การสอบไล่ภาค 1 ปีการศึกษา 2548
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 3002 กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยหุ้นส่วน
คำแนะนำ ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ
ข้อ 1 ขาว เขียว เหลือง แดง และม่วง ตกลงเข้าหุ้นส่วนกันทำฟาร์มเลี้ยงกุ้ง โดยจะรับผิดร่วมกันในหนี้ทั้งหลายที่เกิดขึ้น ทั้งนี้ ขาว เขียว เหลือง ได้ลงหุ้นเป็นเงินคนละ 2 แสนบาท แดงลงหุ้นด้วยแรง โดยเป็นผู้ดูแลเลี้ยงกุ้ง ส่วนม่วงเป็นกำนันในท้องที่ที่ทำฟาร์มเลี้ยงกุ้งและเป็นผู้มีอิทธิพล แต่ไม่มีอะไรมาลงหุ้นด้วยเลย เพียงแต่ยินยอมให้นำชื่อม่วงมาเขียนไว้ที่หน้าฟาร์มกุ้งว่า “ฟาร์มกุ้งกำนันม่วง” เพื่อให้คนเกรงกลัวไม่กล้ามาลักขโมยกุ้ง ดังนี้ถามว่า
1 แดงลงหุ้นด้วยแรงคิดเป็นเงินมีมูลค่าเท่าใด และถ้ามีกำไรสุทธิเป็นเงิน 4 แสนบาท จะแบ่งกำไรกันอย่างไร จึงจะชอบด้วยกฎหมาย
2 ถ้าฟาร์มกุ้งมีหนี้สิน เจ้าหนี้จะฟ้องนายม่วงให้รับผิดได้หรือไม่
ธงคำตอบ
มาตรา 1028 ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดได้ลงแต่แรงงานของตนเข้าเป็นหุ้นส่วน และในสัญญาเข้าหุ้นส่วนมิได้ตีราคาค่าแรงไว้ ท่านให้คำนวณส่วนกำไรของผู้ที่เป็นหุ้นส่วนด้วยลงแรงงานเช่นนั้น เสมอด้วยส่วนถัวเฉลี่ยของผู้เป็นหุ้นส่วนซึ่งได้ลงเงินหรือลงทรัพย์สินเข้าหุ้นในการนั้น
มาตรา 1054 วรรคแรก บุคคลใดแสดงตนว่าเป็นหุ้นส่วนด้วยวาจาก็ดี ด้วยลายลักษณ์อักษรก็ดี ด้วยกิริยาก็ดี ด้วยยินยอมให้เขาใช้ชื่อตนเป็นชื่อห้างหุ้นส่วนก็ดี หรือรู้แล้วไม่คัดค้านปล่อยให้เขาแสดงว่าตนเป็นหุ้นส่วนก็ดี ท่านว่าบุคคลนั้นย่อมต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอกในบรรดาหนี้ของห้างหุ้นส่วนเสมือนเป็นหุ้นส่วน
วินิจฉัย
1 การคิดค่าแรงของแดงต้องนำส่วนลงหุ้นของขาว เขียว เหลือง มาเฉลี่ยกันตามมาตรา 1028 (200,000 + 200,000 + 200,000 แล้วหารด้วย 3) ก็จะได้ส่วนลงหุ้นที่เป็นค่าแรงของแดงคือ 200,000 บาท เมื่อห้างมีกำไรสุทธิ 400,000 บาท ก็ต้องแบ่งกำไรให้ผู้ที่มีสิ่งหนึ่งสิ่งใดมาลงหุ้น ตามปัญหา ม่วงไม่มีอะไรมาลงหุ้นด้วยเลย ม่วงจึงไม่เป็นหุ้นส่วนจึงไม่ต้องแบ่งกำไรให้ ดังนั้นกำไรทั้งหมด 4 แสนบาท จึงต้องแบ่งให้เฉพาะขาว เขียว เหลือง แดง ซึ่งลงหุ้นมีมูลค่าเท่ากัน จึงควรได้รับส่วนแบ่งเท่ากันคือคนละ 100,000 บาท
2 เมื่อม่วงไม่ใช่หุ้นส่วน แต่ม่วงได้นำชื่อตนไปเป็นชื่อฟาร์มกุ้ง และม่วงเป็นกำนันในท้องที่นั้นคนย่อมรู้จักดี และเจ้าหนี้ของฟาร์มกุ้งคงเข้าใจว่า ม่วงต้องเป็นหุ้นส่วน เพราะฟาร์มกุ้งก็เป็นชื่อของม่วงจึงถือได้ว่าม่วงแสดงตนว่าเป็นหุ้นส่วนร่วมกับผู้อื่นด้วยยินยอมให้เขาใช้ชื่อตนเป็นชื่อห้างหุ้นส่วน คือ เอาชื่อตัวเองเป็นชื่อฟาร์มกุ้ง ดังนั้น ม่วงจึงต้องรับผิดในหนี้ของห้างฯ เสมือนเป็นหุ้นส่วนด้วย ตามมาตรา 1054 วรรคแรก
ข้อ 2 ห้างหุ้นส่วนจำกัด พรสนอง มีนางสาวพรสวรรค์ซึ่งมีชื่อเล่นทั่วไปเรียกกันว่า “พร” และนายสนองเป็นหุ้นส่วนกัน โดยนางสาวพรสวรรค์เป็นหุ้นส่วนจำพวกจำกัดความรับผิด และได้ลงหุ้นเป็นเงิน 3 แสนบาท นายสนองเป็นหุ้นส่วนจำพวกไม่จำกัดความรับผิด และลงหุ้นด้วยแรงโดยเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการ ห้างหุ้นส่วนจำกัดนี้จดทะเบียนเสร็จสิ้นเรียบร้อยแล้ว มีวัตถุประสงค์ค้าขายเครื่องจักรอะไหล่รถจักรยานยนต์ นางสนองได้สั่งซื้ออะไหล่รถจากบริษัทตัวแทนจำหน่ายรถจักรยานยนต์มาขายในห้างหุ้นส่วนเป็นเงิน 5 แสนบาท อีกห้าเดือนต่อมานายสนองได้ชักชวนนายเสนอมาเข้าเป็นหุ้นส่วนอีกคนหนึ่ง โดยนายเสนอได้นำเงินมาลงหุ้น 1 แสนบาท และเป็นหุ้นส่วนประเภทจำกัดความรับผิด ต่อมาหนี้อะไหล่ถึงกำหนดชำระห้างหุ้นส่วนผิดนัดไม่ชำระหนี้ เจ้าหนี้จึงเรียกให้หุ้นส่วนทั้งหมดร่วมกันชำระหนี้ นางสาวพรสวรรค์และนายเสนอได้ต่อสู้ว่า เมื่อห้างหุ้นส่วนจำกัดยังไม่ได้เลิกกัน เจ้าหนี้ของห้างฯ จะฟ้องหุ้นส่วนจำพวกจำกัดความรับผิดไม่ได้ และบุคคลทั้งสองก็ได้ส่งเงินลงหุ้นครบถ้วนแล้ว จึงไม่ต้องรับผิดใดๆทั้งสิ้น ดังนี้ให้ท่านวินิจฉัยข้อต่อสู้ดังกล่าวชอบด้วยกฎหมายหรือไม่
ธงคำตอบ
มาตรา 1050 การใดๆอันผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งได้จัดทำไปในทางที่เป็นธรรมดาการค้าขายของห้างหุ้นส่วนนั้น ท่านว่าผู้เป็นหุ้นส่วนหมดทุกคนย่อมมีความผูกพันในการนั้นๆด้วย และจะต้องรับผิดร่วมกันโดยไม่จำกัดจำนวนในการชำระหนี้ อันได้ก่อให้เกิดขึ้นเพราะจัดการไปเช่นนั้น
มาตรา 1070 เมื่อใดห้างหุ้นส่วนซึ่งจดทะเบียนผิดนัดชำระหนี้ เมื่อนั้นเจ้าหนี้ของห้างหุ้นส่วนนั้นชอบที่จะเรียกให้ชำระหนี้เอาแต่ผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งก็ได้
มาตรา 1080 วรรคแรก บทบัญญัติว่าด้วยห้างหุ้นส่วนสามัญข้อใดๆ หากมิได้ยกเว้นหรือแก้ไขเปลี่ยนแปลงไปโดยบทบัญญัติแห่งหมวด 3 นี้ ท่านให้นำมาใช้บังคับแก่ห้างหุ้นส่วนจำกัดด้วย
มาตรา 1082 ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนจำพวกจำกัดความรับผิดคนใดยินยอมโดยแสดงออกชัดหรือโดยปริยายให้ใช้ชื่อของตนระคนเป็นชื่อห้างไซร้ ท่านว่าผู้เป็นหุ้นส่วนคนนั้นจะต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอกเสมือนดังว่าเป็นหุ้นส่วนจำพวกไม่จำกัดความรับผิดฉะนั้น
มาตรา 1095 วรรคแรก ตราบใดห้างหุ้นส่วนจำกัดยังมิได้เลิกกัน ตราบนั้นเจ้าหนี้ของห้างย่อมไม่มีสิทธิจะฟ้องร้องผู้เป็นหุ้นส่วนจำพวกจำกัดความรับผิดได้
แต่เมื่อห้างหุ้นส่วนนั้นได้เลิกกันแล้ว เจ้าหนี้ของห้างมีสิทธิฟ้องร้องผู้เป็นหุ้นส่วนจำพวกจำกัดความรับผิดได้เพียงจำนวนดังนี้ คือ
(1) จำนวนลงหุ้นของผู้เป็นหุ้นส่วนเท่าที่ยังค้างส่งแก่ห้างหุ้นส่วน
วินิจฉัย
1 ข้อต่อสู้ของนางสาวพรสวรรค์ไม่ชอบด้วยกฎหมาย เพราะแม้ว่านางสาวพรสวรรค์จะเป็นหุ้นส่วนจำพวกจำกัดความรับผิด เมื่อห้างหุ้นส่วนจำกัดยังไม่ได้เลิกกัน เจ้าหนี้ของห้างจึงฟ้องร้องไม่ได้ตามมาตรา 1095 วรรคแรก อีกทั้งได้ส่งเงินลงหุ้นครบถ้วนแล้ว จึงไม่ต้องรับผิดต่อเจ้าหนี้ของห้าง ตามมาตรา 1095 (1) ก็ตาม แต่นางสาวพรสวรรค์ได้นำชื่อเล่นของตนคือ “พร” มาระคนกับชื่อ “นายสนอง” เป็นชื่อห้างฯ ว่า “พรสนอง” จึงต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอกเสมือนดังว่าเป็นหุ้นส่วนจำพวกไม่จำกัดความรับผิด ตามมาตรา 1082 วรรคแรก เมื่อห้างฯ ผิดนัดชำระหนี้ค่าอะไหล่รถจักรยานยนต์ ซึ่งเป็นหนี้ที่เกิดจากธรรมดาของการค้าขายตามมาตรา 1050 เจ้าหนี้จึงเรียกให้นางสาวพรสวรรค์ชำระหนี้ได้ตามมาตรา 1070 ประกอบมาตรา 1080 วรรคแรก
2 ข้อต่อสู้ของนายเสนอรับฟังได้ แม้นายเสนอจะต้องรับผิดในหนี้ของห้างฯ ที่ได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่นายเสนอจะมาเข้าเป็นหุ้นส่วน แต่นายเสนอก็เป็นหุ้นส่วนจำพวกจำกัดความรับผิด เมื่อห้างหุ้นส่วนจำกัดยังไม่ได้เลิกกัน เจ้าหนี้ของห้างจึงจะฟ้องร้องหุ้นส่วนจำพวกจำกัดความรับผิดไม่ได้ตามมาตรา 1095 วรรคแรก อีกทั้งนายเสนอก็ได้ส่งเงินลงหุ้นครบถ้วนแล้วจึงไม่ต้องรับผิดใดๆอีกเลย ตามมาตรา 1095 (1)
ข้อ 3 บริษัท นพคุณ จำกัด ได้ออกข้อบังคับเกี่ยวกับเรื่องใบหุ้นไว้ดังนี้
(1) ผู้ถือหุ้นที่ต้องการใบหุ้นชนิดที่ออกให้กับผู้ถือ จะต้องได้ชำระเงินค่าหุ้นครบถ้วนแล้ว
(2) การโอนหุ้นที่ยังชำระเงินค่าหุ้นไม่ครบถ้วน ต้องได้รับอนุญาตจากคณะกรรมการบริษัทก่อนจึงจะโอนได้ เว้นแต่เป็นการตกทอดโดยทางมรดก
(3) การโอนหุ้นชนิดระบุชื่อต้องลงลายมือชื่อผู้โอน ผู้รับโอน และต้องมีพยานรับรองลายมือชื่อด้วยอย่างน้อยสองคน และต้องแถลงหมายเลขหุ้นด้วย ถ้าฝ่าฝืนเป็นโมฆะ
นางสาวสกุณา มีหุ้นชนิดระบุชื่อที่ส่งเงินค่าหุ้นครบถ้วนแล้ว 1 แสนหุ้น และมีใบหุ้นที่ออกให้แก่ผู้ถือจำนวน 2 แสนหุ้น ต้องการโอนหุ้นทั้งหมด 3 แสนหุ้นนี้ให้นายจันทร์ แต่คณะกรรมการบริษัทไม่อนุญาตให้โอนหุ้นทั้งหมด เพราะเห็นว่านายจันทร์เป็นคู่แข่งทางการค้าของบริษัท นางสาวสกุณาจึงมาถามท่านว่าคำสั่งไม่อนุญาตให้โอนหุ้นทั้งหมดของคณะกรรมการฯ ชอบด้วยหลักกฎหมายและข้อบังคับของบริษัทหรือไม่ ให้ท่านแนะนำนางสาวสกุณา
ธงคำตอบ
มาตรา 1129 อันว่าหุ้นนั้นย่อมโอนกันได้โดยมิต้องได้รับความยินยอมของบริษัท เว้นแต่เมื่อเป็นหุ้นชนิดระบุชื่อลงในใบหุ้น ซึ่งมีข้อบังคับของบริษัทกำหนดไว้เป็นอย่างอื่น
มาตรา 1134 ใบหุ้นออกให้แก่ผู้ถือนั้น จะออกได้ก็แต่เมื่อมีข้อบังคับของบริษัทอนุญาตไว้ และจะออกให้ได้เฉพาะเพื่อหุ้นซึ่งได้ใช้เต็มค่าแล้ว ในกรณีเช่นว่านี้ ผู้ทรงใบหุ้นชนิดระบุชื่อย่อมมีสิทธิจะได้รับใบหุ้นชนิดออกให้แก่ผู้ถือ เมื่อเวนคืนใบหุ้นระบุชื่อนั้นให้ขีดฆ่าเสีย
มาตรา 1135 หุ้นชนิดที่มีใบหุ้นออกให้แก่ผู้ถือนั้น ย่อมโอนกันได้เพียงด้วยส่งมอบใบหุ้นแก่กัน
วินิจฉัย
คำสั่งของคณะกรรมการไม่ชอบด้วยกฎหมาย และไม่ชอบด้วยข้อบังคับของบริษัท เนื่องจากการโอนหุ้นผู้ถือซึ่งต้องเป็นหุ้นที่ได้ชำระเงินค่าหุ้นครบถ้วนแล้ว หากจะโอนก็โอนได้โดยการส่งมอบใบหุ้นแก่กัน และไม่ต้องขอความยินยอมจากคณะกรรมการแต่อย่างใด (มาตรา 1134 และมาตรา 1135) ส่วนหุ้นชนิดระบุชื่อนั้นมีข้อบังคับของบริษัทกำหนดไว้ก็เฉพาะหุ้นที่ยังชำระเงินค่าหุ้นไม่ครบถ้วนเท่านั้นที่ต้องได้รับอนุญาตจากคณะกรรมการบริษัทก่อนจึงจะโอนได้ แต่หุ้นชนิดระบุชื่อของนางสาวสกุณาเป็นหุ้นที่ได้ชำระเงินค่าหุ้นครบถ้วนแล้ว จึงไม่ต้องปฏิบัติตามข้อบังคับที่จะต้องได้รับอนุญาตจากคณะกรรมการก่อน (ตามมาตรา 1129 วรรคแรก) ดังนั้นคำสั่งของคณะกรรมการบริษัทที่ไม่อนุญาตให้โอนหุ้นทั้งหมด เพราะเห็นว่านายจันทร์เป็นคู่แข่งทางการค้าของ บริษัท จึงไม่ชอบด้วยหลักกฎหมายและข้อบังคับของบริษัท
