การสอบไล่ภาค 2 ปีการศึกษา 2547
ข้อสอบกระบวนวิชา LAW 2011
กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าด้วยตัวแทน นายหน้า
คำแนะนำ ข้อสอบเป็นอัตนัยล้วน มี 3 ข้อ
ข้อ 1 นายเอกแต่งตั้งนายโทเป็นตัวแทนจำหน่ายผลิตภัณฑ์ครีมเสริมทรวงอก โดยตกลงจะให้บำเหน็จนายโทร้อยละ 10 ของราคาขาย ปรากฏว่า ในวันเปิดตัวผลิตภัณฑ์ดังกล่าว นายโทได้ว่าจ้างนางแบบมาโชว์วิธีการและสาธิตการใช้ผลิตภัณฑ์ให้สื่อมวลชนดู ซึ่งสื่อมวลชนก็ให้ความสนใจเป็นอย่างมาก เนื่องจากว่าการกระทำของนายโทดังกล่าวตามประมวลกฎหมายอาญาถือว่าเป็นความผิด ทำให้นายเอกเสียชื่อเสียง แต่ในทางตรงกันข้ามกลับทำให้มีผู้สนใจมาซื้อผลิตภัณฑ์มากขึ้นกว่าเดิม ให้นักศึกษาวินิจฉัยว่า นายเอกจะต้องจ่ายบำเหน็จให้นายโทจากการจำหน่ายผลิตภัณฑ์ดังกล่าวหรือไม่ เพราะเหตุใด
ธงคำตอบ
มาตรา 800 ถ้าตัวแทนได้รับมอบอำนาจแต่เฉพาะการ ท่านว่าจะทำการแทนตัวการได้แต่เพียงในสิ่งจำเป็น เพื่อให้กิจอันเขาได้มอบหมายแก่ตนนั้นสำเร็จลุล่วงไป
มาตรา 803 ตัวแทนไม่มีสิทธิจะได้รับบำเหน็จ เว้นแต่จะได้มีข้อตกลงกันไว้ในสัญญาว่ามีบำเหน็จ หรือทางการที่คู่สัญญาประพฤติต่อกันนั้นเป็นปริยายว่ามีบำเหน็จ หรือเคยเป็นธรรมเนียมมีบำเหน็จ
มาตรา 818 การในหน้าที่ตัวแทนส่วนใดตัวแทนได้ทำมิชอบในส่วนนั้น ท่านว่าตัวแทนไม่มีสิทธิจะได้บำเหน็จ
วินิจฉัย
ตัวแทนผู้ได้รับมอบอำนาจเฉพาะการมีอำนาจกระทำการได้แต่เฉพาะในสิ่งที่จำเป็นเพื่อให้กิจการที่ได้รับมอบหมายสำเร็จลุล่วงไป ตามมาตรา 800 กล่าวคือ หากไม่ทำสิ่งนั้นๆ แล้ว กิจการที่ได้รับมอบหมายก็ไม่อาจที่จะสำเร็จลุล่วงไปได้เช่นกัน ถือว่าสิ่งนั้นเป็นสิ่งที่จำเป็นที่ตัวแทนมีอำนาจที่จะกระทำและผูกพันตัวการด้วย
การที่นายเอกตั้งนายโทเป็นตัวแทนขายผลิตภัณฑ์ครีมเสริมทรวงอก และนายโทได้ว่าจ้างนางแบบมาโชว์สาธิตผลิตภัณฑ์ ทำให้ยอดขายเพิ่มขึ้นถือว่าเป็นการกระทำในสิ่งที่จำเป็นแล้ว หาใช่ว่าเป็นการกระทำโดยมิชอบด้วยกฎหมายไม่ แม้ว่าจะทำให้นายเอกเสียชื่อเสียงก็ตาม เมื่อนายโทกระทำการภายในขอบอำนาจตามมาตรา 800 และขายผลิตภัณฑ์ให้นายเอกได้ตามที่ตกลงกัน นายโทตัวแทนจึงมีสิทธิที่จะได้รับบำเหน็จตัวแทนตามมาตรา 803 ประกอบมาตรา 818
สรุป นายเอก ต้องจ่ายบำเหน็จให้นายโทร้อยละ 10 ตามที่ตกลงไว้ เพราะนายโทมิได้กระทำการโดยมิชอบด้วยกฎหมายแต่ประการใด ตามมาตรา 803 ประกอบมาตรา 818
ข้อ 2 บุญส่งมีอาชีพเหมาถมที่ เมื่อได้งานถมที่สนามบินแห่งใหม่ บุญส่งให้บุญมากนำรถบรรทุกดินมาวิ่งร่วมด้วย และเพื่อความสะดวกในการขนส่ง บุญส่งอนุญาตให้บุญมากนำเครื่องหมายขนส่งของตนติดไว้หน้ารถ บุญมากขับรถบรรทุกดินโดยประมาท ชนรถเก๋งของอรทัยเสียหายยับเยินอรทัยบาดเจ็บ บุญส่งต้องร่วมรับผิดหรือไม่ เพราะเหตุใด
ธงคำตอบ
มาตรา 425 นายจ้างต้องร่วมกันรับผิดกับลูกจ้างในผลแห่งละเมิด ซึ่งลูกจ้างได้กระทำไปในทางที่จ้างนั้น
มาตรา 427 บทบัญญัติในมาตราทั้งสองนั้น ท่านให้ใช้บังคับแก่ตัวการและตัวแทนด้วยโดยอนุโลม
มาตรา 821 บุคคลผู้ใดเชิดบุคคลอีกคนหนึ่งออกแสดงเป็นตัวแทนของตนก็ดี รู้แล้วย่อมให้บุคคลอีกคนหนึ่งเชิดตัวเขาเองออกแสดงเป็นตัวแทนของตนก็ดี ท่านว่าบุคคลผู้นั้นจะต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอกผู้สุจริตเสมือนว่าบุคคลอีกคนหนึ่งนั้นเป็นตัวแทนของตน
วินิจฉัย
บุญส่งมีอาชีพรับเหมาถมที่ เมื่อได้งานถมที่ บุญส่งให้บุญมากนำรถบรรทุกดินมาวิ่งร่วมด้วย และยังอนุญาตให้บุญมากนำเครื่องหมายขนส่งของตนติดไว้หน้ารถ ดังนี้ การที่บุญส่งอนุญาตให้บุญมากนำเครื่องหมายขนส่งของตนติดหน้ารถของบุญมาก ถือได้ว่าบุญส่งเชิญบุญมากเป็นตัวแทนของตน เมื่อบุญมากตัวแทนประมาทก่อให้เกิดความเสียหายแก่ผู้อื่น บุญส่งต้องร่วมรับผิดกับบุญมากตามมาตรา 427 ประกอบมาตรา 425 ที่บัญญัติให้ตัวการต้องร่วมรับผิดกับตัวแทนในการละเมิดที่ตัวแทนได้กระทำไปในขอบอำนาจของการเป็นตัวแทน ตามมาตรา 821 (ฎ. 2452/2531)
สรุป บุญส่งต้องร่วมรับผิดกับบุญมาก
ข้อ 3 นายวันมีที่ดินว่างอยู่ จึงต้องการหาคนมาเช่าที่ดินของตนจึงได้บอกนายสองให้ช่วยหาผู้มาเช่าที่ดินดังกล่าว หากนายสองหาคนมาเช่าที่ดินได้จะให้ค่าตอบแทน 50,000 บาท ต่อมานายสองทราบว่านายอังคารกำลังหาที่ดินเช่าอยู่ นายสองจึงบอกนายอังคารถึงที่ดินของนายวัน แต่นายอังคารยังไม่ตัดสินใจเพราะเห็นว่าราคาเช่าที่ดินของนายวันแพงเกินไป หลังจากนั้นอีก 6 เดือน นายอังคารตกลงใจว่าจะเช่าที่ดินของนายวันจึงไปติดต่อนายวันด้วยตัวเอง โดยไม่ได้ติดต่อผ่านนายสอง และต่อมาได้ทำสัญญาเช่าที่ดินกัน เช่นนี้ หากนายสองจะเรียกบำเหน็จค่านายหน้าจากนายวันจะกระทำได้หรือไม่ เพราะเหตุใด
ธงคำตอบ
มาตรา 845 วรรคแรก บุคคลผู้ใดตกลงจะให้ค่าบำเหน็จแก่นายหน้า เพื่อที่ชี้ช่องให้ได้เข้าทำสัญญาก็ดี จัดการให้ได้ทำสัญญากันก็ดี ท่านว่าบุคคลผู้นั้นจะต้องรับผิดใช้ค่าบำเหน็จก็ต่อเมื่อสัญญานั้นได้ทำกันสำเร็จ เนื่องแต่ผลแห่งการที่นายหน้าได้ชี้ช่องหรือจัดการนั้น ถ้าสัญญาที่ได้ทำกันไว้นั้นมีเงื่อนไขเป็นเงื่อนบังคับก่อนไซร้ ท่านว่าจะเรียกร้องบำเหน็จค่านายหน้ายังหาได้ไม่จนกว่าเงื่อนไขนั้นสำเร็จแล้ว
วินิจฉัย
การที่นายวันได้ตกลงให้นายสองเป็นนายหน้าหาคนมาเช่าที่ดินของนายวัน และได้ตกลงว่าจะให้ค่าบำเหน็จ 50,000 บาท จะเห็นได้ว่า นายสองได้ชี้ช่องให้นายอังคารซึ่งกำลังหาที่ดินเพื่อเช่าอยู่ได้เข้าทำสัญญาเช่ากับนายวันแล้ว แม้นายอังคารจะมิได้ตกลงใจทันทีก็ตาม แต่ในท้ายสุด นายอังคารก็เข้าทำสัญญาเช่า
ดังนั้น การเข้าทำสัญญาเช่าที่ดินดังกล่าวจึงเกิดจากการชี้ช่องของนายสอง นายหน้าของนายวันแล้ว และย่อมมีสิทธิในอันจะเรียกบำเหน็จค่านายหน้าจากนายวันได้ตามมาตรา 845 วรรคแรก
สรุป นายสองเรียกบำเหน็จค่านายหน้า จำนวน 50,000 บาท จากนายวันได้
