่าวต่อไปได้

นายเมฆจึงต้องนําคดีไปให้นายอนันต์ผู้พิพากษาหัวหน้าศาลตรวจสํานวนและลงลายมือชื่อทําคําพิพากษาร่วมกัน ตามมาตรา 29 (3) ประกอบมาตรา 26

แต่เมื่อปรากฏว่านายอนันต์ไปราชการที่ศาลฎีกาจึงไม่อาจปฏิบัติราชการได้ ดังนั้น ผู้ที่จะทําการแทน นายอนันต์จึงต้องเป็นผู้พิพากษาที่มีอาวุโสสูงสุดในศาลนั้นรองลงมาจากนายอนันต์ตามมาตรา 9 วรรคสอง และ มาตรา 28 ส่วนนายสุพจน์เป็นเพียงผู้พิพากษาอาวุโส จะไปทําการนั่งพิจารณาคดีนี้ร่วมกับนายเมฆไม่ได้ เพราะ ผู้พิพากษาอาวุโสจะเป็นผู้ทําการแทนผู้พิพากษาหัวหน้าศาลไม่ได้ ต้องห้ามตามมาตรา 9 วรรคท้าย ดังนั้น การที่ นายสุพจน์นําคดีนี้มาพิจารณาและทําคําพิพากษาร่วมกับนายเมฆให้โจทก์ชนะคดี การพิจารณาคดีและคําพิพากษาคดีดังกล่าวจึงไม่ชอบด้วยกฎหมาย

สรุป การพิจารณาคดีและคําพิพากษาคดีดังกล่าวไม่ชอบด้วยกฎหมาย

การสอบไล่ภาค 1 ปีการศึกษา 2564
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 3104 พระธรรมนูญศาลยุติธรรม
คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ

ข้อ 1. โจทก์ฟ้องว่าจําเลยกระทําความผิดข้อหาชิงทรัพย์ (ระวางโทษจําคุกตั้งแต่ห้าปีถึงสิบปี และปรับ ตั้งแต่หนึ่งแสนบาทถึงสองแสนบาท) โดยคดีดังกล่าวอยู่ในเขตศาลอาญาตลิ่งชัน แต่โจทก์นําคดี มาฟ้องที่ศาลอาญา ศาลอาญานัดไต่สวนมูลฟ้องแล้วเห็นว่าคดีมีมูลจึงมีคําสั่งประทับรับฟ้องคดี ดังกล่าว ต่อมาจําเลยยื่นคําให้การว่าโจทก์ยื่นฟ้องผิดเขตศาล ศาลอาญาไม่มีอํานาจพิจารณาคดีนี้ ขอให้ยกฟ้อง

ให้วินิจฉัยว่า ข้อต่อสู้ตามคําให้การของจําเลยฟังขึ้นหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 16 วรรคสองและวรรคสาม “ศาลแพ่งและศาลอาญา มีเขตตลอดท้องที่กรุงเทพมหานคร นอกจากท้องที่ที่อยู่ในเขตของศาลแพ่งกรุงเทพใต้ ศาลแพ่งตลิ่งชัน ศาลแพ่งธนบุรี ศาลแพ่งพระโขนง ศาลแพ่งมีนบุรี ศาลอาญากรุงเทพใต้ ศาลอาญาตลิ่งชัน ศาลอาญาธนบุรี ศาลอาญาพระโขนง ศาลอาญามีนบุรี และศาลยุติธรรมอื่น ตามที่พระราชบัญญัติจัดตั้งศาลนั้นกําหนดไว้

ในกรณีที่มีการยื่นฟ้องคดีต่อศาลแพ่งและศาลอาญา และคดีนั้นเกิดขึ้นนอกเขตของศาลแพ่งหรือ ศาลอาญา ศาลแพ่งหรือศาลอาญา แล้วแต่กรณี อาจใช้ดุลพินิจยอมรับไว้พิจารณาพิพากษาหรือมีคําสั่งโอนคดี ไปยังศาลยุติธรรมอื่นที่มีเขตอํานาจ”

วินิจฉัย

ตามบทบัญญัติมาตรา 16 วรรคสองและวรรคสามนั้น ศาลอาญามีเขตตลอดท้องที่กรุงเทพมหานคร นอกจากท้องที่ที่อยู่ในเขตของศาลอาญากรุงเทพใต้ ศาลอาญาตลิ่งชัน ศาลอาญาธนบุรี ศาลอาญาพระโขนง ศาลอาญามีนบุรี และศาลยุติธรรมอื่นตามที่พระราชบัญญัติจัดตั้งศาลนั้นกําหนดไว้ ในกรณีที่มีการยื่นคดีต่อ ศาลอาญา แต่คดีนั้นอยู่นอกเขตของศาลอาญา ศาลอาญาอาจใช้ดุลพินิจยอมรับไว้พิจารณาพิพากษาหรือมีคําสั่ง โอนคดีไปยังศาลยุติธรรมอื่นที่มีเขตอํานาจก็ได้

ตามอุทาหรณ์ การที่โจทก์ฟ้องว่าจําเลยกระทําความผิดอาญาข้อหาชิงทรัพย์ โดยคดีดังกล่าวอยู่ใน เขตศาลอาญาตลิ่งชัน แต่โจทก์นําคดีอาญามาฟ้องที่ศาลอาญา และเมื่อศาลอาญานัดไต่สวนมูลฟ้องแล้วเห็นว่า คดีมีมูลจึงมีคําสั่งประทับรับฟ้องคดีดังกล่าวนั้น ถือว่าศาลอาญาใช้ดุลยพินิจยอมรับคดีไว้พิจารณาพิพากษาแล้ว ตามมาตรา 16 วรรคสองและวรรคสาม ดังนั้น การที่จําเลยยื่นคําให้การว่าโจทก์ยื่นฟ้องผิดศาล ศาลอาญา ไม่มีอํานาจพิจารณาคดีนี้ ขอให้ยกฟ้องนั้น ข้อต่อสู้ตามคําให้การของจําเลยจึงฟังไม่ขึ้น

สรุป ข้อต่อสู้ตามคําให้การของจําเลยฟังไม่ขึ้น

ข้อ 2. จงอธิบายถึงอํานาจของผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะในศาลชั้นต้นในการไต่สวนมูลฟ้อง และ มีคําสั่งในคดีอาญาตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม มาตรา 25 (3) พร้อมยกตัวอย่างประกอบ

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 25 “ในศาลชั้นต้น ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะมีอํานาจเกี่ยวแก่คดีซึ่งอยู่ในอํานาจ ของศาลนั้น ดังต่อไปนี้

(3) ไต่สวนมูลฟ้องและมีคําสั่งในคดีอาญา

(5) พิจารณาพิพากษาคดีอาญา ซึ่งกฎหมายกําหนดอัตราโทษอย่างสูงไว้ให้จําคุกไม่เกินสามปี หรือปรับไม่เกินหกหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ แต่จะลงโทษจําคุกเกินหกเดือน หรือปรับเกินหนึ่งหมื่นบาท หรือ ทั้งจําทั้งปรับ ซึ่งโทษจําคุกหรือปรับอย่างใดอย่างหนึ่งหรือทั้งสองอย่างเกินอัตราที่กล่าวแล้วไม่ได้”

มาตรา 29 “ในระหว่างการทําคําพิพากษาคดีใด หากมีเหตุสุดวิสัยหรือเหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ ทําให้ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะในการพิจารณาคดีนั้นไม่อาจจะทําคําพิพากษาในคดีนั้นต่อไปได้ให้ผู้พิพากษาดังต่อไปนี้มีอํานาจลงลายมือชื่อทําคําพิพากษา และเฉพาะในศาลอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์ภาค และศาลชั้นต้น มีอํานาจทําความเห็นแย้งได้ด้วย ทั้งนี้หลังจากได้ตรวจสํานวนคดีนั้นแล้ว

(3) ในศาลชั้นต้น ได้แก่ อธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น อธิบดีผู้พิพากษาภาค รองอธิบดีผู้พิพากษา ศาลชั้นต้น รองอธิบดีผู้พิพากษาภาค หรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาล แล้วแต่กรณี

มาตรา 31 “เหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ตามมาตรา 28 และมาตรา 29 นอกจากที่กําหนด ไว้ในมาตรา 30 แล้วให้หมายความรวมถึงกรณีดังต่อไปนี้ด้วย

(1) กรณีที่ผู้พิพากษาคนเดียวไต่สวนมูลฟ้องคดีอาญาแล้วเห็นว่าควรพิพากษายกฟ้อง แต่คดีนั้น มีอัตราโทษตามที่กฎหมายกําหนดเกินกว่าอัตราโทษตามมาตรา 25 (5)”

อํานาจของผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะในศาลชั้นต้น ในการไต่สวนมูลฟ้องและมีคําสั่งใน คดีอาญาตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม มาตรา 25 (3) นั้น แบ่งออกได้เป็น 2 กรณี คือ

1. คดีที่มีอัตราโทษตามที่กฎหมายกําหนดไม่เกิน พระธรรมนูญศาลยุติธรรม มาตรา 25 (5) คือ อัตราโทษอย่างสูงจําคุกไม่เกินสามปี หรือปรับไม่เกินหกหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ

ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะในศาลชั้นต้น มีอํานาจในการไต่สวนมูลฟ้องคดีได้ตาม พระธรรมนูญศาลยุติธรรม มาตรา 25 (3) และเมื่อไต่สวนมูลฟ้องแล้วก็จะต้องมีคําสั่งในคดีอาญาตามประมวล กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 167 คือ

(1) ประทับฟ้องคดีไว้พิจารณาพิพากษาถ้าเห็นว่าคดีมีมูล หรือ

(2) พิพากษายกฟ้องถ้าเห็นว่าคดีไม่มีมูล ซึ่งการพิพากษายกฟ้องนี้ ผู้พิพากษาคนเดียว เป็นองค์คณะในศาลชั้นต้น สามารถทําได้เลยโดยอาศัยอํานาจตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม มาตรา 25 (5)

2. คดีที่มีอัตราโทษตามที่กฎหมายกําหนดเกิน พระธรรมนูญศาลยุติธรรม มาตรา 25 (5) คือ อัตราโทษอย่างสูงจําคุกเกินสามปี หรือปรับเกินหกหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ

ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะในศาลชั้นต้น มีอํานาจในการไต่สวนมูลฟ้องคดีได้ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม มาตรา 25 (3) และเมื่อไต่สวนมูลฟ้องแล้ว ก็จะต้องมีคําสั่งในคดีอาญาตามประมวล กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 167 คือ

(1) ประทับฟ้องคดีไว้พิจารณาพิพากษาถ้าเห็นว่าคดีมีมูล หรือ

(2) ในกรณีที่เห็นว่าคดีไม่มีมูล ถือเป็นเหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ตามพระธรรมนูญ ศาลยุติธรรม มาตรา 31 (1) ประกอบมาตรา 29 (3) ต้องมีผู้พิพากษาอีกหนึ่งคนเข้าร่วมตรวจสํานวนลงลายมือชื่อ ทําคําพิพากษายกฟ้อง ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะในศาลชั้นต้นจะพิพากษายกฟ้องคนเดียวไม่ได้

ตัวอย่าง เช่น นายหล่อเป็นโจทก์ฟ้องจําเลยต่อศาลจังหวัดอุดรธานีข้อหาปลอมเอกสารตาม ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 264 ระวางโทษจําคุกไม่เกินสามปีหรือปรับไม่เกินหกหมื่นบาทหรือทั้งจําทั้งปรับ กับข้อหาปลอมเอกสารสิทธิตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 265 ระวางโทษจําคุกตั้งแต่หกเดือนถึงห้าปีและ ปรับตั้งแต่หนึ่งหมื่นบาทถึงหนึ่งแสนบาทนั้น เมื่อนายโทผู้พิพากษาศาลจังหวัดอุดรธานีได้ไต่สวนมูลฟ้องแล้วเห็นว่า คดีมีมูลเฉพาะข้อหาปลอมเอกสาร ส่วนคดีข้อหาปลอมเอกสารสิทธิไม่มีมูลและจะพิพากษายกฟ้องข้อหาปลอม เอกสารสิทธินั้น โดยหลักแล้วนายโทผู้พิพากษาคนเดียวย่อมมีอํานาจกระทําได้ตามมาตรา 25 (3) ที่ได้บัญญัติให้ ผู้พิพากษาคนเดียวในศาลชั้นต้นมีอํานาจไต่สวนมูลฟ้องและมีคําสั่งในคดีอาญาได้

แต่อย่างไรก็ตามเมื่อคดีข้อหาปลอมเอกสารสิทธินั้น เป็นคดีที่มีอัตราโทษจําคุกอย่างสูงเกิน 3 ปี จึงเกินอํานาจของผู้พิพากษาคนเดียวที่จะพิพากษาได้ตามมาตรา 25 (5) จะต้องมีผู้พิพากษาอย่างน้อยสองคน เป็นองค์คณะเพื่อพิจารณาพิพากษาตามมาตรา 26 จึงถือว่าเป็นกรณีที่มีเหตุจําเป็นอันไม่อาจก้าวล่วงได้เกิดขึ้น ในระหว่างการทําคําพิพากษาตามมาตรา 31 (1) ดังนั้น นายโทผู้พิพากษาคนเดียวของศาลจังหวัดอุดรธานีจะ พิพากษายกฟ้องคดีข้อหาปลอมเอกสารสิทธิไม่ได้ จะต้องให้ผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดอุดรธานีตรวจสํานวน และลงลายมือชื่อทําคําพิพากษายกฟ้องด้วย ตามมาตรา 29 (3)

ข้อ 3. นายศักดิ์สิทธิ์ นายสนอง และนายสยาม ผู้พิพากษาศาลฎีกาเป็นองค์คณะพิจารณาคดีอาญาคดีหนึ่ง ในความผิดซึ่งมีอัตราโทษจําคุกไม่เกิน 5 ปี หรือปรับไม่เกิน 100,000 บาท หรือทั้งจําทั้งปรับ ผู้พิพากษาศาลฎีกาทั้งสามได้พิจารณาคดีจนเสร็จสํานวนแล้วแต่ยังมิได้ทําคําพิพากษา นายศักดิ์สิทธิ์ได้ล้มป่วยกะทันหันต้องพักรักษาตัวที่โรงพยาบาล นายสองและนายสยามจึงนําสํานวนคดีดังกล่าวไปให้นายดํารัสผู้พิพากษาศาลฎีกาอีกคนหนึ่งตรวจสํานวนและลงลายมือชื่อในคําพิพากษาเป็นองค์คณะด้วย คําพิพากษาดังกล่าวชอบด้วยกฎหมายหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 29 “ในระหว่างการทําคําพิพากษาคดีใด หากมีเหตุสุดวิสัยหรือเหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ ทําให้ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะในการพิจารณาคดีนั้นไม่อาจจะทําคําพิพากษาในคดีนั้นต่อไปได้
ให้ผู้พิพากษาดังต่อไปนี้มีอํานาจลงลายมือชื่อทําคําพิพากษา และเฉพาะในศาลอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์ภาค และ ศาลชั้นต้นมีอํานาจทําความเห็นแย้งได้ด้วย ทั้งนี้หลังจากได้ตรวจสํานวนคดีนั้นแล้ว

(1) ในศาลฎีกา ได้แก่ ประธานศาลฎีกาหรือรองประธานศาลฎีกา”

มาตรา 30 “เหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ตามมาตรา 28 และมาตรา 29 หมายถึง กรณีที่ ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะนั่งพิจารณาคดีนั้นพ้นจากตําแหน่งที่ดํารงอยู่ หรือถูกคัดค้านและถอนตัวไป หรือไม่อาจ ปฏิบัติราชการจนไม่สามารถนั่งพิจารณาหรือทําคําพิพากษาในคดีนั้นได้”

วินิจฉัย

ตามอุทาหรณ์ การที่นายศักดิ์สิทธิ์ นายสนอง และนายสยาม ผู้พิพากษาศาลฎีกาเป็นองค์คณะ พิจารณาคดีอาญาคดีหนึ่งในความผิดซึ่งมีอัตราโทษจําคุกไม่เกิน 5 ปี หรือปรับไม่เกิน 100,000 บาท หรือทั้งจํา ทั้งปรับ เมื่อผู้พิพากษาศาลฎีกาทั้งสามได้พิจารณาคดีจนเสร็จสํานวนแล้วแต่ยังมิได้ทําคําพิพากษา นายศักดิ์สิทธิ์ ได้ล้มป่วยกะทันหันต้องพักรักษาตัวที่โรงพยาบาลนั้น กรณีนี้ถือว่านายศักดิ์สิทธิ์ไม่อาจปฏิบัติราชการจนไม่สามารถ ทําคําพิพากษาในคดีนั้นได้ และถือว่าเป็นเหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ตามมาตรา 30 ดังนั้น นายสนอง และนายสยามจึงต้องนําสํานวนคดีนั้นไปให้ประธานศาลฎีกาหรือรองประธานศาลฎีกาตรวจและลงลายมือชื่อทําคําพิพากษาตามมาตรา 29 (1)

แต่เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่า นายสนองและนายสยามได้นําสํานวนคดีดังกล่าวไปให้นายดํารัสผู้พิพากษาศาลฎีกาอีกคนหนึ่งตรวจสํานวนและลงลายมือชื่อในคําพิพากษาเป็นองค์คณะด้วย ดังนั้น คําพิพากษาดังกล่าวจึงไม่ชอบด้วยกฎหมาย

สรุป คําพิพากษาดังกล่าวไม่ชอบด้วยกฎหมาย

การสอบไล่ภาคฤดูร้อน ปีการศึกษา 2563
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 3104 (LAW3004) พระธรรมนูญศาลยุติธรรม
คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ

ข้อ 1. โจทก์ยื่นฟ้องจําเลยเรียกค่าเสียหายฐานละเมิดจากค่ารักษาพยาบาล ค่าซ่อมรถ ค่าขาดการงาน รวมเป็นเงิน 290,000 บาท ต่อศาลจังหวัดอุดรธานี ศาลจังหวัดอุดรธานีสั่งรับประทับฟ้องและให้ ส่งหมายเรียกและสําเนาคําฟ้องให้แก่จําเลยระหว่างส่งหมายเรียกและสําเนาคําฟ้องให้แก่จําเลยนายหนึ่งและนายสององค์คณะผู้พิพากษาคดีนี้เห็นว่าคดีนี้อยู่ในอํานาจศาลแขวงอุดรธานี จึงได้มีคําสั่งโอนคดีนี้กลับไปยังศาลแขวงอุดรธานี คําสั่งดังกล่าวนี้ชอบด้วยกฎหมายหรือไม่อย่างไร

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 17 “ศาลแขวงมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดี และมีอํานาจทําการไต่สวน หรือมีคําสั่งใด ๆ ซึ่งผู้พิพากษาคนเดียวมีอํานาจตามที่กําหนดไว้ในมาตรา 24 และมาตรา 25 วรรคหนึ่ง”

มาตรา 18 “ภายใต้บังคับมาตรา 19/1 ศาลจังหวัดมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีแพ่งและคดีอาญา ทั้งปวงที่มิได้อยู่ในอํานาจของศาลยุติธรรมอื่น”

มาตรา 19/1 วรรคหนึ่ง “บรรดาคดีซึ่งเกิดขึ้นในเขตศาลแขวงและอยู่ในอํานาจของศาลแขวงนั้น ถ้ายื่นฟ้องต่อศาลแพ่ง ศาลแพ่งกรุงเทพใต้ ศาลแพ่งธนบุรี ศาลอาญา ศาลอาญากรุงเทพใต้ ศาลอาญาธนบุรี หรือ ศาลจังหวัด ให้อยู่ในดุลพินิจของศาลดังกล่าวที่จะยอมรับพิจารณาคดีใดคดีหนึ่งที่ยื่นฟ้องเช่นนั้น หรือมีคําสั่งโอนคดี ไปยังศาลแขวงที่มีเขตอํานาจก็ได้ และไม่ว่ากรณีจะเป็นประการใด หากศาลแพ่ง ศาลแพ่งกรุงเทพใต้ ศาลแพ่งธนบุรี ศาลอาญา ศาลอาญากรุงเทพใต้ ศาลอาญาธนบุรี หรือศาลจังหวัดได้มีคําสั่งรับฟ้องคดีเช่นว่านั้นไว้แล้ว ให้ศาล ดังกล่าวพิจารณาพิพากษาคดีนั้นต่อไป”

มาตรา 25 “ในศาลชั้นต้น ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะมีอํานาจเกี่ยวแก่คดีซึ่งอยู่ในอํานาจ ของศาลนั้น ดังต่อไปนี้

(4) พิจารณาพิพากษาคดีแพ่ง ซึ่งราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินที่ฟ้องไม่เกินสามแสนบาท
ราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินดังกล่าวอาจขยายได้โดยการตราเป็นพระราชกฤษฎีกา”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่โจทก์ยื่นฟ้องจําเลยเรียกค่าเสียหายฐานละเมิดจากค่ารักษาพยาบาล ค่าซ่อมรถ ค่าขาดการงาน รวมเป็นเงิน 290,000 บาทนั้น เมื่อคดีนี้เป็นคดีมีทุนทรัพย์ไม่เกิน 300,000 บาท จึงอยู่ในอํานาจของศาลแขวงอุดรธานี ตามมาตรา 25 (4) ประกอบมาตรา 17

แต่ตามข้อเท็จจริงปรากฏว่าโจทก์ได้นําคดีนี้ไปฟ้องต่อศาลจังหวัดอุดรธานี และศาลจังหวัดอุดรธานี มีคําสั่งรับประทับฟ้องแล้ว กรณีเช่นนี้ พระธรรมนูญศาลยุติธรรม มาตรา 19/1 วรรคหนึ่ง ได้กําหนดให้ศาลจังหวัด อุดรธานีพิจารณาพิพากษาคดีต่อไป จะโอนคดีไปยังศาลแขวงอุดรธานีไม่ได้ ดังนั้น การที่นายหนึ่งและนายสอง องค์คณะผู้พิพากษาคดีนี้เห็นว่า คดีนี้อยู่ในอํานาจศาลแขวงอุดรธานี จึงได้มีคําสั่งโอนคดีนี้กลับไปยังศาลแขวงอุดรธานี คําสั่งดังกล่าวจึงไม่ชอบด้วยกฎหมาย

สรุป คําสั่งโอนคดีของนายหนึ่งและนายสององค์คณะผู้พิพากษาคดีนี้ไม่ชอบด้วยกฎหมาย

ข้อ 2. นายธงชัยต้องการฟ้องนางสาวขวัญจิตตามสัญญากู้ยืมเงิน 3 ฉบับที่ทําไว้กับตน โดยระบุฉบับละ 300,000 บาท กรณีนี้ให้ท่านให้คําปรึกษานายธงชัยว่าจะต้องนําเอาสัญญากู้ยืมเงินทั้ง 3 ฉบับ ดังกล่าวไปฟ้องที่ศาลใด หากคดีนี้อยู่ในเขตอํานาจของศาลแพ่งและศาลแขวงพระนครเหนือ

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 17 “ศาลแขวงมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดี และมีอํานาจทําการไต่สวน หรือมีคําสั่งใด ๆ ซึ่งผู้พิพากษาคนเดียวมีอํานาจตามที่กําหนดไว้ในมาตรา 24 และมาตรา 25 วรรคหนึ่ง”

มาตรา 19 วรรคหนึ่ง “ศาลแพ่ง ศาลแพ่งกรุงเทพใต้ และศาลแพ่งธนบุรีมีอํานาจพิจารณา พิพากษาคดีแพ่งทั้งปวงและคดีอื่นใดที่มิได้อยู่ในอํานาจของศาลยุติธรรมอื่น

มาตรา 25 “ในศาลชั้นต้น ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะมีอํานาจเกี่ยวแก่คดีซึ่งอยู่ในอํานาจ ของศาลนั้น ดังต่อไปนี้

(4) พิจารณาพิพากษาคดีแพ่ง ซึ่งราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินที่ฟ้องไม่เกินสามแสนบาท
ราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินดังกล่าวอาจขยายได้โดยการตราเป็นพระราชกฤษฎีกา”

วินิจฉัย

ตามหลักของพระธรรมนูญศาลยุติธรรม มาตรา 25 (4) ประกอบมาตรา 17 คดีแพ่งที่ศาลแขวง โดยผู้พิพากษาคนเดียวมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีนั้น ต้องเป็นคดีมีข้อพิพาท และคดีมีข้อพิพาทนั้นจะต้องเป็น คดีที่มีทุนทรัพย์ และทุนทรัพย์ที่ฟ้องนั้นต้องมีราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินที่ฟ้องไม่เกิน 3 แสนบาท หากเกินกว่า 3 แสนบาท หรือเป็นคดีที่ไม่มีข้อพิพาท ศาลแขวงจะรับคดีนั้นไว้พิจารณาพิพากษาไม่ได้

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่นายธงชัยต้องการฟ้องนางสาวขวัญจิตตามสัญญากู้ยืมเงิน 3 ฉบับที่ทําไว้ กับตน โดยระบุฉบับละ 300,000 บาทนั้น เมื่อคดีที่นายธงชัยจะฟ้องเป็นคดีที่มีโจทก์คนเดียวฟ้องจําเลยคนเดียว ในสัญญากู้ 3 ฉบับ กรณีนี้ให้รวมสัญญากู้ทุกฉบับเข้าด้วยกันและฟ้องเป็นคดีเดียวได้ ดังนั้น เมื่อรวมทุนทรัพย์ ทั้งหมดแล้วจึงมีทุนทรัพย์เกิน 3 แสนบาท คดีนี้จึงนําไปฟ้องที่ศาลแขวงพระนครเหนือไม่ได้ ตามมาตรา 25 (4) ประกอบมาตรา 17 จะต้องนําคดีนี้ไปฟ้องที่ศาลแพ่งเท่านั้น ตามมาตรา 19 วรรคหนึ่ง

สรุป ข้าพเจ้าจะให้คําปรึกษาแก่นายธงชัยว่า ให้นําสัญญากู้ยืมเงินทั้ง 3 ฉบับ ไปฟ้องที่ศาลแพ่ง เพราะศาลแขวงพระนครเหนือไม่มีอํานาจรับฟ้องคดีนี้

ข้อ 3. พนักงานอัยการฟ้องจําเลยในข้อหาชิงทรัพย์ต่อศาลจังหวัด นายม่วงผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัด
ได้จ่ายสํานวนคดีให้นายแดงผู้พิพากษาอาวุโสและนายขาวผู้พิพากษาประจําศาลเป็นองค์คณะ ร่วมกัน ในระหว่างสืบพยาน นายแดงตรวจพบว่าติดเชื้อไวรัสโควิด-19 และลาป่วยเพื่อเข้ารับการ รักษาทันที นายม่วงจึงมอบหมายให้นางส้มผู้พิพากษาศาลจังหวัดนั่งพิจารณาคดีร่วมกับนายขาวในคดีดังกล่าวแทน

ให้วินิจฉัยว่า การนั่งพิจารณาคดีดังกล่าวชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรมหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 26 “ภายใต้บังคับมาตรา 25 ในการพิจารณาพิพากษาคดีของศาลชั้นต้น นอกจากศาลแขวง และศาลยุติธรรมอื่นซึ่งพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลนั้นกําหนดไว้เป็นอย่างอื่น ต้องมีผู้พิพากษาอย่างน้อยสองคน
และต้องไม่เป็นผู้พิพากษาประจําศาลเกินหนึ่งคน จึงเป็นองค์คณะที่มีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีแพ่งหรือ
คดีอาญาทั้งปวง”

มาตรา 28 “ในระหว่างการพิจารณาคดีใด หากมีเหตุสุดวิสัยหรือมีเหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจ ก้าวล่วงได้ ทําให้ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะในการพิจารณาคดีนั้น ไม่อาจจะนั่งพิจารณาคดีต่อไป ให้ผู้พิพากษา
ดังต่อไปนี้นั่งพิจารณาคดีนั้นแทนต่อไปได้

(3) ในศาลชั้นต้น ได้แก่ อธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น อธิบดีผู้พิพากษาภาค ผู้พิพากษาหัวหน้าศาล หรือรองอธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น รองอธิบดีผู้พิพากษาภาค หรือผู้พิพากษาในศาลชั้นต้นของศาลนั้นซึ่งอธิบดี ผู้พิพากษาศาลชั้นต้น อธิบดีผู้พิพากษาภาค หรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาลแล้วแต่กรณีมอบหมาย”

มาตรา 30 “เหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ตามมาตรา 28 และมาตรา 29 หมายถึง กรณีที่ ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะนั่งพิจารณาคดีนั้นพ้นจากตําแหน่งที่ดํารงอยู่ หรือถูกคัดค้านและถอนตัวไป หรือไม่อาจ
ปฏิบัติราชการจนไม่สามารถนั่งพิจารณา หรือทําคําพิพากษาในคดีนั้นได้”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่พนักงานอัยการเป็นโจทก์ยื่นฟ้องจําเลยในข้อหาชิงทรัพย์ต่อศาลจังหวัด (ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 339 ซึ่งมีอัตราโทษจําคุกตั้งแต่ห้าปีถึงสิบปี และปรับตั้งแต่หนึ่งแสนบาทถึง สองแสนบาท) จึงต้องมีผู้พิพากษาอย่างน้อย 2 คน และต้องไม่เป็นผู้พิพากษาประจําศาลเกินหนึ่งคน เป็นองค์คณะในการพิจารณาพิพากษาคดีตามมาตรา 26

การที่นายม่วงผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดได้จ่ายสํานวนคดีให้นายแดงผู้พิพากษาอาวุโสและ นายขาวผู้พิพากษาประจําศาลเป็นองค์คณะร่วมกันนั้น เมื่อปรากฏว่าในระหว่างสืบพยาน นายแดงตรวจพบว่า
ติดเชื้อไวรัสโควิด-19 และลาป่วยเพื่อเข้ารับการรักษาทันที ถือเป็นกรณีที่มีเหตุจําเป็นอันไม่อาจก้าวล่วงได้ ในระหว่างพิจารณาคดี ทําให้นายแดงผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะในคดีนั้นไม่อาจนั่งพิจารณาคดีนั้นต่อไปได้ตาม มาตรา 30 ดังนั้น ผู้พิพากษาที่มีอํานาจนั่งพิจารณาคดีนี้แทน คือนายม่วงผู้พิพากษาหัวหน้าศาล หรือผู้พิพากษา ในศาลชั้นต้นของศาลนั้นที่ได้รับมอบหมายจากผู้พิพากษาหัวหน้าศาล ตามมาตรา 28 (3) ประกอบมาตรา 30

การที่นายม่วงผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดได้มอบหมายให้นางส้มผู้พิพากษาศาลจังหวัด นั่งพิจารณาคดีร่วมกับนายขาวในคดีดังกล่าว จึงเป็นองค์คณะที่ชอบตามมาตรา 26 เพราะมีผู้พิพากษาประจําศาล ไม่เกินหนึ่งคน ดังนั้น การนั่งพิจารณาคดีดังกล่าวจึงชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

สรุป การนั่งพิจารณาคดีดังกล่าวชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

การสอบไล่ภาค 1 ปีการศึกษา 2563
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 3004 พระธรรมนูญศาลยุติธรรม
คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ

ข้อ 1. โจทย์ยื่นฟ้องจําเลยทั้ง 2 ฐานะนายจ้างและลูกจ้างในคดีละเมิดที่จําเลยที่ 1 ขับรถไปในทางการ ที่จ้างของจําเลยที่ 2 ชนโจทก์ขณะข้ามถนนได้รับบาดเจ็บ เรียกค่าเสียหาย 400,000 บาท ที่ศาลจังหวัดสุพรรณบุรี นายณพผู้พิพากษาหัวหน้าศาลได้จ่ายสํานวนให้นางณดีผู้พิพากษาอาวุโสและ นายสุวัฒน์ผู้พิพากษาประจําศาล นางณที่ได้มีคําสั่งส่งหมายเรียกให้ยื่นคําให้การและสําเนาคําฟ้อง ให้แก่จําเลยทั้ง 2 ก่อนวันนัดชี้สองสถานปรากฏว่านายสุวัฒน์ทักท้วงนางณดีว่าคดีนี้อยู่ในอํานาจ ศาลแขวงสุพรรณบุรีเพราะจําเลยทั้ง 2 ต้องรับผิดคนละไม่เกิน 200,000 บาท นางณดีเห็นด้วย จึงมีคําสั่งโอนคดีกลับไปยังศาลแขวงสุพรรณบุรี ดังนี้ ข้ออ้างของนายสุวัฒน์ฟังขึ้นหรือไม่ และ คําสั่งดังกล่าวของนางณดีชอบด้วยกฎหมายหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 17 “ศาลแขวงมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดี และมีอํานาจทําการไต่สวน หรือมีคําสั่งใด ๆ ซึ่งผู้พิพากษาคนเดียวมีอํานาจตามที่กําหนดไว้ในมาตรา 24 และมาตรา 25 วรรคหนึ่ง”

มาตรา 18 “ภายใต้บังคับมาตรา 19/1 ศาลจังหวัดมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีแพ่งและคดีอาญา ทั้งปวงที่มิได้อยู่ในอํานาจของศาลยุติธรรมอื่น”

มาตรา 19/1 วรรคหนึ่ง “บรรดาคดีซึ่งเกิดขึ้นในเขตศาลแขวงและอยู่ในอํานาจของศาลแขวงนั้น ถ้ายื่นฟ้องต่อศาลแพ่ง ศาลแพ่งกรุงเทพใต้ ศาลแพ่งธนบุรี ศาลอาญา ศาลอาญากรุงเทพใต้ ศาลอาญาธนบุรี หรือศาลจังหวัด ให้อยู่ในดุลพินิจของศาลดังกล่าวที่จะยอมรับพิจารณาคดีใดคดีหนึ่งที่ยื่นฟ้องเช่นนั้น หรือมีคําสั่ง โอนคดีไปยังศาลแขวงที่มีเขตอํานาจก็ได้ และไม่ว่ากรณีจะเป็นประการใด หากศาลแพ่ง ศาลแพ่งกรุงเทพใต้ ศาลแพ่งธนบุรี ศาลอาญา ศาลอาญากรุงเทพใต้ ศาลอาญาธนบุรี หรือศาลจังหวัดได้มีคําสั่งรับฟ้องคดีเช่นว่านั้น ไว้แล้ว ให้ศาลดังกล่าวพิจารณาพิพากษาคดีนั้นต่อไป”

มาตรา 25 “ในศาลชั้นต้น ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะมีอํานาจเกี่ยวแก่คดีซึ่งอยู่ในอํานาจ ของศาลนั้น ดังต่อไปนี้

(4) พิจารณาพิพากษาคดีแพ่ง ซึ่งราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินที่ฟ้องไม่เกินสามแสนบาท
ราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินดังกล่าวอาจขยายได้โดยการตราเป็นพระราชกฤษฎีกา”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่โจทก์ยื่นฟ้องจําเลยทั้ง 2 ฐานะนายจ้างและลูกจ้างในคดีละเมิดที่จําเลยที่ 1 ขับรถไปในทางการที่จ้างของจําเลยที่ 2 ชนโจทก์ขณะข้ามถนนได้รับบาดเจ็บเรียกค่าเสียหาย 400,000 บาทนั้น เป็นกรณีที่โจทก์คนเดียวฟ้องจําเลยหลายคนในสํานวนเดียวกันจึงต้องพิจารณาว่าจําเลยทั้ง 2 มีมูลหนี้เดียวกัน หรือไม่ เมื่อคดีนี้เป็นคดีละเมิดที่นายจ้างจะต้องร่วมรับผิดกับลูกจ้างจึงถือว่ามีมูลหนี้เดียวกัน และเมื่อคดีนี้ โจทก์เรียกค่าเสียหายจํานวน 400,000 บาท คดีนี้จึงอยู่ในอํานาจของศาลจังหวัดสุพรรณบุรีในการพิจารณา

พิพากษาคดีตามมาตรา 18 เพราะศาลแขวงสุพรรณบุรีมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีแพ่งที่มีทุนทรัพย์ไม่เกิน 300,000 บาทเท่านั้นตามมาตรา 17 ประกอบมาตรา 25 (4) ดังนั้น ความเห็นของนายสุวัฒน์ที่ว่าคดีนี้อยู่ใน อํานาจของศาลแขวงสุพรรณบุรีเพราะว่าจําเลยทั้ง 2 ต้องรับผิดคนละไม่เกิน 200,000 บาทนั้นจึงฟังไม่ขึ้นเพราะ 2 ไม่ใช่เป็นการนําคดีที่มีทุนทรัพย์ไม่เกิน 300,000 บาทมาฟ้องที่ศาลจังหวัดที่จะทําให้ศาลจังหวัดต้องพิจารณาว่า มีการรับคดีเข้าสู่ระบบแล้วหรือไม่ และจะได้ทําคดีต่อไปหากรับเข้าสู่ระบบเพื่อพิจารณาแล้วตามมาตรา 19/1 วรรคหนึ่ง แต่เมื่อข้อเท็จจริงปรากฏว่า คดีนี้เป็นคดีที่มีทุนทรัพย์ 400,000 บาท ซึ่งไม่ใช่คดีที่อยู่ในอํานาจของ ศาลแขวง แต่เป็นคดีที่อยู่ในอํานาจของศาลจังหวัดสุพรรณบุรี ดังนั้น การที่นางณดีได้มีคําสั่งให้โอนคดีกลับไปยังศาลแขวงสุพรรณบุรีจึงไม่ชอบด้วยกฎหมาย

สรุป ข้ออ้างของนายสุวัฒน์ฟังไม่ขึ้น และคําสั่งโอนคดีของนางณดีไม่ชอบด้วยกฎหมาย

ข้อ 2. นายดําเป็นโจทก์ฟ้องนายขาวต่อศาลจังหวัดตรังขอให้ลงโทษฐานชิงทรัพย์ตามประมวลกฎหมาย อาญา มาตรา 339 ซึ่งมีระวางโทษจําคุกตั้งแต่ห้าปีถึงสิบปีและปรับตั้งแต่หนึ่งแสนบาทถึง สองแสนบาท นายเก่งผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดตรังได้ให้นายก้องผู้พิพากษาประจําศาลใน ศาลจังหวัดตรังไต่สวนมูลฟ้อง เมื่อนายก้องไต่สวนมูลฟ้องเสร็จแล้วมีคําสั่งว่าคดีมีมูล ให้ประทับฟ้อง นัดสืบพยานโจทก์ การที่นายก้องไต่สวนมูลฟ้องและมีคําสั่งประทับฟ้องนัดสืบพยานชอบด้วย พระธรรมนูญศาลยุติธรรมหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 24 “ให้ผู้พิพากษาคนหนึ่งมีอํานาจดังต่อไปนี้

(2) ออกคําสั่งใด ๆ ซึ่งมิใช่เป็นไปในทางวินิจฉัยชี้ขาดข้อพิพาทแห่งคดี”

มาตรา 25 “ในศาลชั้นต้น ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะมีอํานาจเกี่ยวแก่คดีซึ่งอยู่ในอํานาจ
ของศาลนั้น ดังต่อไปนี้

(1) ไต่สวนและวินิจฉัยชี้ขาดคําร้องหรือคําขอที่ยื่นต่อศาลในคดีทั้งปวง

(2) ไต่สวนและมีคําสั่งเกี่ยวกับวิธีการเพื่อความปลอดภัย

(3) ไต่สวนมูลฟ้องและมีคําสั่งในคดีอาญา

(4) พิจารณาพิพากษาคดีแพ่ง ซึ่งราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินที่ฟ้องไม่เกินสามแสนบาท
ราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินดังกล่าวอาจขยายได้โดยการตราเป็นพระราชกฤษฎีกา

(5) พิจารณาพิพากษาคดีอาญา ซึ่งกฎหมายกําหนดอัตราโทษอย่างสูงไว้ให้จําคุกไม่เกินสามปี หรือปรับไม่เกินหกหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ แต่จะลงโทษจําคุกเกินหกเดือน หรือปรับเกินหนึ่งหมื่นบาท หรือ ทั้งจําทั้งปรับ ซึ่งโทษจําคุกหรือปรับอย่างใดอย่างหนึ่งหรือทั้งสองอย่างเกินอัตราที่กล่าวแล้วไม่ได้

ผู้พิพากษาประจําศาลไม่มีอํานาจตาม (3) (4) หรือ (5)

มาตรา 26 “ภายใต้บังคับมาตรา 25 ในการพิจารณาพิพากษาคดีของศาลชั้นต้น นอกจากศาลแขวง และศาลยุติธรรมอื่นซึ่งพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลนั้นกําหนดไว้เป็นอย่างอื่น ต้องมีผู้พิพากษาอย่างน้อยสองคน และต้องไม่เป็นผู้พิพากษาประจําศาลเกินหนึ่งคน จึงเป็นองค์คณะที่มีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีแพ่งหรือคดีอาญาทั้งปวง”

วินิจฉัย

โดยหลักแล้ว ในการพิจารณาพิพากษาคดีของศาลชั้นต้น จะต้องมีผู้พิพากษาอย่างน้อย 2 คน เป็น องค์คณะเพื่อพิจารณาพิพากษาคดีแพ่งหรือคดีอาญาทั้งปวงตามมาตรา 26 แต่อย่างไรก็ดีผู้พิพากษาคนหนึ่งย่อม มีอํานาจตามที่กําหนดไว้ในมาตรา 24 และผู้พิพากษาคนเดียวย่อมมีอํานาจเกี่ยวแก่คดีซึ่งอยู่ในอํานาจของศาลนั้น ตามที่กําหนดไว้ในมาตรา 25 เว้นแต่ถ้าเป็นผู้พิพากษาประจําศาลจะไม่มีอํานาจตามมาตรา 25 (3) (4) หรือ (5)

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่นายดําเป็นโจทก์ฟ้องนายขาวต่อศาลจังหวัดตรังขอให้ลงโทษฐานชิงทรัพย์ ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 339 และนายเก่งผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดตรังได้ให้นายก้องผู้พิพากษา ประจําศาลในศาลจังหวัดตรังไต่สวนมูลฟ้อง และเมื่อนายก้องได้ไต่สวนมูลฟ้องเสร็จแล้วมีคําสั่งว่าคดีมีมูล ให้ประทับฟ้องนัดสืบพยานโจทก์นั้น แม้ว่าคําสั่งประทับฟ้องนัดสืบพยานจะเป็นอํานาจของผู้พิพากษาคนเดียว ตามมาตรา 24 (2) เพราะเป็นคําสั่งที่มิใช่เป็นไปทางวินิจฉัยชี้ขาดข้อพิพาทแห่งคดีก็ตาม แต่เมื่อนายก้องซึ่ง เป็นผู้พิพากษาประจําศาลไม่มีอํานาจในการไต่สวนและมีคําสั่งในคดีอาญาตามมาตรา 25 (3) ประกอบ มาตรา 25 วรรคสอง ดังนั้น แม้คําสั่งประทับฟ้องนัดสืบพยานจะเป็นอํานาจของนายก้อง แต่เมื่อการไต่สวนมูลฟ้อง ของนายก้องไม่ชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรมย่อมมีผลทําให้การมีคําสั่งประทับฟ้องนัดสืบพยานของนายก้องไม่ชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรมไปด้วย

สรุป การที่นายก้องไต่สวนมูลฟ้องและมีคําสั่งประทับฟ้องนัดสืบพยานดังกล่าวไม่ชอบด้วย พระธรรมนูญศาลยุติธรรม

ข้อ 3. เหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ตามที่บัญญัติไว้ในพระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 30 มีกรณีใดบ้าง ในคดีแพ่งทุนทรัพย์ 1,000,000 บาท ที่ยื่นฟ้องต่อศาลจังหวัดจันทบุรี นายอาทิตย์ผู้พิพากษา หัวหน้าศาลจังหวัดจันทบุรีจ่ายสํานวนให้นายจันทร์กับนายอังคารเป็นองค์คณะ โดยร่วมพิจารณาคดีดังกล่าวจนเสร็จและนัดฟังคําพิพากษาแล้ว แต่นายจันทร์ย้ายไปรับราชการที่ศาลอื่นก่อน นายอังคารจะต้องดําเนินการอย่างไรจึงจะทําให้การพิพากษาคดีดังกล่าวดําเนินไปโดยชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 26 “ภายใต้บังคับมาตรา 25 ในการพิจารณาพิพากษาคดีของศาลชั้นต้น นอกจากศาลแขวง และศาลยุติธรรมอื่นซึ่งพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลนั้นกําหนดไว้เป็นอย่างอื่น ต้องมีผู้พิพากษาอย่างน้อยสองคน
และต้องไม่เป็นผู้พิพากษาประจําศาลเกินหนึ่งคน จึงเป็นองค์คณะที่มีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีแพ่งหรือ
คดีอาญาทั้งปวง”

มาตรา 29 “ในระหว่างการทําคําพิพากษาคดีใด หากมีเหตุสุดวิสัยหรือเหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ ทําให้ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะในการพิจารณาคดีนั้นไม่อาจจะทําคําพิพากษาในคดีนั้นต่อไปได้ ให้ผู้พิพากษาดังต่อไปนี้มีอํานาจลงลายมือชื่อทําคําพิพากษา และเฉพาะในศาลอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์ภาค และ ศาลชั้นต้น มีอํานาจทําความเห็นแย้งได้ด้วย ทั้งนี้หลังจากได้ตรวจสํานวนคดีนั้นแล้ว

(3) ในศาลชั้นต้น ได้แก่ อธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น อธิบดีผู้พิพากษาภาค รองอธิบดีผู้พิพากษา
ศาลชั้นต้น รองอธิบดีผู้พิพากษาภาค หรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาล แล้วแต่กรณี

มาตรา 30 “เหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ตามมาตรา 28 และมาตรา 29 หมายถึง กรณี ที่ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะนั่งพิจารณาคดีนั้นพ้นจากตําแหน่งที่ดํารงอยู่ หรือถูกคัดค้านและถอนตัวไปหรือไม่อาจปฏิบัติราชการจนไม่สามารถนั่งพิจารณา หรือทําคําพิพากษาในคดีนั้นได้”

วินิจฉัย

เหตุจําเป็นอันมิอาจก้าวล่วงได้ ตามที่บัญญัติไว้ในพระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 30 หมายถึง เหตุที่เกิดกับผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะนั่งพิจารณาคดีนั้นอย่างใดอย่างหนึ่งดังต่อไปนี้ คือ

1. พ้นจากตําแหน่งที่ดํารงอยู่ เช่น การที่ผู้พิพากษานั้นตาย หรือได้โอนย้ายไปรับราชการใน ศาลอื่น หรือลาออกจากราชการ หรือเกษียณอายุราชการ เป็นต้น

2. ถูกคัดค้านและถอนตัวไป เช่น การที่ผู้พิพากษาที่พิจารณาคดีมีผลประโยชน์ได้เสียเกี่ยวข้อง อยู่ในคดีนั้น หรือเป็นญาติเกี่ยวข้องกับคู่ความฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง ทําให้มีการคัดค้าน และผู้พิพากษาคนนั้นขอถอนตัวไป
ทําให้ผู้พิพากษาที่เหลืออยู่มีไม่ครบองค์คณะ เป็นต้น

3. ไม่อาจปฏิบัติราชการจนไม่สามารถนั่งพิจารณาหรือทําคําพิพากษาในคดีนั้นได้ เช่น ป่วย ต้องเข้ารับการรักษาตัวในโรงพยาบาล เป็นต้น

ตามอุทาหรณ์ เมื่อคดีที่ยื่นฟ้องต่อศาลจังหวัดจันทบุรีเป็นคดีแพ่งที่มีทุนทรัพย์ 1,000,000 บาท ดังนั้น ในการพิจารณาพิพากษาคดีนี้จะต้องมีผู้พิพากษาอย่างน้อยสองคนเป็นองค์คณะเพื่อพิจารณาพิพากษาคดี ดังกล่าวตามมาตรา 26

การที่นายอาทิตย์ผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดจันทบุรีจ่ายสํานวนให้นายจันทร์กับนายอังคารเป็น องค์คณะ โดยร่วมพิจารณาคดีดังกล่าวจนเสร็จและนัดฟังคําพิพากษาแล้ว แต่นายจันทร์ย้ายไปรับราชการที่ศาลอื่น ก่อนนั้น ถือเป็นกรณีที่ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะนั่งพิจารณาคดีนั้นพ้นจากตําแหน่งที่ดํารงอยู่ตามมาตรา 30 และถือว่ามีเหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ในระหว่างการทําคําพิพากษาคดีตามมาตรา 29 ดังนั้น นายอังคารจะต้องนําสํานวนคดีดังกล่าวไปให้นายอาทิตย์ผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดจันทบุรีตรวจสํานวนและลงลายมือชื่อในคําพิพากษาร่วมกับนายอังคาร จึงจะทําให้การพิพากษาคดีดังกล่าวชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรมตามมาตรา 29 (3)

สรุป นายอังคารจะต้องนําสํานวนคดีดังกล่าวไปให้นายอาทิตย์ผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดจันทบุรีตรวจสํานวนและลงลายมือชื่อในคําพิพากษาร่วมกับนายอังคาร คําพิพากษาคดีดังกล่าวจึงจะชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

การสอบไล่ภาคฤดูร้อน ปีการศึกษา 2562
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW3004 พระธรรมนูญศาลยุติธรรม
คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ

ข้อ 1. นายหล่อเป็นโจทก์ฟ้องจําเลยต่อศาลจังหวัดอุดรธานีข้อหาปลอมเอกสารตามประมวลกฎหมาย อาญา มาตรา 264 ระวางโทษจําคุกไม่เกินสามปีหรือปรับไม่เกินหกหมื่นบาทหรือทั้งจําทั้งปรับ กับข้อหาปลอมเอกสารสิทธิตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 265 ระวางโทษจําคุกตั้งแต่ หกเดือนถึงห้าปีและปรับตั้งแต่หนึ่งหมื่นบาทถึงหนึ่งแสนบาท นายโทผู้พิพากษาศาลจังหวัด อุดรธานีได้ไต่สวนมูลฟ้องแล้วเห็นว่าคดีมีมูลเฉพาะข้อหาปลอมเอกสาร แต่เนื่องจากคดีอยู่ใน อํานาจศาลแขวงอุดรธานี นายโทจึงได้ไปปรึกษากับนายเอกผู้พิพากษา หัวหน้าศาลจังหวัดอุดรธานี หลังจากนายเอกตรวจสํานวนคดีแล้ว นายเอกและนายโทจึงร่วมกันทําคําพิพากษายกฟ้องข้อหาปลอมเอกสารสิทธิ ส่วนข้อหาปลอมเอกสารมีคําสั่งโอนคดีไปศาลแขวงอุดรธานี ให้ท่านวินิจฉัยว่า ++

(ก) คําพิพากษายกฟ้องข้อหาปลอมเอกสารสิทธิชอบหรือไม่ เพราะเหตุใด

(ข) คําสั่งโอนคดีข้อหาปลอมเอกสารไปยังศาลแขวงอุดรธานีชอบหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 17 “ศาลแขวงมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดี และมีอํานาจทําการไต่สวน หรือมีคําสั่งใด ๆ ซึ่งผู้พิพากษาคนเดียวมีอํานาจตามที่กําหนดไว้ในมาตรา 24 และมาตรา 25 วรรคหนึ่ง”

มาตรา 19/1 วรรคหนึ่ง “บรรดาคดีซึ่งเกิดขึ้นในเขตศาลแขวงและอยู่ในอํานาจของศาลแขวงนั้น ถ้ายื่นฟ้องต่อศาลแพ่ง ศาลแพ่งกรุงเทพใต้ ศาลแพ่งธนบุรี ศาลอาญา ศาลอาญากรุงเทพใต้ ศาลอาญาธนบุรี หรือ ศาลจังหวัด ให้อยู่ในดุลพินิจของศาลดังกล่าวที่จะยอมรับพิจารณาคดีใดคดีหนึ่งที่ยื่นฟ้องเช่นนั้น หรือมีคําสั่ง โอนคดีไปยังศาลแขวงที่มีเขตอํานาจก็ได้ และไม่ว่ากรณีจะเป็นประการใด หากศาลแพ่ง ศาลแพ่งกรุงเทพใต้ ศาลแพ่งธนบุรี ศาลอาญา ศาลอาญากรุงเทพใต้ ศาลอาญาธนบุรี หรือศาลจังหวัดได้มีคําสั่งรับฟ้องคดีเช่นว่านั้น ไว้แล้ว ให้ศาลดังกล่าวพิจารณาพิพากษาคดีนั้นต่อไป”

มาตรา 25 “ในศาลชั้นต้น ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะมีอํานาจเกี่ยวแก่คดีซึ่งอยู่ในอํานาจ
ของศาลนั้น ดังต่อไปนี้

(3) ไต่สวนมูลฟ้องและมีคําสั่งในคดีอาญา
(5) พิจารณาพิพากษาคดีอาญา ซึ่งกฎหมายกําหนดอัตราโทษอย่างสูงไว้ให้จําคุกไม่เกินสามปี หรือปรับไม่เกินหกหมื่นบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ แต่จะลงโทษจําคุกเกินหกเดือน หรือปรับเกินหนึ่งหมื่นบาท หรือ ทั้งจําทั้งปรับ ซึ่งโทษจําคุกหรือปรับอย่างใดอย่างหนึ่งหรือทั้งสองอย่างเกินอัตราที่กล่าวแล้วไม่ได้”

มาตรา 26 “ภายใต้บังคับมาตรา 25 ในการพิจารณาพิพากษาคดีของศาลชั้นต้น นอกจาก ศาลแขวงและศาลยุติธรรมอื่นซึ่งพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลนั้นกําหนดไว้เป็นอย่างอื่น ต้องมีผู้พิพากษาอย่างน้อยสองคนและต้องไม่เป็นผู้พิพากษาประจําศาลเกินหนึ่งคน จึงเป็นองค์คณะที่มีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีแพ่ง
หรือคดีอาญาทั้งปวง”

มาตรา 29 “ในระหว่างการทําคําพิพากษาคดีใด หากมีเหตุสุดวิสัยหรือเหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ ทําให้ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะในการพิจารณาคดีนั้นไม่อาจจะทําคําพิพากษาในคดีนั้นต่อไปได้

ให้ผู้พิพากษาดังต่อไปนี้มีอํานาจลงลายมือชื่อทําคําพิพากษา และเฉพาะในศาลอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์ภาค และ ศาลชั้นต้น มีอํานาจทําความเห็นแย้งได้ด้วย ทั้งนี้หลังจากได้ตรวจสํานวนคดีนั้นแล้ว

(3) ในศาลชั้นต้น ได้แก่ อธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น อธิบดีผู้พิพากษาภาค รองอธิบดีผู้พิพากษา ศาลชั้นต้น รองอธิบดีผู้พิพากษาภาค หรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาล แล้วแต่กรณี”

มาตรา 31 “เหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ตามมาตรา 28 และมาตรา 29 นอกจากที่กําหนด ไว้ในมาตรา 30 แล้วให้หมายความรวมถึงกรณีดังต่อไปนี้ด้วย

(1) กรณีที่ผู้พิพากษาคนเดียวไต่สวนมูลฟ้องคดีอาญาแล้วเห็นว่าควรพิพากษายกฟ้อง แต่คดีนั้น มีอัตราโทษตามที่กฎหมายกําหนดเกินกว่าอัตราโทษตามมาตรา 25 (5)

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ แยกวินิจฉัยได้ดังนี้

(ก) การที่นายหล่อเป็นโจทก์ฟ้องจําเลยต่อศาลจังหวัดอุดรธานีข้อหาปลอมเอกสารตามประมวล กฎหมายอาญามาตรา 264 ระวางโทษจําคุกไม่เกินสามปีหรือปรับไม่เกินหกหมื่นบาทหรือทั้งจําทั้งปรับ กับข้อหา ปลอมเอกสารสิทธิตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 265 ระวางโทษจําคุกตั้งแต่หกเดือนถึงห้าปีและปรับตั้งแต่ หนึ่งหมื่นบาทถึงหนึ่งแสนบาทนั้น การที่นายโทผู้พิพากษาศาลจังหวัดอุดรธานีได้ไต่สวนมูลฟ้องแล้วเห็นว่าคดี มีมูลเฉพาะข้อหาปลอมเอกสาร ส่วนคดีข้อหาปลอมเอกสารสิทธิไม่มีมูลและจะพิพากษายกฟ้องข้อหาปลอม เอกสารสิทธินั้น โดยหลักแล้วนายโทผู้พิพากษาคนเดียวย่อมมีอํานาจกระทําได้ตามมาตรา 25 (3) ที่ได้บัญญัติให้ ผู้พิพากษาคนเดียวในศาลชั้นต้นมีอํานาจไต่สวนมูลฟ้องและมีคําสั่งในคดีอาญาได้

แต่อย่างไรก็ตามเมื่อคดีข้อหาปลอมเอกสารสิทธินั้น เป็นคดีที่มีอัตราโทษจําคุกอย่างสูงเกิน 3 ปี จึงเกินอํานาจของผู้พิพากษาคนเดียวที่จะพิพากษาได้ตามมาตรา 25 (5) จะต้องมีผู้พิพากษาอย่างน้อยสองคน เป็นองค์คณะเพื่อพิจารณาพิพากษาตามมาตรา 26 จึงถือว่าเป็นกรณีที่มีเหตุจําเป็นอันไม่อาจก้าวล่วงได้เกิดขึ้น ในระหว่างการทําคําพิพากษาตามมาตรา 31 (1) ซึ่งในกรณีนี้ ผู้พิพากษาที่มีอํานาจตรวจสํานวนและลงลายมือชื่อ ทําคําพิพากษาในคดีดังกล่าวนี้ คือ นายเอกผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดอุดรธานีตามมาตรา 29 (3) ประกอบ มาตรา 31 (1) ดังนั้น การที่นายโทได้นําสํานวนคดีนี้ไปปรึกษากับนายเอก และเมื่อนายเอกได้ตรวจสํานวนคดีแล้ว นายเอกและนายโทจึงร่วมกันทําคําพิพากษายกฟ้องข้อหาปลอมเอกสารสิทธิ์ คําพิพากษายกฟ้องข้อหาปลอม เอกสารสิทธิจึงชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 26 ประกอบมาตรา 29 (3) และมาตรา 31 (1)

(ข) สําหรับคดีข้อหาปลอมเอกสารนั้น เมื่อเป็นคดีที่มีอัตราโทษอย่างสูงให้จําคุกไม่เกิน 3 ปี หรือปรับไม่เกินหกหมื่นบาท จึงถือว่าเป็นคดีที่อยู่ในอํานาจพิจารณาพิพากษาของศาลแขวงตามมาตรา 17 ประกอบมาตรา 25 (5) เมื่อโจทก์ได้นํามายื่นต่อศาลจังหวัด และข้อเท็จจริงปรากฏว่าศาลจังหวัดยังมิได้มีคําสั่ง รับฟ้องคดีนั้นไว้ ดังนั้น การที่นายเอกและนายโทได้มีคําสั่งให้โอนคดีนี้ไปยังศาลแขวงอุดรธานีที่มีเขตอํานาจ
คําสั่งโอนคดีข้อหาปลอมเอกสารดังกล่าวจึงชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 19/1 วรรคหนึ่ง

สรุป
(ก) คําพิพากษายกฟ้องข้อหาปลอมเอกสารสิทธิชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรม
(ข) คําสั่งโอนคดีข้อหาปลอมเอกสารไปยังศาลแขวงอุดรธานีชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

ข้อ 2. นายสุขใจและนายสมใจร่วมกันเป็นโจทก์ฟ้องเรียกค่าเสียหายจํานวน 600,000 บาท ที่นายกุนที
เพื่อนบ้านได้เข้ามาตักหน้าดินที่สวนหลังบ้านที่นายสุขใจและนายสมใจเป็นเจ้าของร่วมไปขาย จึงมาปรึกษาท่านว่าควรจะยื่นฟ้องเรียกค่าเสียหายครั้งนี้ที่ศาลใดระหว่างศาลแพ่งหรือศาลแขวง
พระนครเหนือ

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 17 “ศาลแขวงมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดี และมีอํานาจทําการไต่สวน หรือมีคําสั่งใด ๆ ซึ่งผู้พิพากษาคนเดียวมีอํานาจตามที่กําหนดไว้ในมาตรา 24 และมาตรา 25 วรรคหนึ่ง

มาตรา 19 วรรคหนึ่ง “ศาลแพ่ง ศาลแพ่งกรุงเทพใต้ และศาลแพ่งธนบุรีมีอํานาจพิจารณาพิพากษา คดีแพ่งทั้งปวงและคดีอื่นใดที่มิได้อยู่ในอํานาจของศาลยุติธรรมอื่น”

มาตรา 25 “ในศาลชั้นต้น ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะมีอํานาจเกี่ยวแก่คดีซึ่งอยู่ในอํานาจ องศาลนั้น ดังต่อไปนี้

(4) พิจารณาพิพากษาคดีแพ่ง ซึ่งราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินที่ฟ้องไม่เกินสามแสนบาท
ราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินดังกล่าวอาจขยายได้โดยการตราเป็นพระราชกฤษฎีกา”

วินิจฉัย

ตามหลักของพระธรรมนูญศาลยุติธรรม มาตรา 25 (4) ประกอบมาตรา 17 คดีแพ่งที่ศาลแขวง โดยผู้พิพากษาคนเดียวมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีนั้น ต้องเป็นคดีมีข้อพิพาท และคดีมีข้อพิพาทนั้นจะต้องเป็น คดีที่มีทุนทรัพย์ และทุนทรัพย์ที่ฟ้องนั้นต้องมีราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินที่ฟ้องไม่เกิน 3 แสนบาท หากเกินกว่า 3 แสนบาท หรือเป็นคดีที่ไม่มีข้อพิพาท ศาลแขวงจะรับคดีนั้นไว้พิจารณาพิพากษาไม่ได้

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่นายสุขใจและนายสมใจร่วมกันเป็นโจทก์ฟ้องเรียกค่าเสียหายจํานวน 600,000 บาท ที่นายกันที่เพื่อนบ้านได้เข้ามาตักหน้าดินที่สวนหลังบ้านที่นายสุขใจและนายสมใจเป็นเจ้าของร่วมกัน ไปขายนั้น ถือเป็นกรณีที่โจทก์หลายคนฟ้องจําเลยคนเดียวเรียกค่าเสียหายมาร่วมกันจึงต้องรวมทุนทรัพย์ในการ ฟ้องคดี เมื่อคดีนี้มีทุนทรัพย์ 600,000 บาท ซึ่งเกิน 300,000 บาท ดังนั้น จึงต้องฟ้องคดีนี้ที่ศาลแพ่งตามมาตรา 19 วรรคหนึ่ง จะฟ้องที่ศาลแขวงพระนครเหนือไม่ได้ เพราะคดีนี้ไม่อยู่ในอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีของศาลแขวง พระนครเหนือตามมาตรา 17 ประกอบมาตรา 25 (4)

สรุป นายสุขใจและนายสมใจจะต้องยื่นฟ้องเรียกค่าเสียหายครั้งนี้ที่ศาลแพ่ง

ข้อ 3. พนักงานอัยการเป็นโจทก์ยื่นฟ้องนายเสกเป็นจําเลยต่อศาลจังหวัดสงขลาในข้อหารับของโจร นางโรสิตาผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดสงขลาได้จ่ายสํานวนคดีให้นายคชาผู้พิพากษาอาวุโสและนางรินรดีผู้พิพากษาประจําศาลเป็นองค์คณะร่วมกัน ในระหว่างสืบพยาน นายคชาติดเชื้อไวรัส โควิด-19 และเสียชีวิตในเวลาต่อมา นางโรสิตาจึงมอบหมายให้นายธีรุตม์ผู้พิพากษาประจําศาล นั่งพิจารณาคดีร่วมกับนางรินรดีในคดีดังกล่าวแทน

ให้วินิจฉัยว่า การนั่งพิจารณาคดีดังกล่าวชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรมหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 26 “ภายใต้บังคับมาตรา 25 ในการพิจารณาพิพากษาคดีของศาลชั้นต้น นอกจาก ศาลแขวงและศาลยุติธรรมอื่นซึ่งพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลนั้นกําหนดไว้เป็นอย่างอื่น ต้องมีผู้พิพากษาอย่างน้อย สองคน และต้องไม่เป็นผู้พิพากษาประจําศาลเกินหนึ่งคน จึงเป็นองค์คณะที่มีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีแพ่ง หรือคดีอาญาทั้งปวง”

มาตรา 28 “ในระหว่างการพิจารณาคดีใด หากมีเหตุสุดวิสัยหรือมีเหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจ ก้าวล่วงได้ ทําให้ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะในการพิจารณาคดีนั้น ไม่อาจจะนั่งพิจารณาคดีต่อไป ให้ผู้พิพากษาดังต่อไปนี้นั่งพิจารณาคดีนั้นแทนต่อไปได้

(3) ในศาลชั้นต้น ได้แก่ อธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น อธิบดีผู้พิพากษาภาค ผู้พิพากษาหัวหน้าศาล หรือรองอธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น รองอธิบดีผู้พิพากษาภาค หรือผู้พิพากษาในศาลชั้นต้นของศาลนั้นซึ่งอธิบดี ผู้พิพากษาศาลชั้นต้น อธิบดีผู้พิพากษาภาค หรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาลแล้วแต่กรณีมอบหมาย”

มาตรา 30 “เหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ตามมาตรา 28 และมาตรา 29 หมายถึง กรณีที่ ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะนั่งพิจารณาคดีนั้นพ้นจากตําแหน่งที่ดํารงอยู่ หรือถูกคัดค้านและถอนตัวไป หรือไม่อาจ
ปฏิบัติราชการจนไม่สามารถนั่งพิจารณ” หรือทําคําพิพากษาในคดีนั้นได้”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่พนักงานอัยการเป็นโจทก์ยื่นฟ้องนายเสกเป็นจําเลยต่อศาลจังหวัดสงขลา ในข้อหารับของโจร (ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 357 ซึ่งมีอัตราโทษจําคุกไม่เกิน 5 ปี หรือปรับไม่เกิน 1 แสนบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ) จึงต้องมีผู้พิพากษาอย่างน้อย 2 คน และต้องไม่เป็นผู้พิพากษาประจําศาลเกินหนึ่งคนเป็นองค์คณะในการพิจารณาพิพากษาคดีตามมาตรา 26

การที่นางโรสิตาผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดสงขลาได้จ่ายสํานวนคดีให้นายคชาผู้พิพากษาอาวุโส และนางรินรดีผู้พิพากษาประจําศาลเป็นองค์คณะร่วมกันนั้น เมื่อปรากฏว่าในระหว่างสืบพยาน นายคชา ติดเชื้อไวรัสโควิด-19 และเสียชีวิต ถือเป็นกรณีที่มีเหตุจําเป็นอันไม่อาจก้าวล่วงได้ในระหว่างพิจารณาคดีทําให้
นายคชาผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะในคดีนั้นไม่อาจนั่งพิจารณาคดีนั้นต่อไปได้ตามมาตรา 30 ดังนั้น จึงต้องให้ผู้พิพากษาหัวหน้าศาลคือนางโรสิตา หรือผู้พิพากษาในศาลชั้นต้นของศาลนั้นตามที่นางโรสตามอบหมายนั่งพิจารณา คดีนั้นแทนต่อไปตามมาตรา 28 (3) ประกอบมาตรา 30

การที่นางโรสิตาผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดได้มอบหมายให้นายธีรุตม์ผู้พิพากษาประจําศาล
นั่งพิจารณาคดีร่วมกับนางรินรดีในคดีดังกล่าวแทนนั้น แม้จะทําให้องค์คณะพิจารณาคดีมีผู้พิพากษา 2 คนก็ตาม แต่เป็นกรณีที่ทําให้องค์คณะพิจารณาคดีดังกล่าวมีผู้พิพากษาประจําศาลเกิน 1 คน จึงเป็นองค์คณะที่ไม่ชอบ ตามมาตรา 26 ดังนั้น การนั่งพิจารณาคดีดังกล่าวจึงไม่ชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

สรุป การนั่งพิจารณาคดีดังกล่าวไม่ชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 26

การสอบไล่ภาค 1 ปีการศึกษา 2562
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW3004 พระธรรมนูญศาลยุติธรรม
คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ

ข้อ 1. ทานตะวันเป็นโจทก์ยื่นฟ้องเป็นไทเป็นจําเลยเรียกค่าเสียหายฐานละเมิดจากค่ารักษาพยาบาล ค่าซ่อมรถ ค่าขาดการงาน รวมเป็นเงิน 400,000 บาท ต่อศาลจังหวัดสุพรรณบุรี ศาลสั่งรับประทับฟ้อง และให้ส่งหมายเรียกและสําเนาคําฟ้องให้แก่จําเลย ระหว่างส่งหมายเรียกและสําเนาคําฟ้องให้แก่ จําเลย โจทก์เห็นว่าตนคํานวณค่าสินไหมทดแทนผิดไป ความจริงค่ารักษาพยาบาลและค่าขาดการงานสูงเกินจริง จึงได้ทําคําร้องขออนุญาตแก้ไขเพิ่มเติมคําฟ้องเปลี่ยนเป็นค่ารักษาพยาบาล ค่าซ่อมรถ ค่าขาดการงาน รวมเป็นเงิน 290,000 บาท นายเป้งและนายฉลาม องค์คณะผู้พิพากษาคดีนี้ ได้พิจารณาอนุญาตให้แก้ไขคําฟ้องได้ ต่อมาทั้งสองเห็นว่าคดีนี้อยู่ในอํานาจของศาลแขวงสุพรรณบุรี จึงได้มีคําสั่งโอนคดีนี้กลับไปยังศาลแขวงสุพรรณบุรี คําสั่งดังกล่าวนี้ชอบด้วยกฎหมายหรือไม่ อย่างไร

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 17 “ศาลแขวงมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดี และมีอํานาจทําการไต่สวน หรือมีคําสั่งใด ๆ ซึ่งผู้พิพากษาคนเดียวมีอํานาจตามที่กําหนดไว้ในมาตรา 24 และมาตรา 25 วรรคหนึ่ง”

มาตรา 18 “ภายใต้บังคับมาตรา 19/1 ศาลจังหวัดมีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีแพ่งและคดีอาญา ทั้งปวงที่มิได้อยู่ในอํานาจของศาลยุติธรรมอื่น”

มาตรา 19/1 วรรคสอง “ในกรณีที่ขณะยื่นฟ้องคดีนั้น เป็นคดีที่อยู่ในอํานาจศาลแพ่ง ศาลแพ่ง กรุงเทพใต้ ศาลแพ่งธนบุรี ศาลอาญา ศาลอาญากรุงเทพใต้ ศาลอาญาธนบุรี หรือศาลจังหวัดอยู่แล้ว แม้ต่อมา จะมีพฤติการณ์เปลี่ยนแปลงไปทําให้คดีนั้นเป็นคดีที่อยู่ในอํานาจของศาลแขวงก็ให้ศาลนั้นพิจารณาพิพากษาคดี
ดังกล่าวต่อไป”

มาตรา 25 “ในศาลชั้นต้น ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะมีอํานาจเกี่ยวแก่คดีซึ่งอยู่ในอํานาจ
ของศาลนั้น ดังต่อไปนี้

(4) พิจารณาพิพากษาคดีแพ่ง ซึ่งราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินที่ฟ้องไม่เกินสามแสนบาท
ราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจํานวนเงินดังกล่าวอาจขยายได้โดยการตราเป็นพระราชกฤษฎีกา”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่ทานตะวันเป็นโจทก์ยื่นฟ้องเป็นไทเป็นจําเลยเรียกค่าเสียหายฐานละเมิด จากค่ารักษาพยาบาล ค่าซ่อมรถ ค่าขาดการงาน รวมเป็นเงิน 400,000 บาทนั้น เป็นเรื่องที่โจทก์คนเดียว ฟ้องจําเลยคนเดียวเรียกค่าสินไหมทดแทนฐานละเมิด 400,000 บาท โจทก์จึงรวมทุนทรัพย์และนํามายื่นฟ้อง ที่ศาลจังหวัดสุพรรณบุรี การฟ้องของโจทก์จึงชอบด้วยกฎหมายตามมาตรา 18

ต่อมาเมื่อโจทก์เห็นว่าตนคํานวณค่าสินไหมทดแทนผิดไป เนื่องจากความจริงค่ารักษาพยาบาล
ค่าซ่อมรถ และค่าขาดการงานสูงเกินจริง โจทก์จึงได้ทําคําร้องขออนุญาตแก้ไขเพิ่มเติมคําฟ้องเปลี่ยนเป็น ค่ารักษาพยาบาล ค่าซ่อมรถ ค่าขาดการงาน รวมเป็นเงิน 290,000 บาท ซึ่งนายเป้งและนายฉลาม องค์คณะ ผู้พิพากษาคดีนี้ได้พิจารณาอนุญาตให้แก้ไขคําฟ้องได้ กรณีนี้จึงถือว่าเป็นกรณีตามมาตรา 19/1 วรรคสอง กล่าวคือ ในขณะที่โจทก์ฟ้องคดีนั้น คดีดังกล่าวเป็นคดีที่อยู่ในอํานาจของศาลจังหวัดตามมาตรา 18 และต่อมามีพฤติการณ์ เปลี่ยนแปลงไปทําให้คดีดังกล่าวเป็นคดีที่อยู่ในอํานาจของศาลแขวงตามมาตรา 17 และมาตรา 25 (4) ซึ่งตาม มาตรา 19/1 วรรคสองได้บัญญัติให้ศาลจังหวัดพิจารณาพิพากษาคดีนั้นต่อไป ดังนั้น ศาลจังหวัดสุพรรณบุรีจึง ต้องพิจารณาพิพากษาคดีดังกล่าวต่อไปโดยไม่ต้องโอนคดีไปยังศาลแขวงสุพรรณบุรี เมื่อนายเป้งและนายฉลามได้มีคําสั่งให้โอนคดีนี้กลับไปยังศาลแขวงสุพรรณบุรี คําสั่งดังกล่าวจึงไม่ชอบด้วยกฎหมาย

สรุป คําสั่งให้โอนคดีดังกล่าวขององค์คณะผู้พิพากษาไม่ชอบด้วยกฎหมาย

ข้อ 2. นางสาวหนึ่งเป็นโจทก์ฟ้องนายยิ่งยวดเป็นจําเลยในข้อหาบุกรุกในเวลากลางคืน (ระวางโทษจําคุก ไม่เกินห้าปี หรือปรับไม่เกินห้าแสนบาท หรือทั้งจําทั้งปรับ) ต่อศาลจังหวัดนครพนม นางสอง ผู้พิพากษาอาวุโสได้ทําการไต่สวนมูลฟ้องแล้วเห็นว่าคดีมีมูลจึงมีคําสั่งประทับรับฟ้องคดีดังกล่าวไว้พิจารณา แต่ภายหลังนายยิ่งยวดหลบหนีคดี นายศานผู้พิพากษาประจําศาลจังหวัดนครพนม จึงออกหมายจับนายยิ่งยวดเพื่อนํามาดําเนินคดีต่อไป ให้วินิจฉัยว่า

(ก) การไต่สวนมูลฟ้องและมีคําสั่งประทับรับฟ้องชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรมหรือไม่ เพราะเหตุใด

(ข) การออกหมายจับชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรมหรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 24 “ให้ผู้พิพากษาคนหนึ่งมีอํานาจดังต่อไปนี้

(1) ออกหมายเรียก หมายอาญา หรือหมายสั่งให้ส่งคนมาจากหรือไปยังจังหวัดอื่น”

มาตรา 25 “ในศาลชั้นต้น ผู้พิพากษาคนเดียวเป็นองค์คณะมีอํานาจเกี่ยวแก่คดีซึ่งอยู่ในอํานาจ
ของศาลนั้น ดังต่อไปนี้

(3) ไต่สวนมูลฟ้องและมีคําสั่งในคดีอาญา”
ผู้พิพากษาประจําศาลไม่มีอํานาจตาม (3) (4) หรือ (5)

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ แยกวินิจฉัยได้ดังนี้

(ก) ในการพิจารณาพิพากษาคดีของศาลจังหวัดนั้น แม้กฎหมายได้กําหนดไว้ว่าจะต้องมีองค์คณะ ผู้พิพากษาอย่างน้อย 2 คนก็ตาม แต่ผู้พิพากษาคนเดียวย่อมมีอํานาจในการไต่สวนมูลฟ้องและมีคําสั่งในคดีอาญาได้ ตามมาตรา 25 (3) ดังนั้น การที่นางสองซึ่งเป็นผู้พิพากษาอาวุโสของศาลจังหวัดนครพนมได้ทําการไต่สวนมูลฟ้องคดีที่นางสาวหนึ่งเป็นโจทก์ฟ้องนายยิ่งยวดเป็นจําเลยในข้อหาบุกรุกในเวลากลางคืนแล้วเห็นว่าคดีมีมูลจึงมีคําสั่งประทับรับฟ้องคดีดังกล่าวไว้พิจารณานั้นการไต่สวนมูลฟ้องและการมีคําสั่งประทับรับฟ้องของนางสองจึงชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 25 (3) และมาตรา 25 วรรคสอง

(ข) ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 24 (1) ผู้พิพากษาคนหนึ่งมีอํานาจออกหมายจับ ซึ่งเป็นหมายอาญาชนิดหนึ่งได้ โดยไม่ต้องคํานึงถึงอัตราโทษในคดีอาญาเรื่องนั้น ดังนั้น การที่นายศานผู้พิพากษา ประจําศาลจังหวัดนครพนม ซึ่งถือว่าเป็นผู้พิพากษาตามนัยของมาตรา 24 ได้ออกหมายจับนายยิ่งยวดที่ได้ หลบหนีคดี การออกหมายจับของนายศานจึงชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 24 (1)

สรุป
(ก) การไต่สวนมูลฟ้องและมีคําสั่งประทับรับฟ้องของนางสองชอบด้วยพระธรรมนูญ
ศาลยุติธรรม

(ข) การออกหมายจับของนายศานชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

ข้อ 3. โจทก์ยื่นฟ้องจําเลยให้ชําระหนี้จํานวนห้าแสนบาทต่อศาลจังหวัดตาก นายพฤหัสผู้พิพากษา
หัวหน้าศาลจังหวัดตากมอบหมายให้นายศุกร์ผู้พิพากษาประจําศาลจังหวัดตากเป็นเจ้าของสํานวน
โดยมีนายเสาร์ผู้พิพากษาอาวุโสในศาลจังหวัดตากร่วมเป็นองค์คณะ เมื่อนายศุกร์และนายเสาร์พิจารณาคดีจนแล้วเสร็จและนัดฟังคําพิพากษา นายศุกร์มีความเห็นควรให้โจทก์เป็นฝ่ายชนะคดี ส่วนนายเสาร์มีความเห็นควรให้จําเลยชนะคดี นายศุกร์จึงนําสํานวนคดีไปให้นายพฤหัสตรวจสํานวนแล้วนายพฤหัสเห็นด้วยกับนายศุกร์จึงได้ลงลายมือชื่อในคําพิพากษาร่วมกับนายศุกร์ให้โจทก์ชนะคดี

ท่านเห็นว่า การที่นายพฤหัสมอบหมายให้นายศุกร์และนายเสาร์ร่วมกันเป็นองค์คณะพิจารณาคดี
และการพิจารณาพิพากษาของนายศุกร์ นายเสาร์ และนายพฤหัสชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรม หรือไม่ อย่างไร

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

มาตรา 26 “ภายใต้บังคับมาตรา 25 ในการพิจารณาพิพากษาคดีของศาลชั้นต้น นอกจาก ศาลแขวงและศาลยุติธรรมอื่นซึ่งพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลนั้นกําหนดไว้เป็นอย่างอื่น ต้องมีผู้พิพากษาอย่างน้อยสองคนและต้องไม่เป็นผู้พิพากษาประจําศาลเกินหนึ่งคน จึงเป็นองค์คณะที่มีอํานาจพิจารณาพิพากษาคดีแพ่งหรือคดีอาญาทั้งปวง”

มาตรา 29 “ในระหว่างการทําคําพิพากษาคดีใด หากมีเหตุสุดวิสัยหรือเหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ ทําให้ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะในการพิจารณาคดีนั้นไม่อาจจะทําคําพิพากษาในคดีนั้นต่อไปได้ให้ผู้พิพากษาดังต่อไปนี้มีอํานาจลงลายมือชื่อทําคําพิพากษา และเฉพาะในศาลอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์ภาค และ ศาลชั้นต้น มีอํานาจทําความเห็นแย้งได้ด้วย ทั้งนี้หลังจากได้ตรวจสํานวนคดีนั้นแล้ว

(3) ในศาลชั้นต้น ได้แก่ อธิบดีผู้พิพากษาศาลชั้นต้น อธิบดีผู้พิพากษาภาค รองอธิบดี ผู้พิพากษา ศาลชั้นต้น รองอธิบดีผู้พิพากษาภาค หรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาล แล้วแต่กรณี

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่โจทก์ยื่นฟ้องจําเลยให้ชําระหนี้จํานวน 500,000 บาทต่อศาลจังหวัด ตากนั้น ถือเป็นคดีแพ่งที่มีทุนทรัพย์เกิน 300,000 บาท จึงต้องมีผู้พิพากษาอย่างน้อยสองคนเป็นองค์คณะตาม พระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 26 และต้องไม่เป็นผู้พิพากษาประจําศาลเกินหนึ่งคน ดังนั้น การที่นายพฤหัส ผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจ่ายสํานวนให้นายศุกร์ผู้พิพากษาประจําศาลเป็นเจ้าของสํานวนและนายเสาร์ผู้พิพากษาอาวุโสเป็นองค์คณะจึงชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรมแล้ว เพราะไม่มีข้อห้ามผู้พิพากษาประจําศาลเป็นเจ้าของสํานวนด้วย

ส่วนการที่นายศุกร์และนายเสาร์ผู้พิพากษาที่เป็นองค์คณะในการทําคําพิพากษาคดีดังกล่าวมีความเห็นแย้งกันจนหาเสียงข้างมากมิได้นั้น ย่อมถือว่าเป็นเหตุจําเป็นอื่นอันมิอาจก้าวล่วงได้ ทําให้ผู้พิพากษาซึ่งเป็นองค์คณะในการพิจารณาคดีนั้นไม่อาจจะทําคําพิพากษาในคดีนั้นต่อไปได้ซึ่งเกิดขึ้นในระหว่างการทํา คําพิพากษาตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรมมาตรา 29 วรรคหนึ่ง (3) ซึ่งให้อํานาจผู้พิพากษาหัวหน้าศาลมีอํานาจ ลงลายมือชื่อในคําพิพากษาเมื่อได้ตรวจสํานวนคดีนั้นแล้ว ดังนั้น การที่นายศุกร์ได้นําสํานวนคดีดังกล่าวมาให้ นายพฤหัสซึ่งเป็นผู้พิพากษาหัวหน้าศาลจังหวัดตากตรวจสํานวนและนายพฤหัสเห็นด้วยกับนายศุกร์จึงได้ลงลายมือชื่อในคําพิพากษาร่วมกับนายศุกร์ให้โจทก์ชนะคดีนั้น การพิจารณาพิพากษาคดีของนายศุกร์ นายเสาร์ และนายพฤหัสจึงชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

สรุป การที่นายพฤหัสมอบหมายให้นายศุกร์และนายเสาร์ร่วมกันเป็นองค์คณะพิจารณาคดี และ การพิจารณาพิพากษาคดีของนายศุกร์ นายเสาร์ และนายพฤหัสชอบด้วยพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

การสอบไล่ภาค 1 ปีการศึกษา 2565
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 3105 (LAW 3005) กฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง 1
คําแนะนํา ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 4 ข้อ

ข้อ 1. ในคดีเรื่องหนึ่ง โจทก์ฟ้องจําเลยที่ 1 และจําเลยที่ 2 ซึ่งเป็นลูกหนี้ร่วมกันให้ชําระหนี้ตามสัญญา เงินกู้จํานวน 5 ล้านบาท ในการพิจารณาคดี จําเลยที่ 1 ยื่นคําให้การยอมรับว่าเป็นหนี้โจทก์จริง ส่วนจําเลยที่ 2 ยื่นคําให้การว่าคดีนี้ขาดอายุความแล้ว โดยที่จําเลยที่ 1 ไม่ได้ยื่นคําให้การต่อสู้ใน ประเด็นนี้ไว้ด้วย

ให้ท่านวินิจฉัยว่า คําให้การของจําเลยที่ 2 จะมีผลถึงจําเลยที่ 1 หรือไม่ และหากศาลเห็นว่าคดีนี้ ขาดอายุความแล้วจะสามารถยกฟ้องจําเลยที่ 1 และจําเลยที่ 2 ได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง

มาตรา 59 “บุคคลตั้งแต่สองคนขึ้นไป อาจเป็นคู่วามในคดีเดียวกันได้ โดยเป็นโจทก์ร่วมหรือ จําเลยร่วม ถ้าหากปรากฏว่าบุคคลเหล่านั้นมีผลประโยชน์ร่วมกันในมูลความแห่งคดี แต่ห้ามมิให้ถือว่าบุคคล เหล่านั้นแทนซึ่งกันและกัน เว้นแต่มูลแห่งความคดีเป็นการชําระหนี้ซึ่งแบ่งแยกจากกันมิได้ หรือได้มีกฎหมาย บัญญัติไว้ดังนั้นโดยชัดแจ้ง ในกรณีเช่นนี้ ให้ถือว่าบุคคลเหล่านั้นแทนซึ่งกันและกันเพียงเท่าที่จะกล่าวต่อไปนี้

(1) บรรดากระบวนพิจารณาซึ่งได้ทําโดย หรือทําต่อคู่ความร่วมคนหนึ่งนั้นให้ถือว่าได้ทําโดย หรือทําต่อคู่ความร่วมคนอื่น ๆ ด้วย เว้นแต่กระบวนพิจารณาที่คู่ความร่วมคนหนึ่งกระทําไปเป็นที่เสื่อมเสียแก่ คู่ความร่วมคนอื่น ๆ

(2) การเลื่อนคดีหรือการงดพิจารณาคดีซึ่งเกี่ยวกับคู่ความร่วมคนหนึ่งนั้น ให้ใช้ถึงคู่ความร่วมคนอื่น ๆ ด้วย”

วินิจฉัย

ตาม ป.วิ.แพ่ง มาตรา 59 (1) การที่บุคคลตั้งแต่สองคนขึ้นไป เป็นคู่ความในคดีเดียวกัน โดยเป็น โจทก์ร่วมหรือจําเลยร่วมนั้น หากปรากฏว่าบุคคลเหล่านั้นมีผลประโยชน์ร่วมกันในมูลความแห่งคดี และมูลความ แห่งคดีเป็นการชําระหนี้ซึ่งแบ่งแยกจากกันมิได้แล้ว บรรดากระบวนพิจารณาซึ่งได้ทําโดยหรือทําต่อคู่ความร่วม คนหนึ่งนั้น ให้ถือว่าได้ทําโดยหรือทําต่อคู่ความร่วมคนอื่น ๆ ด้วย เว้นแต่กระบวนพิจารณาที่คู่ความร่วมคนหนึ่ง กระทําไปเป็นที่เสื่อมเสียแก่คู่ความร่วมคนอื่น ๆ

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่จําเลยที่ 1 และจําเลยที่ 2 เป็นลูกหนี้ร่วมกันโดยเป็นหนี้ที่ไม่อาจแบ่งแยก จากกันได้นั้น แม้จําเลยที่ 1 จะยื่นคําให้การยอมรับ แต่จําเลยที่ 2 ยื่นคําให้การว่าคดีนี้ขาดอายุความแล้ว คําให้การ ของจําเลยที่ 2 ย่อมมีผลถึงจําเลยที่ 1 ด้วย เพราะถือเป็นกระบวนการพิจารณาซึ่งได้ทําโดยคู่ความร่วมคนอื่นๆ ด้วย อีกทั้งเป็นกระบวนพิจารณาที่คู่ความร่วมคนหนึ่งได้กระทําไปโดยไม่เป็นที่เสื่อมเสียแก่คู่ความร่วมคนอื่นๆ แต่อย่างใด

ดังนั้น หากศาลเห็นว่าคดีนี้ขาดอายุความแล้ว แม้จําเลยที่ 1 จะมิได้ยกข้อต่อสู้เรื่องอายุความก็ตาม

ศาลก็สามารถยกฟ้องจําเลยที่ 1 และจําเลยที่ 2 ได้

สรุป คําให้การของจําเลยที่ 2 จะมีผลถึงจําเลยที่ 1 ด้วย และถ้าศาลเห็นว่าคดีนี้ขาดอายุความแล้ว ศาลสามารถยกฟ้องจําเลยที่ 1 และจําเลยที่ 2 ได้

ข้อ 2. เมื่อวันที่ 1 มีนาคม 2555 ได้มีข้อตกลงจัดตั้งห้างหุ้นส่วนจํากัดจดทะเบียน มีสํานักงานใหญ่อยู่ที่ จังหวัดกระบี่ เพื่อค้าขายเครื่องปรับอากาศ มีนายแอปเปิ้ล นายส้ม นายกล้วย เป็นหุ้นส่วนไม่จํากัด ความรับผิด และนายจัตวากับนายเบญจ เป็นหุ้นส่วนจํากัดความรับผิด บุคคลทั้งห้าเป็นผู้ร่วมกัน ก่อตั้งห้างหุ้นส่วนฯ โดยนายแอปเปิ้ลซึ่งมีภูมิลําเนาในจังหวัดนครศรีธรรมราชเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการ ข้อเท็จจริงปรากฏว่าเมื่อวันที่ 4 สิงหาคม 2565 นายแอปเปิ้ลได้ตกลงทําสัญญาจ้างในฐานะผู้ทําการ แทนห้างหุ้นส่วนฯ อยู่ที่จังหวัดพัทลุงทางโทรศัพท์กับนายเอซึ่งเป็นผู้อํานวยการโรงเรียนเด็กดีที่ จังหวัดตรัง ซึ่งขณะตกลงกันทางโทรศัพท์สําเร็จนั้นนายเออยู่ที่จังหวัดสตูล สัญญามีข้อความ กําหนดให้ห้างหุ้นส่วนฯ ต้องติดตั้งเครื่องปรับอากาศ 15 เครื่อง ให้แก่นายเอในฐานะผู้ทําการแทน โรงเรียนดังกล่าวตามสถานที่และรายละเอียดที่กําหนดอย่างชัดเจนในข้อความและภาพที่ได้ส่งผ่าน โทรศัพท์ระหว่างนายเอกับนายแอปเปิ้ลนั้น ต่อมาวันที่ 30 กันยายน 2565 ปรากฏว่าผู้รับจ้างได้ ติดตั้งเครื่องปรับอากาศสําเร็จเพียง 9 เครื่อง และไม่ดําเนินการใดต่อไปจนพ้นกําหนดเวลาตามที่ตกลงสัญญากัน

ให้ท่านวินิจฉัยว่า นายเอจะฟ้องคดีแพ่งห้างหุ้นส่วนดังกล่าว นายแอปเปิ้ล นายเบญจ และนายจัตวา เพื่อให้ทําตามสัญญาจ้างดังกล่าวได้หรือไม่ และศาลจังหวัดพัทลุงมีเขตอํานาจพิจารณาคดีแพ่งนี้ หรือไม่ เพราะเหตุผลอะไร

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง

มาตรา 4 “เว้นแต่จะมีบทบัญญัติเป็นอย่างอื่น

(1) คําฟ้อง ให้เสนอต่อศาลที่จําเลยมีภูมิลําเนาอยู่ในเขตศาล หรือต่อศาลที่มูลคดีเกิดขึ้นใน เขตศาลไม่ว่าจําเลยจะมีภูมิลําเนาอยู่ในราชอาณาจักรหรือไม่”

มาตรา 55 “เมื่อมีข้อโต้แย้งเกิดขึ้น เกี่ยวกับสิทธิหรือหน้าที่ของบุคคลใดตามกฎหมายแพ่ง หรือ บุคคลใดจะต้องใช้สิทธิทางศาล บุคคลนั้นชอบที่จะเสนอคดีของตนต่อศาลส่วนแพ่งที่มีเขตอํานาจได้ ตามบทบัญญัติ แห่งกฎหมายแพ่งและประมวลกฎหมายนี้”

และตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1095 บัญญัติว่า

“ตราบใดห้างหุ้นส่วนจํากัดยังมิได้เลิกกัน ตราบนั้นเจ้าหนี้ของห้างย่อมไม่มีสิทธิจะฟ้องร้องผู้เป็น
หุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิดได้

แต่เมื่อห้างหุ้นส่วนนั้นได้เลิกกันแล้ว เจ้าหนี้ของห้างมีสิทธิฟ้องร้องผู้เป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัด ความรับผิดได้เพียงจํานวนดังนี้ คือ…….

วินิจฉัย

ตาม ป.วิ.แพ่ง มาตรา 55 บุคคลผู้ที่อ้างว่าตนถูกโต้แย้งสิทธิหรือหน้าที่และจะเสนอคดีต่อศาล ส่วนแพ่งที่มีเขตอํานาจได้นั้น จะต้องปรากฏว่าบุคคลผู้นั้นได้ถูกโต้แย้งสิทธิหรือหน้าที่อย่างแท้จริงด้วย

และการฟ้องเรียกหนี้เหนือบุคคล ต้องฟ้องต่อศาลที่จําเลยมีภูมิลําเนาอยู่ในเขตศาล หรือศาลที่มูลคดี เกิดขึ้นในเขตศาลตาม ป.วิ.แพ่ง มาตรา 4 (1) ซึ่งคําว่า “มูลคดีเกิด” หมายถึง ต้นเหตุอันเป็นที่มาแห่งการโต้แย้ง สิทธิอันจะทําให้เกิดอํานาจฟ้อง ซึ่งในกรณีของสัญญานั้น สถานที่ที่มูลคดีเกิดคือสถานที่ที่สัญญาเกิดขึ้นนั่นเอง

กรณีตามอุทาหรณ์ การที่นายแอปเปิ้ล นายส้ม นายกล้วย นายจัตวา และนายเบญจ ได้ร่วมกันจัดตั้ง ห้างหุ้นส่วนจํากัดเพื่อค้าขายเครื่องปรับอากาศ โดยมีนายแอปเปิ้ล นายส้ม นายกล้วย เป็นหุ้นส่วนไม่จํากัดความรับผิด และนายจัตวากับนายเบญจา เป็นหุ้นส่วนจํากัดความรับผิด โดยนายแอปเปิ้ลซึ่งมีภูมิลําเนาในจังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นหุ้นส่วนผู้จัดการนั้น เมื่อปรากฏว่านายแอปเปิ้ลได้ตกลงทําสัญญาจ้างในฐานะผู้ทําการแทนห้างฯ อยู่ที่ จังหวัดพัทลุงทางโทรศัพท์กับนายเอซึ่งเป็นผู้อํานวยการโรงเรียนเด็กดีที่จังหวัดตรัง ซึ่งขณะตกลงกันทางโทรศัพท์ สําเร็จนั้นนายเออยู่ที่จังหวัดสตูล สัญญามีข้อความกําหนดให้ห้างหุ้นส่วนฯ ต้องติดตั้งเครื่องปรับอากาศ 15 เครื่อง ให้แก่นายเอในฐานะผู้ทําการแทนโรงเรียนดังกล่าวตามสถานที่และตามรายละเอียดที่กําหนดอย่างชัดเจนในข้อความและภาพที่ได้ส่งผ่านโทรศัพท์ระหว่างนายเอกับนายแอปเปิ้ลนั้น เมื่อปรากฏต่อมาว่าผู้รับจ้างได้ติดตั้ง เครื่องปรับอากาศสําเร็จเพียง 9 เครื่อง และไม่ดําเนินการใดต่อไปจนพ้นกําหนดเวลาตามที่ตกลงในสัญญา เมื่อสัญญาจ้างระหว่างนายเอกับนายแอปเปิ้ลเป็นสัญญาจ้างทําของและมีผลสมบูรณ์ตามกฎหมายโดยไม่ต้องกระทํา ตามแบบแต่อย่างใด การกระทําของห้างฯ ที่เพิกเฉยไม่ดําเนินการให้แล้วเสร็จ เป็นเหตุให้โรงเรียนเด็กดีจังหวัดตรัง ไม่ได้รับประโยชน์คือ ไม่สามารถใช้สอยเครื่องปรับอากาศได้ทั้ง 15 เครื่อง ตามสิทธิที่มีการตกลงกันในสัญญา การกระทําของห้างฯ ดังกล่าวจึงเป็นการโต้แย้งสิทธิของโรงเรียนเด็กดีที่จังหวัดตรังตาม ป.วิ.แพ่ง มาตรา 55 ดังนั้น นายเอผู้อํานวยการและในฐานะผู้ทําการแทนโรงเรียนฯ จึงมีอํานาจฟ้องคดีแพ่งต่อศาลที่มีเขตอํานาจได้ ตาม ป.วิ.แพ่ง มาตรา 55 ประกอบมาตรา 4 (1) แต่อย่างไรก็ตาม นายเอจะฟ้องได้ก็แต่เฉพาะห้างหุ้นส่วนจํากัด นายแอปเปิ้ล นายส้ม นายกล้วย ซึ่งเป็นหุ้นส่วนจําพวกไม่จํากัดความรับผิดเท่านั้น จะฟ้องนายจัตวากับนายเบญจ ซึ่งเป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิดไม่ได้ เพราะต้องห้ามตาม ป.พ.พ. มาตรา 1095 เนื่องจากไม่ปรากฏข้อเท็จจริง ว่าห้างหุ้นส่วนจํากัดนั้นได้เลิกกันแล้ว

ส่วนศาลที่ถือว่าเป็นศาลที่มีมูลคดีเกิดขึ้นในเขตศาลนั้น ซึ่งในกรณีของการทําสัญญา สถานที่ที่ มูลคดีเกิดคือสถานที่ที่เกิดสัญญาขึ้นนั่นเอง และในกรณีที่คําเสนอและคําสนองทํากันคนละสถานที่กัน เช่นกรณี ที่ผู้เสนอโทรศัพท์พูดคุยกันกับผู้สนองโดยอยู่กันคนละที่ เมื่อคําเสนอและคําสนองถูกต้องตรงกันเป็นสัญญาขึ้นมา ย่อมถือว่าทั้งสถานที่ที่ทําคําเสนอและสถานที่ที่ทําคําสนอง เป็นสถานที่ที่มูลคดีเกิดทั้ง 2 สถานที่ ดังนั้น ข้อเท็จจริงตามอุทาหรณ์ย่อมถือว่าทั้งจังหวัดพัทลุงและจังหวัดสตูลเป็นสถานที่ที่มูลคดีเกิดขึ้นในเขตศาล และศาลจังหวัดพัทลุงจึงเป็นศาลที่มีเขตอํานาจในการพิจารณาคดีแพ่งนี้ได้

สรุป นายเอสามารถฟ้องคดีแพ่งนี้กับห้างหุ้นส่วนจํากัดและนายแอปเปิ้ลเพื่อให้ทําตามสัญญาจ้าง
ดังกล่าวได้ แต่จะฟ้องนายจัตวาและนายเบญจซึ่งเป็นหุ้นส่วนจําพวกจํากัดความรับผิดไม่ได้ และศาลจังหวัดพัทลุง มีเขตอํานาจพิจารณาคดีนี้ได้

ข้อ 3. โจทก์ยื่นคําฟ้องโดยระบุว่าจําเลยคนเดียวคือห้างหุ้นส่วนเอกโทตรี โดยมีนายเอกเป็นผู้จัดการของ ห้างหุ้นส่วน ปรากฏว่าจําเลยไม่ได้เป็นห้างหุ้นส่วนสามัญจดทะเบียนจึงไม่มีสภาพบุคคล โจทก์จึง
มายื่นคําร้องขอแก้ไขเพิ่มเติมคําฟ้องก่อนวันนัดชี้สองสถานดังนี้

(ก) ขอแก้ไขชื่อจําเลยจากห้างหุ้นส่วนเอกโทตรีเป็นนายเอกในฐานะส่วนตัว

(ข) ขอเพิ่มเติมนายโทและนายตรีเข้ามาเป็นจําเลยร่วมในคดีเพราะต้องรับผิดร่วมกัน

ให้ท่านวินิจฉัยว่า ในกรณีนี้ศาลจะสามารถอนุญาตและรับคําร้องขอแก้ไขเพิ่มเติมคําฟ้องของโจทก์ ได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง

มาตรา 179 “โจทก์หรือจําเลยจะแก้ไขข้อหา ข้อต่อสู้ ข้ออ้าง หรือข้อเถียงอันกล่าวไว้ในคําฟ้อง หรือคําให้การที่เสนอต่อศาลแต่แรกก็ได้

การแก้ไขนั้น โดยเฉพาะอาจเป็นการแก้ไขในข้อต่อไปนี้

(1) เพิ่ม หรือลด จํานวนทุนทรัพย์ หรือราคาทรัพย์สินที่พิพาทในฟ้องเดิม หรือ

(2) สละข้อหาในฟ้องเดิมเสียบางข้อ หรือเพิ่มเติมฟ้องเดิมให้บริบูรณ์โดยวิธีเสนอคําฟ้องเพิ่มเติม หรือเสนอคําฟ้อง เพื่อคุ้มครองสิทธิของตนในระหว่างการพิจารณา หรือเพื่อบังคับตามคําพิพากษาหรือคําสั่ง หรือ

(3) ยกข้อต่อสู้ขึ้นใหม่ เป็นข้อแก้ข้อหาเดิม หรือที่ยื่นภายหลัง หรือเปลี่ยนแปลงแก้ไขข้ออ้าง หรือข้อเถียงเพื่อสนับสนุนข้อหา หรือเพื่อหักล้างข้อหาของคู่ความอีกฝ่ายหนึ่ง

แต่ห้ามมิให้คู่ความฝ่ายใดเสนอคําฟ้องใดต่อศาล ไม่ว่าโดยวิธีฟ้องเพิ่มเติมหรือฟ้องแย้ง ภายหลัง
ที่ได้ยื่นคําฟ้องเดิมต่อศาลแล้ว เว้นแต่คําฟ้องเดิมและคําฟ้องภายหลังนี้จะเกี่ยวข้องกันพอที่จะรวมการพิจารณา และชี้ขาดตัดสินเข้าด้วยกันได้”

มาตรา 180 “แก้ไขคําฟ้องหรือคําให้การที่คู่ความเสนอต่อศาลไว้แล้ว ให้ทําเป็นคําร้องยื่นต่อศาล ก่อนวันชี้สองสถาน หรือก่อนวันสืบพยานไม่น้อยกว่าเจ็ดวัน ในกรณีที่ไม่มีการชี้สองสถาน เว้นแต่มีเหตุอันสมควร ที่ไม่อาจยื่นคําร้องได้ก่อนนั้นหรือเป็นการขอแก้ไขในเรื่องที่เกี่ยวกับความสงบเรียบร้อยของประชาชน หรือเป็น
การแก้ไขข้อผิดพลาดเล็กน้อยหรือข้อผิดหลงเล็กน้อย”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ แยกวินิจฉัยได้ดังนี้

(ก) การที่โจทก์ยื่นคําฟ้องโดยระบุว่าจําเลยคนเดียวคือห้างหุ้นส่วนเอกโทตรี โดยมีนายเอกเป็น ผู้จัดการของห้างหุ้นส่วน ปรากฏว่าจําเลยไม่ได้เป็นห้างหุ้นส่วนสามัญจดทะเบียนจึงไม่มีสภาพบุคคล โจทก์จึงมา ยื่นคําร้องขอแก้ไขคําฟ้องก่อนวันนัดชี้สองสถาน โดยขอแก้ไขชื่อจําเลยจากห้างหุ้นส่วนเอกโทตรี (ในฐานะนิติบุคคล) เป็นนายเอก (ในฐานะบุคคลธรรมดา) เพราะห้างฯ ดังกล่าวไม่ได้จดทะเบียนนั้น แม้โจทก์จะได้ยื่นคําร้องขอแก้ไข คําฟ้องก่อนวันนัดชี้สองสถานตาม ป.วิ.แพ่ง มาตรา 180 ก็ตาม แต่การขอแก้ไขคําฟ้องของโจทก์ดังกล่าวนั้น ไม่ใช่เป็นการแก้ไขโดยการเพิ่มหรือลดจํานวนทุนทรัพย์หรือราคาทรัพย์สินที่พิพาทในฟ้องเดิม หรือสละข้อหา ในฟ้องเดิมเสียบางข้อ หรือเพิ่มเติมฟ้องเดิมให้บริบูรณ์ตาม ป.วิ.แพ่ง มาตรา 179 แต่เป็นการแก้ไขคําฟ้องเดิม โดยเปลี่ยนตัวจําเลย ดังนั้น ศาลจะอนุญาตและรับคําร้องขอแก้ไขคําฟ้องของโจทก์กรณีนี้ไม่ได้

(ข) การที่โจทก์มายื่นคําร้องขอเพิ่มเติมนายโทและนายตรีเข้ามาเป็นจําเลยร่วมในคดีเพราะ ต้องรับผิดร่วมกันนั้น กรณีนี้ก็เช่นเดียวกัน ศาลจะอนุญาตและรับคําร้องขอเพิ่มเติมคําฟ้องของโจทก์ไม่ได้ เพราะ
การที่โจทก์ยื่นคําร้องขอเพิ่มชื่อนายโทและนายตรีเข้ามาเป็นจําเลยในภายหลังย่อมถือว่าเป็นการฟ้องบุคคลอื่น เป็นจําเลยเข้ามาในคดีอีก จึงไม่ใช่เป็นเรื่องของการขอแก้ไขคําฟ้องตามนัยของ ป.วิ.แพ่ง มาตรา 179 แต่อย่างใด

สรุป กรณีตาม (ก) และ (ข) ศาลจะอนุญาตและรับคําขอแก้ไขเพิ่มเติมคําฟ้องของโจทก์ไม่ได้

ข้อ 4. โจทก์ฟ้องอ้างว่าจําเลยผิดสัญญาซื้อขายสินค้ากับโจทก์ ทําให้โจทก์ได้รับความเสียหาย ขอให้ศาล บังคับให้จําเลยชําระค่าเสียหายแก่โจทก์เป็นเงิน 5 ล้านบาท จําเลยขาดนัดยื่นคําให้การ โจทก์ยื่น คําร้องขอให้ตนเป็นฝ่ายชนะคดีโดยขาดนัด ศาลชั้นต้นนัดสืบพยานโจทก์ฝ่ายเดียว ในวันนัด สืบพยาน จําเลยมาศาลและแจ้งต่อศาลว่าจําเลยประสงค์จะต่อสู้คดี จําเลยจึงขออนุญาตยื่น คําให้การโดยอ้างว่าไม่ได้จงใจขาดนัด ศาลชั้นต้นพิจารณาแล้วเห็นว่า การขาดนัดยื่นคําให้การ ของจําเลยเป็นไปโดยจงใจและไม่มีเหตุอันสมควร
ศาลจึงมีคําสั่งไม่อนุญาตให้จําเลยยื่นคําให้การ ศาลจึงทําการสืบพยานโจทก์ต่อไป ต่อมาหากศาลพิพากษาให้จําเลยเป็นฝ่ายแพ้คดีและจําเลย ไม่ได้ยื่นอุทธรณ์คําพิพากษาของศาลชั้นต้น

ดังนี้ จําเลยจะมีคําขอให้พิจารณาคดีใหม่ได้หรือไม่ เพราะเหตุใด

ธงคําตอบ

หลักกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง

มาตรา 197 “เมื่อจําเลยได้รับหมายเรียกให้ยื่นคําให้การแล้ว จําเลยมิได้ยื่นคําให้การภายใน ระยะเวลาที่กําหนดไว้ตามกฎหมายหรือตามคําสั่งศาล ให้ถือว่าจําเลยขาดนัดยื่นคําให้การ”

มาตรา 198 วรรคหนึ่งและวรรคสอง “ถ้าจําเลยขาดนัดยื่นคําให้การ ให้โจทก์มีคําขอต่อศาล ภายในสิบห้าวันนับแต่ระยะเวลาที่กําหนดให้จําเลยยื่นคําให้การได้สิ้นสุดลง เพื่อให้ศาลมีคําพิพากษาหรือคําสั่งชี้ขาดให้ตนเป็นฝ่ายชนะคดีโดยขาดนัด

ถ้าโจทก์ไม่ยื่นคําขอต่อศาลภายในกําหนดระยะเวลาดังกล่าวแล้ว ให้ศาลมีคําสั่งจําหน่ายคดีนั้นเสียจากสารบบความ”

มาตรา 199 “ถ้าจําเลยที่ขาดนัดยื่นคําให้การมาศาลก่อนศาลวินิจฉัยชี้ขาดคดีและแจ้งต่อศาล ในโอกาสแรกว่าตนประสงค์จะต่อสู้คดี เมื่อศาลเห็นว่าการขาดนัดยื่นคําให้การนั้นมิได้เป็นไปโดยจงใจหรือมีเหตุอันสมควร ให้ศาลมีคําสั่งอนุญาตให้จําเลยยื่นคําให้การภายในกําหนดเวลาตามที่ศาลเห็นสมควรและดําเนินกระบวนพิจารณาใหม่ตั้งแต่เวลาที่จําเลยขาดนัดยื่นคําให้การ

ในกรณีตามวรรคหนึ่ง ถ้าจําเลยที่ขาดนัดยื่นคําให้การมิได้แจ้งต่อศาลก็ดี หรือศาลเห็นว่าการขาดนัด ยื่นคําให้การนั้นเป็นไปโดยจงใจหรือไม่มีเหตุอันสมควรก็ดี ให้ศาลดําเนินกระบวนพิจารณาต่อไป ในกรณีเช่นนี้ จําเลยอาจถามค้านพยานโจทก์ที่อยู่ระหว่างการสืบได้ แต่จะนําสืบพยานหลักฐานของตนไม่ได้

ในกรณีที่จําเลยมิได้ยื่นคําให้การภายในกําหนดเวลาตามวรรคหนึ่ง หรือศาลไม่อนุญาตให้จําเลย ยื่นคําให้การตามวรรคสอง หรือศาลเคยมีคําสั่งให้พิจารณาคดีใหม่ ตามคําขอของจําเลยที่ขาดนัดยื่นคําให้การ ตามมาตรา 199 ตรี มาก่อน จําเลยนั้นจะขอยื่นคําให้การตามมาตรานี้อีกหรือจะร้องขอให้พิจารณาคดีใหม่ไม่ได้”

มาตรา 199 ตรี “จําเลยซึ่งศาลมีคําพิพากษาหรือคําสั่งชี้ขาดให้แพ้คดีโดยขาดนัดยื่นคําให้การ ถ้ามิได้ยื่นอุทธรณ์คําพิพากษาหรือคําสั่งนั้น จําเลยนั้นอาจมีคําขอให้พิจารณาคดีใหม่ได้ เว้นแต่

(2) คําขอให้พิจารณาคดีใหม่นั้นต้องห้ามตามกฎหมาย”

วินิจฉัย

กรณีตามอุทาหรณ์ จําเลยจะมีคําขอให้พิจารณาคดีใหม่ได้หรือไม่ เห็นว่าตามกฎหมาย บุคคลที่ มีสิทธิยื่นคําขอพิจารณาคดีใหม่ จะต้องเป็นจําเลยซึ่งศาลมีคําพิพากษาหรือคําสั่งชี้ขาดให้แพ้คดีโดยขาดนัด

โดยจําเลยที่ขาดนัดยื่นคําให้การดังกล่าวมิได้ยื่นอุทธรณ์คําพิพากษาหรือคําสั่งนั้น และคําขอให้พิจารณาคดีใหม่ ของจําเลยที่ขาดนัดยื่นคําให้การดังกล่าวจะต้องไม่ต้องห้ามตามกฎหมายด้วยตาม ป.วิ.แพ่ง มาตรา 199 ตรี (2) และมาตรา 199 วรรคสาม

จากข้อเท็จจริง โจทก์ฟ้องว่าจําเลยผิดสัญญาซื้อขายสินค้ากับโจทก์ ทําให้โจทก์ได้รับความเสียหาย ขอให้ศาลบังคับให้จําเลยชําระค่าเสียหายแก่โจทก์ จําเลยขาดนัดยื่นคําให้การ และโจทก์ยื่นคําร้องขอให้ตนเป็น ฝ่ายชนะคดีโดยขาดนัดตาม ป.วิ.แพ่ง มาตรา 197 และมาตรา 198 แล้ว และในวันนัดสืบพยาน จําเลยมาศาล
และแจ้งต่อศาลว่าจําเลยประสงค์จะต่อสู้คดีและขออนุญาตยื่นคําให้การ โดยอ้างว่าไม่ได้จงใจขาดนัด แต่เมื่อ ศาลชั้นต้นพิจารณาแล้วเห็นว่า การขาดนัดยื่นคําให้การของจําเลยเป็นไปโดยจงใจและไม่มีเหตุอันสมควร ศาลจึง มีคําสั่งไม่อนุญาตให้จําเลยยื่นคําให้การตาม ป.วิ.แพ่ง มาตรา 199 วรรคสองนั้น ย่อมมีผลทําให้จําเลยจะขอยื่น คําให้การอีกหรือจะขอให้พิจารณาคดีใหม่ไม่ได้ตาม ป.วิ.แพ่ง มาตรา 199 วรรคสาม
ดังนั้น เมื่อต่อมาศาลพิพากษาให้จําเลยแพ้คดี และแม้ว่าจําเลยจะไม่ได้ยื่นอุทธรณ์คําพิพากษานั้น ก็ตาม จําเลยจะมีคําขอให้พิจารณาคดีใหม่ไม่ได้ เพราะถือว่าคําขอให้พิจารณาคดีใหม่นั้นต้องห้ามตามกฎหมาย ตาม ป.วิ.แพ่ง มาตรา 199 ตรี (2) ประกอบมาตรา 199 วรรคสาม

สรุป จําเลยจะมีคําขอให้พิจารณาคดีใหม่ไม่ได้